Van trauma tot oorlog: hoe genees­kundestudenten voorbereid word­en op crisisomstandig­heden

Begin december vroeg de federale overheid aan Vlaamse en Franstalige geneeskunde­faculteiten om studenten beter voor te bereiden op oorlogssituaties. Een officieel mandaat is er niet, maar wel een oproep tot overleg. 'De opleiding Geneeskunde dekt nu al alles af', zegt Chris Verslype, decaan van de Faculteit Geneeskunde (KU Leuven). 'Maar we gaan ons curriculum screenen  en kijken welke zaken we nog zichtbaarder kunnen maken, met het oog op militaire geneeskunde.'

Het is een vraag waar ook studenten geneeskunde mee zitten. 'Met alles wat er aan het gebeuren is in de wereld, ben ik me heel bewust van wat er zou kunnen voorvallen', zegt student geneeskunde Mirte Giesberts. 'Het is logisch dat er dan meer wordt ingezet op de voorbereiding van oorlogssituaties. Er is ook wel interesse bij geneeskundestudenten om zich daarin te verdiepen.'

De onderdelen rond oorlogsgeneeskunde zouden vooral in het masterjaar aan bod komen. 'Studenten leren nu al hoe ze moeten omgaan met chemische incidenten of zware trauma's. Ook de basisprincipes van eerste hulp zijn hier van toepassing', zegt Verslype. De nadruk ligt er vooral op om de link met oorlogssituaties explicieter te maken. 'We moeten militaire geneeskunde zeker niet verengen tot schotwonden.'

Militaire geneeskunde

Een rampsituatie kan je bovendien nooit volledig voorspellen. 'Het belangrijkste hierbij is de flexibiliteit van onze mensen', zegt Verslype. 'Je kan nooit op elke mogelijkheid voor­bereid zijn: militaire geneeskunde gaat dan ook heel breed. Alleen al of een ramp zich op ons grondgebied voordoet of het eerder gaat om slachtoffers opvangen van buiten onze grenzen maakt een wereld van verschil.'

Toch proberen ziekenhuizen en zorgverleners wel voorbereid te zijn op ieder scenario. Zo bestaan er biologische en chemische alarmen waar een noodplan aan gekoppeld is. 'Dat betekent nog niet dat iedereen op voorhand al weet wat te doen, maar dat je wel minimaal vertrouwd bent met wat er in staat. Op het moment zelf moet je in staat zijn om snel te handelen', aldus Verslype.

Daarom wordt er gekeken om eventueel ook praktische vaardigheden voor oorlogs­situaties aan te leren. 'Zo zouden we bijvoorbeeld kunnen trainen op een commando-oefening op de campus', zegt Verslype. 'Het moet voor studenten duidelijk zijn dat ze skills die ze aanleren, ook kunnen inzetten in een oorlogscontext.'

Daarnaast spelen medisch-ethische beslissingen een rol. 'Wie help je eerst en wie kan je niet meer redden? Dat zijn vraagstukken waar we studenten ook op moeten voorbereiden. Als je dat niet doet en het overlaat aan het moment kom je voor enorm lastige keuzes te staan', zegt Verslype.

Covid-19

Volgens Verslype maakte de covidpandemie al duidelijk hoe wendbaar het medisch personeel kan zijn in crisisomstandigheden. 'Wij moesten ons op enorm korte tijd aanpassen. Behalve dan aan het begin van de pandemie was daar heel weinig erkenning voor, terwijl iedereen toen uit zijn comfortzone moest komen en dat onder een enorm hoge druk.' 

Zo kregen alle artsen trainingen in beademing en werden zorgverleners met een andere specialisatie ingezet bij het afnemen van bijvoorbeeld covidstalen. 'Ook ik heb toen een covidafdeling geleid, terwijl dat eigenlijk niet binnen mijn expertise ligt', zegt Verslype. 

Studenten werden toen eveneens op verschillende manieren ingeschakeld. 'Zij spelen dus nu al een rol in noodsituaties', zegt Verslype. 'Stel dat het hier ooit oorlog wordt, zullen zij dat waarschijnlijk opnieuw doen. We moeten zeker geen paniek zaaien, maar je moet realistisch blijven en erkennen dat dit een reële optie is. Als zoiets gebeurt, is het alle hens aan dek op alle niveaus.' 

Angstpsycholoog Bram Vervliet (KU Leuven) wijst erop dat zulke voorbereidings­maatregelen een tweesnijdend zwaard zijn: 'Het maakt je enerzijds als samenleving weerbaarder dat je weet wat er moet gebeuren in zo'n situatie. Dat werkt geruststellend, maar anderzijds ga je ook de aandacht meer fixeren op de problematiek, waardoor het gevoel van dreiging bij mensen kan toenemen. Dat onveiligheidsgevoel hoeft echter helemaal niet samen te hangen met de reële dreiging.'

Is het dan een goede zaak dat de aandacht nu nog meer op militaire geneeskunde komt te liggen binnen de opleiding? 'Op zich is er niets mis met ons voorbereiden op het ergste', zegt Vervliet. 'We hebben dat al verschillende keren meegemaakt. Toen er tien jaar geleden soldaten op straat liepen na de aanslagen had dat op sommige mensen ook een kalmerend effect, terwijl anderen er net banger door werden.'

'Voor mij had dit nu niet naar buiten moeten komen', zegt Verslype. 'We moeten erover waken dat het niet blijft bij aankondigingspolitiek, want dan zaai je onrust zonder reden. We mogen de kop zeker niet in het zand steken, maar er is echt geen reden voor paniek. Vrede is op komst.'