Trekt een pilletje hem recht?

Twintig jaar geleden had een kleine vijf procent van de populatie onder de 35 jaar al eens problemen bij het krijgen en behouden van een erectie. Een recente studie, gevoerd door het UZ Antwerpen (UZA) en de UAntwerpen, toont aan dat het percentage vandaag oploopt tot twintig à dertig procent.

Dat is een opmerkelijke toename, waarin problematisch pornogebruik een belangrijke rol lijkt te spelen. Toch is het niet nodig om massaal aan de alarmbel te trekken. De focus moet namelijk gelegd worden naar het seksuele plezier. Veto sprak met Paul Enzlin, klinisch seksuoloog en hoofd van de faculteit familiale en seksuologische wetenschappen.

Penispaniek

Hoewel het confronterend kan zijn, is een erectieprobleem allesbehalve abnormaal. Dat zien we ook in cijfers uit een online bevraging die Veto heeft verspreid. Het gaat over personen met een penis tussen de 18 en 25 jaar. Vijftig procent van de 329 respondenten hebben al een eens moeite gehad bij het krijgen en behouden van een erectie tijdens seksuele betrekkingen.

Wil dat zeggen dat vijftig procent te maken heeft met een erectiestoornis? Uiteraard niet. Wanneer we het grote handboek der psychiaters – de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 5 – erbij nemen, worden er drie criteria naar voren geschoven: het niet kunnen krijgen van een erectie, het niet kunnen volhouden van een erectie tot op het einde van de seksuele bevrediging en/of het gebrek aan rigiditeit of hardheid.

'Een of meerdere van deze criteria moeten gedurende zes maanden voorkomen', licht Paul Enzlin toe. 'Bovendien moet de persoon er last van hebben. Zo zijn er mensen die geen erecties krijgen en dat geen probleem vinden, omdat er ook andere manieren van vrijen zijn.'

Het lijdenscriterium is dus een belangrijk aspect. Vaak gaat dat gepaard met schaamtegevoelens en het idee dat er iets mis is. Enzlin vertelt dat mensen met eender welke seksuele disfunctie daarom een consultatie bij een seksuoloog uitstellen tot gemiddeld vijf jaar.

'Vaak zijn het vrouwen die pijn hebben bij het vrijen en denken dat het erbij hoort', gaat Enzlin verder. Bij erectiestoornissen is het wellicht anders. 'Iedereen weet dat je naar de huisarts kan gaan om een pilleke te krijgen dat erecties verbetert.'

Het blauwe pilletje

Dat 'pilleke' komt echter niet zonder gevolgen. Je kan het niet vergelijken met een Dafalgan nemen om de hoofdpijn te verzachten. Vroeger moesten patiënten nog een diagnostisch proces ondergaan, waarbij dokters nagingen of de erectiestoornis een lichamelijke of psychologische oorzaak kende. Dat kwam vooral omdat er toen enkel spuitjes bestonden, waarmee een specifieke stof werd geïnjecteerd in de zwellichamen van de penis. Zo kon een erectie optreden.

'Dat uitgebreide diagnostisch werk werd stopgezet door de intrede van medicatie zoals Viagra', vertelt Enzlin. 'De pillen doen hun werk bij zowel lichamelijke als psychische problemen.' Toch licht de seksuoloog toe dat je het probleem beter bij de wortels aanpakt. 'Langdurig gebruik van de medicatie kan ervoor zorgen dat je minder vertrouwen krijgt in je eigen kunnen.'

Onzekerheid kan ervoor zorgen dat het je eigen opwinding tegenhoudt door voortdurend te checken waar die erectie nu blijft. Ook bij de bedpartners kunnen er twijfels ontstaan, verklaart Enzlin: 'Als je partner zegt: "ik wil wel met jou vrijen, maar je moet daarvoor eerst een pilletje nemen", dan vragen die zich misschien af of ze wel voldoende zijn om jou op te winden.'

De resultaten van onze bevraging geven aan dat een erectieprobleem bij twee op de drie gevallen ligt aan faalangst en/of onvoldoende opwinding. Voor die kwaaltjes zijn alternatieve oplossingen vaak effectiever op lange termijn, zegt de professor: 'Je zou je hoofd tijdens het vrijen eigenlijk moeten uitzetten. Natuurlijk moet je wel nadenken over veilige seks en consent.' Daarnaast duidde veertig procent aan dat de oorzaak van impotentie ligt bij drank- en andere druggebruik.

Fantasie en pornografie

De helft van de respondenten in onze bevraging gaf aan meermaals per week naar porno te kijken. twintig procent kijkt dagelijks, nog eens twintig procent wekelijks. De lockdown zorgde ervoor dat veertig procent van de respondenten meer naar porno keek dan voorheen. Niet verrassend natuurlijk, aangezien het moeilijker was om bedpartners tegen te komen op de Oude Markt.

Uit de cijfers blijkt ook dat de reden om naar porno te kijken niet sterk wijzigde gedurende door de lockdown: de voornaamste reden bleef gevoelens van opwinding versterken, gevolgd door masturberen om te ontspannen of uit verveling. Professor Enzlin beaamt die resultaten: 'Porno wordt gemaakt om mensen op te winden. Als je wil masturberen, is het een gemakkelijke bron om die opwinding te vinden. Verveling, maar ook stressreductie zijn redenen waarom mensen ernaar kijken.'

Porno is dus geen boosdoener… tot het moment dat het gebruik problematisch wordt. Een verband met erectiestoornissen is dan mogelijk. Dat is recent ook gebleken uit onderzoek van het UZA en de UAntwerpen.

Professor Enzlin heeft dat als klinisch seksuoloog al waargenomen in zijn praktijk: 'Ik zie wel een aantal mensen die omwille van overdreven of problematisch pornogebruik op de sukkel geraken. Daardoor zien ze de seksuele beleving met hun partner als minder opwindend of interessant. Dat uit zich dan mogelijk in erectiestoornissen.'

Wat is problematisch pornogebruik precies? Over frequentie gaat het niet, maar vooral over de reden waarom je naar porno kijkt: als je problemen hebt met je kijkgedrag in te perken, of je niet kan masturberen zonder, of je doet het uit eenzaamheid ... Pornografie opwindender ervaren dan de reële seksualiteit wordt ook gelinkt met erectieproblemen.

In onze bevraging zagen we een lichte stijging van 6,7% in het aantal erectiestoornissen post-lockdown. Dat hangt echter niet onlosmakelijk samen met problematisch pornogebruik. De problemen kunnen zich ook los van elkaar voordoen.

Milde hardheid?

Vanwaar komt die stijging van erectiestoornissen bij jongeren dan? Professor Enzlin vertelt waar het schoentje knelt: 'Er is meer weet van het pilletje, en dat zorgt ervoor dat mensen sneller de stap zetten naar hulpverlening. Er is ook meer openheid rond seksualiteit en dat maakt het ook een stuk toegankelijker. Maar of er nu precies een stijging is in het aantal erectiestoornissen, daar ben ik niet van overtuigd.'

Het is voornamelijk de gebruikte schaal die de wenkbrauwen doet fronsen, legt Enzlin uit: 'Wanneer men zich richt op een erectiele disfunctie (ED) wordt er in het onderzoek gebruik gemaakt van de IIEF (International Index of Erectile Function). Die schaal stelt aan de hand van bepaalde scores of er sprake is van milde, gematigde of ernstige ED.'

'Je mag het mij proberen uitleggen, maar ik begrijp dat niet goed', lacht de seksuoloog. 'Ik weet niet wat een "milde" erectiestoornis is. Zwelt je penis dan maar voor 80 procent? Betekent een ernstigeED dat je penis helemaal plat blijft? Als je kritisch kijkt naar de resultaten gaan de percentages zakken.'

Zo zie je inderdaad dat het aantal mensen met een ernstigeED slechts 0,2% bedraagt. Het cijfer stijgt aanzienlijk als je de milde en gematigde gevallendaarbij optelt. Ook in de DSM-5 wordt er geen onderscheid gemaakt tussen de 'ernst' van het erectieprobleem, omdat het er in de realiteit weinig toe lijkt te doen.

De IIEF is vooral een schaal waarmee je de effectiviteit van erectiebevorderende medicatie kan evalueren. Maar als je diezelfde aanpak toepast op erectiestoornissen, zal dat mogelijks leiden tot een overschatting van de prevalentie van het probleem. Volgens professor Enzlin zijn er financiële motieven gemoeid: 'Veel van dit soort onderzoeken worden gedaan onder invloed van commerciële doeleinden. Je moet natuurlijk een markt creëren.'

Ook hier is de inclusie van het lijdenscriterium belangrijk volgens de seksuoloog: 'De vraag of mensen van hun erectiestoornis last van hebben, wordt niet gesteld. Als ze dat wel doen, zien we die prevalentiecijfers duidelijk dalen.'

Plezier boven prestatie

De studie legt daarnaast ook bloot dat er een overdreven focus bestaat op het verband tussen erecties (en penetratie) en de mannelijke seksualiteit. Enzlin stemt daarmee in: 'In onze cultuur wordt mannelijkheid en vrouwelijkheid op een bepaalde manier gedefinieerd: mannen zijn de jagers en vrouwen de prooi. Dat geeft dan ook een beeld van hoe seksualiteit moet zijn. Je wordt dan wel erg onderuit gehaald als je weet dat je een erectiestoornis hebt.'

De seksuoloog roept daarom op om minder te focussen op de erectie zelf en een zoektocht te starten naar wat opwinding genereert. Vooral in interactie met een partner; of dat nu iemand is die je leert kennen op de Oude Markt, of iemand waarmee je al jaren mee samen bent.

Porno kan een goede inspiratiebron zijn om te ontdekken wat je leuk vindt. Het blijft echter belangrijk om fantasie en realiteit van elkaar te scheiden. Niet alle vrouwen vinden het, bijvoorbeeld, fijn om geslagen te worden of sperma in het gezicht te krijgen. Het is goed om uit te zoeken wat je samen wil creëren op het vlak van seks.

Enzlin maakt de vergelijking met eten: 'Je kan naar McDonalds of Burger King gaan en daar een snelle hap nemen. Of je kan naar een gastronomisch restaurant gaan. Je hebt twee keer gegeten, maar het is twee keer anders. Bij seksualiteit is dat hetzelfde. Je kan een kwartier voordat je naar de les gaat nog snel even vrijen, maar je kan er ook een hele nacht van maken.'

'Seks is nooit af; het is een leerproces. Denk vooral aan wat je zelf graag wil, en probeer het dan te realiseren met je partner op zo'n manier dat je allebei beter wordt.'