'Het is indruk­wek­kend om met een premier in dezelfde kamer te zitten. Maar eerlijk? Dat went snel'

'Wanneer ik liberaal ben geworden? Goh…' Jef Druyts moet even diep in zijn geheugen graven wanneer we hem de vraag stellen. 'Ik denk dat het altijd wel in mij heeft gezeten. Het is gewoon een ideologie die heel erg nauw aansluit bij wie ik als persoon ben.' 

Druyts is adjunct-woordvoerder bij Open Vld, maar spreekt vandaag als lid van Jongliberalen, waar hij secretaris-generaal is. Nadat hij een zomerstage deed op het kabinet van Eva De Bleeker, toen nog staatssecretaris voor Begroting, volgde hij haar in haar volgende politieke stappen. Snel schafte hij ook een partijkaart aan. 

Toen De Bleeker ontslag moest nemen vanwege een dispuut met premier Alexander De Croo, kreeg hij een half jaar later een telefoontje van haar: of hij niet haar persoonlijke medewerker wilde worden. Daar moest hij geen twee keer over nadenken. Hij bleef het tot de verkiezingen van 9 juni 2024. 

Maar wat voor zijn partij een dramatische avond bleek, was voor hem een euforische avond. De Bleeker werd verkozen in het Vlaamse parlement vanop een moeilijke derde plaats, waardoor ook de carrière van Druyts een sprong nam. Toen zijn 'bazin' na de verkiezingen ook nog eens partijvoorzitter werd, volgde Druyts haar opnieuw – ditmaal naar de top van Open Vld.

'Ik ben en accident de parcours terechtgekomen waar ik nu ben', vertelt Druyts. Of hij al gewend is geraakt aan zijn hoge positie? 'Het is natuurlijk altijd wel indruk­wekkend om in dezelfde kamer te zitten als een premier of als een minister.'

'Maar ik ga eerlijk zijn, dat went ook heel snel. Als je een paar jaar geleden tegen mij had gezegd dat ik elke dag in contact zou staan met de partijvoorzitter van Open Vld, had ik je gek verklaard. Nu ben ik daar gewend aan geraakt. Maar soms moet ik mezelf eraan herinneren dat dat niet normaal is.'

Al op zo'n jonge leeftijd in de politiek belanden, is dat wel gezond?
'Gezond? Ik denk juist dat dat heel goed is. Ik merk heel hard dat er bij veel jongeren een soort idealisme leeft, dat volwassenen misschien gaandeweg verloren zijn. Je moet wel weten waar je aan begint. De politiek is geen gemakkelijke wereld, en het wordt vaak heel persoonlijk gespeeld.'

Vind je het lastig dat er al op jonge leeftijd een partij-etiket op je kleeft?
'Eens je jezelf aan een partij verbindt, zal je dat op een bepaalde manier natuurlijk blijven achtervolgen. Maar zolang je geen spijt hebt van de zaken die je hebt gezegd of van de zaken die je doet, vormt dat geen probleem. Er zijn heel veel mensen in de politiek die ooit naar een andere partij zijn gegaan, of die de politiek hebben verruild met de privé.'

'Bij ons valt het dan nog eens heel goed mee, maar in de VS is de tegenstelling tussen de Democraten en Republikeinen zo groot en is de samenleving zo gepolariseerd dat het er veel erger is. Als je op het werk zegt dat je een partijkaart van de N-VA of van Open Vld of van cd&v hebt, zal niemand je daar raar voor aankijken.'

Rode lijn

Je bent zowel adjunct-woordvoerder van Open Vld als secretaris-generaal van de jongerenpartij. Kan je dan wel vrijuit spreken?
'Soms komen daar wel kritische vragen over in de trend van: "Iemand die bij de Jongliberalen zit en die actief is bij de partij, is dat verenigbaar? Kunnen we hem vertrouwen?" Maar ik denk dat het gewoon een kwestie is van in dialoog met elkaar te gaan. Zolang dat kan, is er geen probleem.'

'Ik heb mij nooit geremd gevoeld om mijn mening te zeggen bij Jongliberalen. In de tijd dat ik voor Eva (De Bleeker, red.) werkte, schreef ik regelmatig opiniestukken die soms tegen de schenen van de partij stampten. Ik deed bijvoorbeeld ook interviews die niet altijd positief waren voor de partij, maar ik ben daar nooit, maar dan ook nog nooit één keer op aangesproken.'

Is er een bepaalde rode lijn van Open Vld die voor jou niet overschreden mag worden?
'Ik ben trouw aan het liberalisme en zolang de partij het liberalisme uitdraagt, zal ik bij de partij blijven. Natuurlijk betekent dat niet dat ik met alles akkoord ben, absoluut niet. Iedereen heeft zijn eigen persoonlijke mening en die wordt niet honderd procent gereflecteerd door een partij. Iemand die zegt dat dat wel zo is, die liegt.'

Wat betekent het liberalisme voor jou?
(lacht) 'Ik citeer Alexander De Croo niet vaak, maar tijdens de verkiezingen heeft hij het een keer goed samengevat: "Liberalen dragen de portemonnee rechts, maar hebben het hart op de linkse plaats."'

'Dat betekent dat we economisch rechtse koers varen, maar wel ethisch links zijn. Economisch rechts gaat over verantwoordelijkheid nemen: je moet gaan werken en bijdragen tot de maatschappij. Zo weinig mogelijk belastingen en ruimte voor ondernemers zijn daarbij noodzakelijke voorwaarden. Wel regels waar het moet, maar zo weinig mogelijk.' 

'Anderzijds heb je ook het ethisch aspect: het homohuwelijk, abortus, euthanasie bij dementie. Dat zijn zaken die zich in ons politiek spectrum aan de linkerkant bevinden. En daarom vind ik het liberalisme mooi, omdat het beide kanten combineert in één ideologie. Die ideologie is heel consequent.'

'Het gaat over eigen verantwoordelijkheid nemen, maar wel de vrijheid hebben om dat te doen. Andere partijen bepalen graag wat voor jou goed is. Liberalen niet. Maar dat is juist het mooie aan het liberalisme: het geeft niet de verantwoordelijkheid aan de staat of aan de overheid om je leven in te vullen, zowel op persoonlijk als economisch vlak.' 

Origineel of kopie?

Nochtans zegt Georges-Louis Bouchez dat een liberale partij eenduidig rechts moet zijn.
(zucht) 'Dat vind ik heel jammer. Maar we mogen ook niet vergeten wat het verleden is van de MR. Kijk naar de stemming rond het holebihuwelijk. De MR heeft daar in 2003 tegen gestemd, hoewel ze wel in de meerderheid zaten. Liberalisme is een huis met veel kamers en er zullen overlappingen zijn met de MR. Maar soms zijn die er niet en dan mag je die ook gewoon benoemen.'

Bouchez zou met het idee spelen van een 'Vlaamse MR', zo schreef Knack.
'Ik denk niet dat de MR een unique selling point zou hebben in Vlaanderen. Als Bouchez op die manier beschrijft dat het liberalisme rechts moet zijn, dan zeg ik dat er al een rechtse partij is – de N-VA. Wij kijken naar zowel het ethisch progressieve als het economisch rechts. Dat is juist het unique selling point van onze partij.'

'Wij zien de staat niet als oplossing voor alles. Dus nee, ik ben het niet akkoord met hoe hij dat ziet. N-VA wordt soms gezien als de nieuwe "liberale" partij, maar dat is een partij die voor álles naar de overheid kijkt: wat de economie betreft, maar ook om bijvoorbeeld het gemeenschapsgevoel aan te wakkeren. Dat onderscheidt ons heel duidelijk als Vlaamse liberalen.'

'Ik denk dat Bouchez ook vergeten is dat het politieke landschap in Vlaanderen totaal anders in elkaar zit dan in Wallonië. Daar heeft hij geen concurrentie op rechts. Dus ik begrijp waarom hij zegt dat een liberale partij enkel rechts moet zijn: omdat er aan de rechterkant van het politieke spectrum gewoon niets is. Het is voor hem een heel groot electoraal voordeel om zich daarop te enten.'

De stijl van Bouchez wordt gezien als een succesfactor.
'Je kan zeggen van George-Louis Bouchez wat je wilt, maar hij vecht wel voor hetgeen waar hij voor staat. Ik apprecieer het dat hij dat heel duidelijk laat merken: "This is in it for us: wij willen dit bereiken en wij gaan er alles aan doen om daar te geraken."' 

'In de politiek is het natuurlijk heel belangrijk om compromissen te maken en om ervoor te zorgen dat je met meer dan één door een deur kan. Ik denk dat dat met die stijl soms wat vergeten wordt. Maar ik denk niet dat dat per se de stijl is waarmee je verkiezingen wint. Zoals altijd is het origineel beter dan de kopie. Je moet je eigen stijl vinden, hoe je aan politiek wil doen en hoe je je boodschap wilt verkondigen. En die stijl is niet voor iedereen hetzelfde.'

'Als bestuurspartij word je na een lange periode in de regering heel pragmatisch. Je wil alle meningen rond de tafel samenbrengen tot één standpunt en dat standpunt probeer je naar buiten uit te dragen. Dan is het veel minder duidelijk waarvoor je als partij staat. We zijn en cours de route vergeten duidelijk te stellen wat we wilden doen en wat we eruit gehaald hebben. Niemand die deelneemt aan de macht is op het einde vrij te pleiten van enige fout.'

'We mogen er eerlijk over zijn: we hebben soms te weinig kunnen binnenhalen wat we wilden. De staat is niet drastisch verkleind. Maar we mogen ook niet bang zijn om de verwezenlijkingen te benadrukken. Kijk naar de vennootschapsbelasting die is gedaald van veertig naar 25 procent. Of de studentenjobs: studenten mogen in 2024 terug zeshonderd uur per jaar voordelig werken, terwijl dat in 1999 slechts voor twintig zomerdagen het geval was.'

Oprechte connectie

Waarom was dat zo'n strijdpunt voor liberalen? Het kan zorgen voor oneerlijke concurrentie met gewone werknemers. Economen zeggen trouwens dat het beter zou worden teruggebracht naar 475 uur.
'Ik vind dat we mensen die willen werken, of ze nu student zijn of niet, zo weinig mogelijk beperkingen moeten opleggen om effectief bij te dragen tot de samenleving. Vroeger had je mensen die aan hun 475 uur zaten en stopten met werken. Want waarom zou iemand hen aannemen om te komen werken, als er iemand anders is die wel nog onder de 475 uur zat?'

'Ik vind het dus niet illiberaal om studentenarbeid in te voeren. Maar als je het mij vraagt, mogen al die fiscale regimes en koterijen op de schop. Maar daar moet tegenover staan dat de arbeidsmarkt volledig geflexibiliseerd en geliberaliseerd wordt.'

Wat is momenteel het belangrijkste strijdpunt van Open Vld?
'Er wordt echt met geld gestrooid. Dat is bij uitstek een oerliberaal thema, maar wordt niet genoeg aan de kaak gesteld. We doen dat nu wel in de oppositie, zowel op Vlaams als federaal niveau. Kijk naar de frigobonnen van Melissa Depraetere. Daar is geld genoeg voor, maar op federaal niveau hebben ze dan niet genoeg geld voor defensie. Het ene is een kerntaak van overheid, het andere niet.'

Hoe verklaar je dat liberalen wereldwijd in de verdrukking lijken te zijn?
'Als je kijkt naar wat er nu gebeurt tussen China, de Verenigde Staten, Rusland, Oekraïne: dat veroorzaakt onzekerheid bij mensen. Dan wordt er naar de overheid gekeken om bescherming te bieden. Veiligheid is een kerntaak van de overheid, maar voor alles naar de overheid kijken is contra-intuïtief voor het liberalisme.'

'Democratie is heel mooi, maar het heeft tijd nodig. En ik denk dat het mensen frustreert dat het soms niet snel genoeg gaat. Ze gaan dan naar partijen die wel die radicale verandering beloven. Zeker in de positie waar de liberalen in Vlaanderen zitten, in de oppositie, kun je dat nog scherper stellen. Dan moet je niet meedoen aan het compromisdenken van de regering en kan je duidelijk zeggen waarvoor je staat.'

Volgens Rik Van Cauwelaert is het gewoon 'over and out' voor Open Vld.
'Ik geloof oprecht dat er een plaats is voor een liberale partij in Vlaanderen. We zijn ooit een partij geweest die 25 procent haalde. Waarom zou dat niet opnieuw kunnen? We zullen een manier moeten zoeken om opnieuw een oprechte connectie te maken tussen wat wij zeggen en de mensen. Maar dat is moeilijk.'

Waar zou je graag hebben dat Open Vld over vijf jaar staat?
'Op dertig procent, (lacht) maar voor mij gaat het niet per se over waar we electoraal kunnen staan. Ik zou heel graag hebben dat mensen terug heel fier kunnen zeggen: ik ben liberaal.'