Wanneer je jezelf niet gevonden hebt

Wie reeds afgestudeerd is, of in zijn laatste jaar zit, zal de ondertoon van paniek misschien wel herkennen. Niet alleen raakt die verdomde thesis maar niet af, ook het nakende afstuderen blijft als een zwaard van Damocles boven hun hoofd hangen.

Naar analogie met de inmiddels ingeburgerde midlifecrisis is de quarterlifecrisis een moeilijke fase die verbonden is met een specifieke periode in een mensenleven; in dit geval het moment waarop men de geborgenheid van zijn jeugd verlaat en geconfronteerd wordt met de echte wereld. Dat blijkt behoorlijk wat onzekerheid met zich mee te brengen.

Professor Jan Derksen, hoofddocent psychodiagnostiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen, ziet bij de generatie geboren tussen 1980 en 2000 een groot aantal gevallen van burn-out en overspannenheid: 'Soms zien we jongeren die er na een paar jaar helemaal uitvallen, die dan een aantal jaren gewoon thuis zitten en niet goed weten wat ze willen. Die hebben dan niet zozeer een diagnose in de zin van een depressie, maar ze stagneren. Ze hebben moeite om hun weg te vinden.'

Wanneer de identiteit wegvalt

Derksen legt de schuld voor een groot deel bij de opvoeding van de ‘achterbankgeneratie’. 'De opvoeders hebben deze jongeren in hun kindertijd vooral beschermd, via de achterbank van de school naar de zwemles en weer teruggebracht. Voor die kinderen willen ze alles doen en ze hebben daar vaak ook de materiële middelen voor. Dan hebben de kinderen te weinig training in het omgaan met tegenslag, met de scherpe kantjes. Hun emotionele intelligentie blijft achter bij hun cognitieve intelligentie.'

De combinatie van enorme keuzemogelijkheden en onderontwikkelde emotionele intelligentie zorgt er volgens Derksen voor dat men sterk gaat twijfelen aan wat men doet: 'Wat eraan ontbreekt is dat ze zelf met hun eigen emotionele leven keuzes kunnen maken. Ze zijn niet meer zo gewend om in contact te blijven met wat ze voelen, met wat ze belangrijk vinden, waar ze van kunnen genieten.' Jongeren hebben meer mogelijkheden dan ooit tevoren maar twijfelen wat ze 'echt' willen met hun leven.

Psycholoog Sigrid Schoukens, verbonden aan het Studentengezondheidscentrum bevestigt dat laatstejaarsstudenten hier regelmatig mee aankloppen. 'Het is ook normaal, het gaat om het afsluiten van een hoofdstuk en een duik in een nieuwe levensfase waarbij identiteitsvragen op verschillende domeinen zich spontaan aandienen. Het proces naar de eindmeet kan voor sommige studenten gepaard gaan met een piek van faalangst. Enerzijds angst om de studies toch niet tot een goed einde te brengen, anderzijds angst voor de onbekende toekomst. Zo treedt er die crisis op; alle grond onder je voeten valt even weg, wat natuurlijk heel eng is.'

Een uitweg uit de crisis?

Bart Dejonghe van de Dienst Studieadvies begeleidt regelmatig studenten die niet weten waar ze heen willen. 'Er zijn studenten die goede resultaten boeken, maar toch niet tevreden zijn met hun studiekeuze. Zij hebben dan ervaring opgedaan via stage of via andere contacten en zeggen dat het toch niet is wat ze ervan gehoopt hadden. Ik heb zelf vorig jaar denk ik zo’n 300 studenten gesproken over de vraag ‘wat moet ik nu doen?’ ‘Moet ik verder gaan of het over een andere boeg gooien… En wat zou er dan beter bij me passen?’ Dan gaan we op zoek naar je dromen en verwachtingen voor de toekomst, en werpen we een blik op je verleden. Je hebt veel keuzes gemaakt - ben je daar tevreden mee, en wat heb je daar uit geleerd? Ook over wie je bent - waar haal je voldoening uit? Nu en dan maken we ook gebruik van testen en vragenlijsten. Ze kunnen helpen om je talenten en capaciteiten in kaart te brengen en nieuwe opties op het spoor te komen.'

Studenten kunnen ook bij het Student Career Center terecht voor ondersteuning. 'Enerzijds promoten we extracurriculaire activiteiten', vertelt coördinator Valérie Jochems. 'Anderzijds is er een intensief aanbod voor laatstejaarsstudenten. We proberen een deel van het probleem te ondervangen door studenten vroeg kennis te laten maken met de arbeidsmarkt. Wanneer er nog geen duidelijkheid is in het masterjaar, kunnen studenten bij ons terecht voor een individueel loopbaangesprek.' Ook organiseert het Student Career Center workshops aan de faculteiten. 'Hier pakken we de gebruikelijke misconcepties als ‘met mijn diploma is er moeilijk werk te vinden’ aan en stellen we de studenten de vraag waar ze zichzelf het jaar erop zien', aldus Jochems. 'Studenten die al goed op weg zijn stimuleren we om voor hun plan A te gaan door het geven van metaforisch groen licht, studenten die best starten met een grondige zelfreflectie krijgen rood. Die laatste groep zien we vaak daarna voor een individueel gesprek.'

Niet iedereen is echter geholpen met een paar gesprekken bij de Dienst Studieadvies of het Student Career Center. 'Als we voelen dat er meer speelt, als de keuzeproblematiek bijvoorbeeld gelinkt is aan obsessieve of depressieve gedachten, verwijzen we de studenten door naar het Studentengezondheidscentrum', geven zowel Dejonghe als Jochems aan.

Ook kloppen studenten hier vaak al uit zichzelf aan, vertelt Schoukens. 'Ik ben blij dat ze ons weten te vinden voor ondersteuning.' Studenten die niet zo gemakkelijk uit hun verwarring geraken, kunnen hier terecht voor een langer therapietraject, maar de meesten zijn al geholpen met enkele gesprekken. 'We bespreken alle domeinen waar onzekerheid over is, van studiekeuze tot relatieproblemen. Eens er wat zekerheid is op één of twee domeinen, valt de rest vaak vanzelf op zijn plaats. Studenten moeten vooral weten dat wat zij doormaken heel normaal is, het is iets wat bij de fase hoort en bij heel veel mensen voorkomt.'