KU Leuven ontving op vier jaar tijd 277 miljoen euro van Europa: 'Horizon Europe is enorm belangrijk voor ons'

Een van dé paradepaardjes van de KU Leuven en haar onderzoeks- en internationaliseringsbeleid is de rol in Horizon Europe. Het zevenjarige programma werd afgetrapt in 2021 door de Europese Unie om onderzoek en innovatie te stimuleren en financieren.

De man die dit alles in goede banen moet leiden is Jan D'hooge, vicerector Onderzoeksbeleid: 'Omwille van ons succes krijgen we constant vragen van Europese universiteiten of ze eens op bezoek mogen komen om te kijken waar ons geheim ligt.'

De KU Leuven kon reeds aanspraak maken op meer beurzen dan eender welke andere universiteit. 'Horizon Europe is enorm belangrijk voor ons', vertelt D'hooge. 'Het is goed voor ongeveer negen procent van de totale onderzoeksfinanciering.' Intussen liep dit bedrag op tot een exuberante 277 miljoen euro. De universiteit participeerde sinds de start van het programma in 465 projecten, waarvan het er 191 coördineert of coördineerde. 

De Vlaamse regering zet hoog in op onderzoeks- en innovatiebeleid (O&I). 'Een aanzienlijk deel van ons BBP wordt hiervoor ingezet', aldus D'hooge. 'De regering heeft nu de ambitie om dat nog verder op te trekken.' Hij ziet investeringen in O&I als de motor van onze samenleving en economie: 'Idealiter haal je er binnen een paar jaar een veelvoud uit van wat je er vandaag in stopt.'

Geheim recept

Volgens D'hooge is het succes van de KU Leuven niet te danken aan een geheim recept, maar aan de combinatie van verschillende initiatieven en een constante inspanning om beleid te perfectioneren: 'Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan de Global PhD Partnerships, waarbij er met een aantal instellingen over de wereld partnerschappen zijn opgezet om joint PhD's te financieren.'

'Ook hebben we de Global Seed Fund hervormd', gaat D'hooge verder. 'Via de financiering van kleine pilootprojecten wordt het gemakkelijker om grotere, door Horizon Europe gefinancierde projecten, te verwerven.'

D'hooge haalt nog een belangrijke vernieuwing aan: 'Onderzoekers die Europese financiering willen voor hun projecten moeten een onderzoeksvoorstel uitschrijven, wat enorm energievretend en arbeidsintensief is. Daarom hebben we nu enkele grant facilitators, die onderzoekers kunnen helpen met het niet-wetenschappelijke deel van hun onderzoeksvoorstel uit te schrijven en er een EU-sausje over gieten, waardoor de kans groter wordt dat het voorstel wordt weerhouden voor financiering.'

Meedoen is belangrijker dan winnen

Dat de KU Leuven op de eerste plaats staat binnen Horizon Europe heeft het niet alleen te danken aan haar eigen beleid of uitmuntend onderzoek. Bij de voorganger van Horizon Europe — Horizon 2020 — stonden de Britse universiteiten van Oxford en Cambridge consequent op de eerste en tweede plaats. Na de Brexit konden Britse universiteiten konden echter niet meer meedoen.

De keerzijde van de medaille was echter dat er een heleboel onderzoekspartners van de KU Leuven wegvielen. 'Die ranking is niet zo belangrijk. In twee derde van onze projecten binnen Horizon 2020 werkten we samen met Britse partners', weet Peter Lievens, vice-rector Internationaal Beleid en kandidaat bij de aanstaande rectorsverkiezingen, te vertellen. 

Maar daar komt nu verandering in; vanaf de oproepen van 2024 konden Britse onderzoeksinstellingen weer Horizon Europe-beurzen aanvragen, de Leuvense eerste plaats staat dus opnieuw op losse schroeven. 'Al is het nog te vroeg om conclusies te formuleren', zegt D'hooge. 'Vanwege het gebrek aan een formeel engagement voor een eventuele opvolger van Horizon Europe bij de Britse regering, zit de onzekerheid er bij veel Britse onderzoekers nog diep in.'

D'hooge ziet net als Lievens enkel voordelen in de hernieuwde Britse participatie, liet hij in december 2023 weten aan Science & Business: 'De KU Leuven heeft een lange traditie van intense samenwerking met Britse partners, dus we kunnen alleen maar voordeel halen uit hun toekomstige projecten. We zijn deze sterke banden ook altijd blijven aanhalen.' Ondanks de positieve boodschap geeft ook D'hooge blijk van strijdvaardigheid: 'Het blijft natuurlijk wel leuk om eerste te zijn, en we zullen die positie niet zomaar opgeven.'

Una Europa

Naast haar Europese onderzoeksparticipatie zet de KU Leuven ook sterk in op enkele internationale allianties. Waar het volgens het Beleidsplan 2021-2025 niet de bedoeling was om het aantal internationale allianties uit te breiden, moesten de bestaande netwerken wel geëvalueerd en eventueel verdiept worden.

Terwijl de universiteit uit een aantal andere partnerschappen is gestapt, zet ze zich wel voluit in voor Una Europa, een netwerk van elf Europese universiteiten. 'Daar hebben we ons meer in geëngageerd en zijn we ook een hele mooie rol gaan spelen', aldus Lievens.

Het beleid op vlak van interregionale samenwerkingen zette de afgelopen jaren vooral in op het versterken van bestaande initiatieven. Zo groeien de KU Leuven en de UCLouvain verder naar elkaar toe. De zusteruniversiteiten presenteren zich geregeld samen op het internationale toneel en bouwen ook gemeenschappelijke studierichtingen uit (denk aan de drietalige bachelor rechten in Brussel). In 2024 reikten ze gezamenlijk eredoctoraten uit, en dit academiejaar vieren ze samen hun zeshonderdjarig bestaan. 

Ook met onze noorderburen worden de banden verder aangehaald: gezamenlijke investeringen met de Universiteit van Eindhoven op het gebied van halfgeleidertechnologie moeten de leidende positie van IMEC in Europa versterken.

'Het was de moeite waard'

Studenten kennen Una Europa vooral van de enige twee internationale bachelors aan de KU Leuven: de Bachelor of European Studies, die in 2022 voor het eerst werd ingericht, en de Bachelor of Sustainability, die sinds kort officieel groen licht kreeg om vanaf volgend academiejaar aangeboden te worden. 

'De Bachelor of European Studies kwam er na heel wat zuchten en blazen', aldus Lievens. Naast administratieve en juridische rompslomp, doken er problemen op bij de uitrol. Zo was het lesmateriaal verspreid over verschillende Toledopagina's en verliep de communicatie tussen universiteiten niet altijd soepel. Ook gingen de lessen tijdens het derde semester van de opleiding vooral online door, wat voor een vreemde dynamiek zorgde in de internationale opleiding.

'Starten in het eerste jaar was bovendien een sprong in het ongewisse', zegt Christiana Galani, ex-mandataris Internationaal bij Stura. 'Studenten weten pas sinds dit academiejaar welke vervolgmasters ze kunnen volgen, en aan welke universiteiten deze gegeven worden.'

De bachelor levert dit jaar haar eerste cohorte bachelorstudenten af. 'Ondanks de kinderziektes is het een succesvol programma', zegt Galani. Ook Lievens ziet het positief: 'Het was de moeite waard. Door inspanningen van velen en vooral van de Faculteit Sociale Wetenschappen is dit een groot succes geworden.'

Una Europa is een ambitieus project. Het profileert zich als dé 'Europese universiteit' en 'universiteit van de toekomst'. Binnen Una Europa wisselen de partnerinstellingen van gedachten in projecten rond groene Erasmusmobiliteit, diversiteit en inclusie. 

Het project organiseert niet alleen programma's voor studenten, zoals zomerscholen en MOOC's (online cursussen voor een wereldwijd studentenpubliek, red.), maar ook uitwisselingen voor ondersteunend personeel. Verschillende projecten staan onder leiding van de KU Leuven, en alles gebeurt met de genereuze financiële steun van Europa.

Voer voor debat

KU Leuven scoort bovendien sterk in internationale rankings. De Times Higher Education Subject Rankings zet Leuven op de eerste plaats in België voor praktisch alle onderwerpen. Europees staat KU Leuven overal in de top 10. 'Hoewel de rankings geen doel op zich zijn, worden ze wel steeds belangrijker bij het sluiten van partnerschappen', zegt professor Philippe Muchez, decaan van de faculteit Wetenschappen.

Allianties waar rankings minder spelen zijn die met het Globale Zuiden. Die 'waarden­gedreven' samenwerkingen hebben namelijk de ambitie te werken aan ontwikkelings­doelstellingen van de VN. 'Dat is gewoon inzetten op de toekomst van die landen', zegt professor Muchez. 

'Internationalisering as such is iets wat vanuit de faculteiten en de departementen moet komen', zegt Muchez. 'Maar er moet een visie, een framework zijn, zodat niet iedereen begint te doen wat hij wenst'. Lievens, die als vicerector de grote lijnen van internationali­seringsbeleid uitzet, is het daarmee eens. 'Wat wij geprobeerd hebben is met een aantal beleidslijnen en actiepunten, die we met alle faculteiten besproken hebben, dat beleid wat te ondersteunen'.