KU Leuven en UCLouvain: zusters zijn closer dan ooit

Volgend jaar vieren KU Leuven en UCLouvain samen het zeshonderdjarig bestaan van de Leuvense universiteit, nadat hun wegen in 1968 scheidden. Sinds huidig rector van KU Leuven Luc Sels in 2017 de fakkel overnam van Rik Torfs, wordt er opnieuw sterk ingezet op het verbeteren van de relatie tussen beide universiteiten. 

De twee beschouwen elkaar nu als zuster­universiteiten met gedeelde waarden en doelstellingen. 'In Louvain-la-Neuve heb ik echt het gevoel thuis te zijn, eigenlijk meer dan wanneer ik andere Vlaamse universiteiten bezoek', zegt Sels. 

Ondertussen werken de universiteiten op verschillende domeinen nauw samen. Zo zijn er onder meer partner­schappen op vlak van onderwijs, onderzoek en inter­nationali­sering.

Bondgenootschappen

Al van bij de start van zijn rectoraat maakte Sels van het verbeteren van de band met UCLouvain een prioriteit. 'We delen een lange geschiedenis en liggen geografisch erg dicht bij elkaar', zegt Sels. 'De naweeën van de splitsing zijn intussen uitgeziekt, dus waarom zouden we de krachten dan niet bundelen?' 

Daarbij speelt bovendien dat door de regionalisering van het onderwijs KU Leuven en UCLouvain middelen uit aparte financiële enveloppes kunnen bundelen. 'Het maakt samenwerken met UCLouvain bijzonder aantrekkelijk', zegt Sels. 'We kunnen middelen samenbrengen en elkaar versterken, zonder enig gevoel van concurrentie.' 

Dat erkent Vincent Blondel, rector van UCLouvain van 2014 tot 2024. 'De splitsing heeft bepaalde samenwerkingen moeilijker gemaakt. Nu hebben de twee universiteiten aparte regels en structuren. Maar er zijn inderdaad voordelen. Wij concurreren niet met elkaar voor de werving van studenten, onderwijsfinanciering of het verkrijgen van politieke invloed.' Waar KU Leuven bijvoorbeeld dingt naar inkomsten uit het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek, zoekt UCLouvain middelen bij het aparte Fonds de la Recherche Scientifique. 

Onder Sels en Blondel werd de samenwerking voornamelijk verder geïnstitutionaliseerd. Zo werd in het voorjaar van 2024 ook de Leuven Louvain University Alliance (LLUA) opgericht. Het kernbestuur daarvan, met de rectoren en de vicerectoren internationaal beleid, onderwijs en onder­zoek van de beide universiteiten, komt drie keer per jaar samen in een bestuurs­vergadering om samen de strategische koers uit te zetten.

Sels en Blondel zagen elkaar tijdens hun mandaat echter veel vaker en onderhielden ook een nauwe, vriendschappelijke band. Ze leerden elkaar beter kennen tijdens de vele gezamenlijke reizen die de twee in het kader van hun functies hebben ondernomen.

Internationalisering

De twee universiteiten hebben elkaar dan ook gevonden op het vlak van internationalisering. 'KU Leuven bevindt zich in het prestigieuze Europese netwerk van universiteiten LERU, UCLouvain in The Guild', zegt Blondel. 'Samen verenigen we contacten met alle grote Europese universiteiten.'

KU Leuven staat vooral sterk in de Angelsaksische wereld terwijl UCLouvain ingebed is in het netwerk van francofone universiteiten. 'Als we samen naar Canada trekken, nemen zij ons op sleeptouw in regio's zoals Québec en doen wij dat met hen in het Engelstalige gebied', zegt Sels.

Daarbij is het een troef dat beide universiteiten zo verschillende groepen van studenten kunnen aanspreken. 'In Kinshasa bijvoorbeeld, waar we met de voormalige campus Lovanium een gedeeld verleden hebben, laten we de keuze vrij aan uitwisselings­studenten of ze hun studietijd in het Engels willen doorbrengen in Leuven of in het Frans in Louvain-la-Neuve', zegt Sels. 'Daarvoor is vertrouwen nodig. We hebben daarom ook afgesproken dat we niet met de weegschaal gaan afmeten wie er nu meer of minder studenten aantrekt op die manier.'

Muren slopen

Naast internationalisering werken de twee universiteiten samen op vlak van onderzoek en onderwijs. Die samenwerking is het meest concreet op campus Brussel. Daar is er een gezamenlijke Engelstalige bachelor in de handelsingenieurs­wetenschappen en wordt er gewerkt aan een gezamenlijke bachelor in de rechten in het Frans, Nederland en Engels. 

Na de fusie van UCLouvain met Université Saint-Louis in Brussel zijn de beide Leuvense universiteiten er bovendien weer buren. KU Leuven kocht er een gebouw, pal naast de gefuseerde Franstalige Brusselse campus, waardoor de twee nu slechts gescheiden zijn door een muur. 'Die gaan we slopen', zegt Sels. Ook Blondel, ondertussen geen rector meer, is enthousiast: 'Vijftig jaar na 1968 vinden de twee universiteiten elkaar in Brussel terug.' 

Gemeenschappelijk DNA

Dat de samenwerking zo vlot verloopt en daarmee het trauma na de splitsing kon over­stijgen, is volgens verschillende betrokkenen te danken aan het feit dat de twee uni­versiteiten dezelfde waarden delen. KU Leuven en UCLouvain komen beide voort uit een geëvo­lueerde katholieke traditie. 

'De katholieke wortels van de universiteit zijn vanaf de jaren tweeduizend ter discussie gekomen aan beide universiteiten', zegt Marc Vervenne, voormalig rector van KU Leuven. Sinds 1968 democratiseerden ze en nam de directe invloed van de kerk af. Volgens Vervenne delen beide universiteiten een christelijk-humane en pluralistische opstelling. 'We zijn ruimdenkend en geen kerkelijke universiteiten. Op intellectueel en maatschappelijk vlak hebben we een gemeenschappelijk DNA.' 

De viering van de zeshonderdste verjaardag van de universiteit lijkt dat gevoel te verster­ken. 'De twee universiteiten willen dat samen vieren omdat geen van beide kan claimen de erfgenaam van 1425 te zijn', zegt professor universiteits­geschiedenis Jo Tollebeek. 'Daarvoor is de wisselvallige geschiedenis van de Leuvense universiteit te complex.'

Leuven Vlaams

Ondanks het gedeelde DNA was samen­werking lange tijd echter niet vanzelf­sprekend. De splitsing had haar sporen nagelaten in de eerste decennia erna. 'Zeker de oude generatie van Franstalige professoren in Leuven heeft de problemen die aan de basis lagen van de splitsing nooit begrepen', zegt Françoise Hiraux, archivaris aan UCLouvain. 

Bovendien had de splitsing voor hen niet dezelfde gevolgen als voor de Nederlands­taligen: 'Voor de Franstalige professoren was 1968 een verlies. Zij moesten Leuven verlaten en dat heeft diepe wonden geslagen. Voor de Nederlandstalige professoren was de splitsing in zekere zin een overwinning', zegt Tollebeek.

Ook de toenmalige rectoren, Pieter De Somer voor KU Leuven en Édouard Massaux voor UCLouvain, konden het niet met elkaar vinden. 'De Somer had vanaf 1967 echt aangestuurd op een splitsing van de universiteit', zegt professor emeritus in de geschie­denis Louis Vos. 'Eens hij rector werd in 1968, stond hij lijnrecht tegenover Massaux.' 

Na 1968 waren dan ook niet alle debatten gevoerd. 'Aan UCLouvain heerste frustratie over het uitblijven van financiële transfers, die voor de splitsing door de regering en de meer­der­heidspartijen beloofd waren', zegt Hiraux. 'De universiteit had dat geld nodig, zeker omdat met Louvain-la-Neuve een nieuwe stad gebouwd moest worden.'

Zusteruniversiteiten

Pas in 1985, onder rector Roger Dillemans, was er sprake van een eerste toenadering tot elkaar. 'De generaties die uit Leuven hadden moeten vertrekken, waren intussen vervangen door nieuwe professoren', vertelt Tollebeek. Ook de opmars van het Vlaams Blok (vandaag Vlaams Belang) speelde volgens professor politicologie Bart Maddens een rol: 'Door de opkomst van die partij stonden intellectuelen steeds meer kritisch tegenover het Vlaams nationalisme.'

Dillemans was de eerste die over zuster­universiteiten sprak en had het over twee takken van dezelfde boom die naar elkaar toe konden groeien. Onder zijn opvolger André Oosterlinck werd de 575ste verjaardag van de universiteit van Leuven zelfs samen gevierd. 

Die trend werd verdergezet door de opvolger van Oosterlinck, Marc Vervenne, die een erg goede vriendschappelijke band had met zijn Franstalige evenknie Bernard Coulie en tot vandaag nauwe contacten heeft met UCLouvain. 'Wij besloten de wezenlijke verbonden­heid van onze zusteruniversiteiten te tonen door voortaan samen op kop van de stoot van togati te lopen op elkaars opening van het academiejaar en bij het patroonsfeest', vertelt Vervenne.

Verwerkt trauma 

Tegen die toenadering is sinds de jaren negentig weinig verzet. De Leuvense universiteit was intussen haar rol als motor van de Vlaamse beweging kwijt. 'Het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV, red.) gaf de toon aan voor 1968, maar tijdens de revolte en wat eraan voorafging is de studentenbeweging verlinkst', zegt Vos. 'De Vlaamse kwestie is na "Leuven Vlaams" naar de marge verdwenen.' 

'Vlaamse Leergangen, een Vlaamsgezinde vereniging van professoren, was na 1965 gewonnen voor de splitsing, maar bleef bezorgd over de slagkracht en katholieke identiteit van de Nederlandse afdeling', zegt historicus Ruben Mantels, die over de organisatie een boek schreef: 'Haar traditie van het ondersteunen van Nederlandstalig onder­zoek en onderwijs impliceerde daarom geen harde breuk met de Franstaligen.'

'In 1968 was de situatie in Leuven het grootste politieke probleem van België', besluit Tollebeek. 'Maar in een halve eeuw is er veel veranderd. Door de internatio­nalisering van de universiteiten en het vanzelfsprekend geworden besef een gedeelde geschiedenis te hebben, lijkt het trauma van 1968 ver weg.'