'Transparantie, lef en onderzoeksjournalistiek', neurie ik

Ballen hebben om nieuws te rapporteren is één ding. Dat het gebrek aan federale transparantie de journalistieke good will verneukt, is een ander verhaal.

Na met economen, historici en politiek filosofen gesproken te hebben stel ik vast: nu meer dan ooit komt onze vrijheid onder druk te staan. Op straat wandelen lukt niet; laat staan protesteren. In welke mate behouden we dan nog onze anonimiteit, als tracking apps onze wegen doorkruisen. Komt het uitsluiten van mensen niet dichterbij, nu we gecategoriseerd worden volgens onze persoonlijke contacten. Waar blijven onze fundamentele vrijheden? Kan ik nog gaan en staan waar ik wil? Dit is geen kwestie van lef.

Uit noodzaak gaven we onze vrijheid weg. Het vertrouwen, dat kregen de epidemiologen en virologen in het begin van deze crisis cadeau. Experts leiden de debatten in Terzake; politici volgen op. En de journalisten? Die blijven achter. Het klopt dat overheden in een noodsituatie snel moeten handelen. Maar vertel ons dan achteraf tenminste waarom. Er zijn toch meerdere mogelijke exit-strategieën? Welke factoren wegen door? Waar blijven de politici om hun waardegeladen keuzes toe te lichten? Niet de crisissituatie snoert de journalisten de mond, wél het gebrek aan transparantie.

Enkel een vrije en onafhankelijke pers kan ons een genuanceerd totaalbeeld bezorgen van wat hier en nu gaande is. Helaas is de coronacrisis het ideale excuus om de pers te dirigeren: wat kan wel en wat kan niet gezegd worden. Zo riskeert u maar even vijf jaar gevangenisstraf in Hongarije. Op dit moment alleen zitten meer dan 250 journalisten achter de tralies, aldus het Comité ter Bescherming van Journalisten. Het invoeren van fake-news wetten 'ter bescherming van de waarheid' zet de deur open voor willekeurige vervolgingen. De waarheid hangt aan een zijden draadje: wat noemt u een essentiële verplaatsing? Journalistiek?

Laten we maar gauw 'onze pollekes kussen'. The World Press Freedom Index 2020 meldt dat België op nummer twaalf staat. En toch. Nu de coronacrisis aangebroken is, mogen we de archieven niet meer in duiken om de waarheid aan het licht te brengen.

Onderzoeksjournalistiek is veraf. Bovendien: waarom zouden we? Het gezag schuilt bij de experts. De meerderheid, waaronder journalisten, begrijpt toch niet wat er gaande is. Een technocratie half in wording is een gereduceerde democratie. En toch, de belangrijkste zaken gaan ons allen aan.

Op drie mei werd wereldwijd de persvrijheid gevierd. Maar met elke vrijheid gaan ook plichten gepaard. Namelijk de plicht om de kans te bieden vrij te zijn. We kunnen wel roepen om meer lef. We kunnen wel roepen om meer onderzoeksjournalistiek. Toch hebben journalisten eerst vrijheid en onafhankelijkheid nodig, om later te kunnen floreren. Om de waarheid te bekomen, moet de transparantie ons eerst aangereikt worden. Om ernstig genomen te worden, moet het vertrouwen ons eerst gegeven worden.

Op onze beurt hebben we dan de plicht om persvrijheid te handhaven, zonder er misbruik van te maken. Mijn opinie? Wat we hier en nu bereiken, solidariteit in social distance, apprecieer ik enorm. En toch kunnen we meer doen, als die federale mantel neervalt. .