Is KU Leuven echt 600 jaar oud? 

De KU Leuven zet haar geschiedenis meer dan ooit in de verf. In het teken van haar eeuw­feest organiseert de universiteit tentoon­s­tellingen en erfgoedwandelingen en deelde ze zelfs een Trivial Pursuit-spel uit aan al haar personeel. 

'Als je jezelf in de markt zet als de oudste universiteit van Vlaanderen, dan is dat een bron van maatschappelijk prestige. Dan heb je een stapje voor op de rest', zegt professor middel­­eeuwse geschiedenis Jelle Haemers (KU Leuven). 'De universiteit wil hier welis­waar geen geld uitslaan, maar het is toch een interessante vorm van marketing.' 

De focus op kennis tijdens de herdenkingen versterkt die boodschap, zegt professor erfgoedstudies Andreas Stynen (KU Leuven). 'De universiteit presenteert de zes eeuwen aan kennisvergaring als een vorm van gemeenschappelijk erfgoed en dat label trekt aan. Dat is handig binnen de marketing­strategie.' 

Zeshonderd jaar?

Vanuit dat oogpunt viert de KU Leuven de stichting in 1425, maar daar stellen historici zich vragen bij. De universiteit die zes­honderd jaar geleden werd gesticht, hield op met bestaan in 1797. Na een korte passage van de Leuvense Rijksuniversiteit, werd in 1834 in Mechelen een nieuwe Katholieke Universiteit gesticht. Die verhuisde een jaar later naar Leuven. 

De vraag of KU Leuven nu zeshonderd jaar oud is, is dan ook voorwerp voor debat. 'De Katho­lieke Universiteit van 1834 was een nieuwe instelling, geen doorstart van die van 1425', zegt professor cultuurgeschiedenis Tom Verschaffel (KU Leuven). 'Oorspron­kelijk werd aan de universiteit de verjaardag van 1834 gevierd. In 1909 vierde men nog de 75ste verjaardag van de universiteit, zestien jaar later, in 1925, plots de vijfhonderdste.' 

De KU Leuven in haar huidige vorm bestaat bovendien pas sinds de splitsing van de universi­teit in 1968, toen ook de UC Louvain ontstond. 'Geen van beide kan claimen de erfgenaam van 1425 te zijn', zei professor emeritus universiteitsgeschiedenis Jo Tollebeek daarover eerder in Veto. 'Daarvoor is de wisselvallige geschiedenis van de Leuvense universiteit te complex.' De vijftigste verjaardag van de stichting van de KU Leuven kreeg in 2018 overigens minder aandacht dan het eeuwfeest van dit jaar.

ANALYSE KU LEUVEN

KU Leuven en UCLouvain: zusters zijn closer dan ooit

'De vraag is welke universiteit je herdenkt', zegt Haemers. 'De universiteit uit 1425 lijkt in niets op die van 2025. Dat was een instelling waar vijfhonderd jaar lang enkel mannen studeerden, pas in de laatste eeuw zijn daar vrouwen bijgekomen. Dat wordt amper belicht in de herdenking. De kernboodschap is "kennis", maar welke kennis herdenken we dan? Het gaat dan ook om onderzoek dat in het verleden de bestrijding van het protestantisme moest goedpraten.' 

Haemers geeft aan dat de beslissingen over de herdenking erg top-down werden geno­men en dat de werknemers van de universiteit volgens hem te weinig betrokken zijn bij het gehele gebeuren. 'Dat frustreert mij niet, maar is een gemiste kans. Een participatief project dat meer van onderuit vertrekt, was ook mogelijk. Ook dan kan je een marketing­perspectief nastreven.'

Donkere bladzijden

Die debatten typeren herdenkingen in de bredere zin, zegt Stynen. 'Iets collectief herin­neren is ook altijd vergeten. Zo'n viering is traditioneel een moment om op positieve passages uit de geschiedenis te focussen en er zijn elementen die dan ondergesneeuwd geraken.' 

Verschaffel bevestigt dat: 'Het is niet ongebruikelijk dat organisaties of landen zich het verleden toe-eigenen.' Dat leidt echter niet tot een impasse, zegt Stynen: 'Onze maat­schappij heeft er ook oog voor om de minder aantrekkelijke zaken van ons verleden te bespreken als ze daartoe voldoende wordt uitgedaagd.' 

Stynen geeft het voorbeeld van de koloniale geschiedenis van de universiteit. 'Tijdens de tentoonstellingen worden stukken die verzameld zijn tijdens de koloniale periode getoond, en daarvoor gaan de curatoren aan de slag met mensen uit de Afrikaanse gemeenschap.' 

Ook beelden van neurologische patiënten uit de vorige eeuw worden met de nodige zorg getoond. 'We consulteren de juiste experten om dat op een wetens­chappelijke manier te doen', zegt professor weten­schaps­geschiedenis Joris Vandendriessche (KU Leuven), een van de curatoren van twee tentoonstel­lingen over de uni­versi­teit in het najaar. 

Volgens Vandendriessche biedt het eeuw­feest vooral kansen. 'Het klopt dat de zes­honderdste verjaardag ook een stukje marketing is, maar ik probeer daar doorheen te kijken. De viering biedt mogelijk­heden om academisch erfgoed en historisch onderzoek te presenteren aan een breed publiek. Op dat vlak hebben we als curatoren alle vrijheid om diverse en actuele thema's aan te reiken.' 

Maar ook wie bij die projecten betrokken wordt, is voer voor kritiek. 'Bepaalde diensten vinden van zichzelf dat ze nauwer betrokken hadden moeten worde, of dat ze meer erkenning verdienen, zeker wanneer anderen die erkenning wel lijken te krijgen', zegt een projectmedewerker van het eeuwfeest.