Sociale innovatie op je bord

Het is al langer geweten dat de KU Leuven innovatie hoog in het vaandel draagt. Zo prijkte onze alma mater vorig jaar nog op de eerste plaats van de Reuters ranking voor meest innovatieve universiteiten van Europa. Deze aanpak blijft echter niet beperkt tot de onderzoeksactiviteiten. Met initiatieven als de Groentetas stelt de universiteit zichzelf ook ter beschikking als experimentele arena voor sociale innovatie gericht op duurzaamheid.

Knibbel, knabbel, knolselder

Via de Groententas kunnen studenten en personeelsleden van de KU Leuven zich elke week verwachten aan een verrassingspakket van biologisch geteelde groenten, fruit of allebei. De pakketten worden geproduceerd door De Wikke, een sociaal tuinbouwproject met velden in de Abdij van Park en de Benedictushoeve in Herent. Met uitzondering van tropische vruchten zoals banaan of mango, die de student soms als toemaatje krijgt, komt alles dus rechtstreeks van de lokale producent. Door de korte keten is er geen extra winstmarge voor een tussenpersoon en blijven de transportkilometers beperkt. Dankzij het verrassingsconcept heeft de boer een gegarandeerde afzet voor zijn oogst en kan hij zijn bio-producten aan een schappelijke prijs aanbieden.

De prijs van een standaardpakket voor één persoon is voor alle formules (groenten, fruit of mix) gelijk aan zes euro. Voor wie graag in groep kookt of langer dan vijf avonden per week op kot zit, is er de mogelijkheid om voor het uitgebreidere kotpakket van twaalf euro te kiezen, daarin krijg je niet enkel meer, maar ook een diverser aanbod groenten.

Uiteraard vergt dit verrassingsconcept wat aanpassing van de huis-, tuin- en keukenchef. De ingrediënten bepalen nu de mogelijkheden, waar je je als chefkok zo goed en kwaad als het kan door moet laten inspireren. Iedereen weet hoe je een broccoli lekker klaarmaakt, maar wat doe je in hemelsnaam met een knolselder?

Nu zijn de rapen gaar

De Groentetas vormt dankzij de ecologische aanpak een duurzame manier om aan eten te geraken. Interessant voor wie sowieso een milieubewust studentenleven wil leiden, maar ook voor studenten met een lager geitenwollensokkengehalte. De FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties, stelde vorige maand in een rapport dat de biodiversiteit waar onze voedselproductie van afhangt afneemt. Zo gaat het bijvoorbeeld om het afnemen van de bijenpopulatie door pesticiden, waardoor de bestuiving van planten in het gedrang komt.

Dat die landbouwondersteunende biodiversiteit afneemt is volgens het FAO voornamelijk te wijten aan de vernietiging en vervuiling van hun habitats. Dit ligt volgens José Graziano da Silva, de directeur-generaal van de FAO, aan de te uitputtende manier waarop de landbouwindustrie omgaat met de natuur waarvan ze afhankelijk is. Het is dus alsof het huidige productiesysteem zichzelf in de voet schiet. De toegenomen bewustwording en vraag naar ecologisch verantwoorde producten zorgt er voor dat een aantal boeren dan wel overstappen naar milieuvriendelijkere methoden, maar het economisch draagvlak daarvoor blijft beperkt tot een biofiel nichepubliek en gaat vaak gepaard met een gepeperde rekening.

Money talks

De uitdaging bestaat er dus uit om van bio-diversiteitsvriendelijke productie de nieuwe standaard te maken. Jammer genoeg staat op het ecologisch verantwoorde label van de groentjes in de supermarkt ook vaak een hogere prijs, waar je als student maar moeilijk voor zal kiezen. De reden voor dat prijsverschil ligt voornamelijk bij de hogere arbeidskost van ecologische landbouw. De chemische bestrijdingsmiddelen en hun schadelijke omgevingseffecten buiten spel zetten betekent dat de boer zijn eigen handen en hersenen weer moet gebruiken om de kwaliteit van zijn gewassen te beschermen. Concreet betekent dit bijvoorbeeld het vervangen van het spuiten van herbiciden in een monocultuur door een slimme mix van complementaire gewassen aangevuld met manueel wieden. Al die extra manuele arbeid weerspiegelt zich uiteraard in de prijs.

Het mainstreamen van bio-diversiteitsvriendelijke productie komt dus vooral neer op het betaalbaar maken ervan. Binnen het marktmechanisme zou het prijsverschil tussen ecologische en ‘klassieke’ producten kunnen worden weggewerkt door wat milieu-economen een externaliteitentaks noemen. Daarbij worden negatieve effecten op de maatschappij meegerekend in de prijs van het product, laat ons zeggen een stronk broccoli. Zo’n taks - waarvan de CO2 taks ook een toepassing is - zorgt ervoor dat een duur milieuvriendelijk product alsnog goedkoper kan zijn dan een goedkoop product met zware implicaties voor het milieu. Zo krijg je je biologische broccoli van hoge kwaliteit aan een lagere prijs dan het met pesticiden bewerkte exemplaar ernaast. Op deze manier wordt ook de minder milieubewuste shopper bereikt. Het nadeel is dan weer dat de gemiddelde prijs van alle producten stijgt, wat zeker in het geval van voedselpolitiek helemaal geen populaire maatregel is.

Creatief kokkerellen

De Groentetas ontwijkt deze nadelen grotendeels, door het systeem van het verrassingspakket. De prijzen van je groentepakket blijven min of meer gelijk als die in de supermarkt, maar daar staat tegenover dat je minder vrijheid hebt om zelf te kiezen wat jij en je huisgenoten te bikken krijgen in de week. Een snelle zoektocht op Dagelijkse Kost helpt je echter goed op weg om wat creatiever om te gaan met de vergeten groenten die in je bakje liggen. Zo werd er in het huishouden van deze journalist reeds noedels met paksoi, geglaceerde pastinaak en risotto met boschampignons geserveerd. En als zowel Jeroen Meus als je creatieve brein je in de steek laten is er nog altijd de prachtige optie van de spaghettisaus. In alle eerlijkheid is dat meestal waar onze knolselders terechtkomen.