Ontdek jezelf, begin bij…

De vraag welke rol de universiteit moet spelen in de persoonlijke vorming van haar studenten is waarschijnlijk zo oud als het instituut zelf: wat kan de universiteit betekenen voor elke student die zijn weg in eigen richting aflegt?

Tijdens de beginjaren van de Leuvense universitaire geschiedenis kregen alle studenten eerst een basisopleiding aan de artesfaculteit, voor ze konden doorstromen naar één van de andere faculteiten, in het begin rechten (burgerlijk én kerkelijk), geneeskunde of theologie. Dat om hen bij te scholen in de zogenaamde artes liberales, in brede zin taalkunde, wiskunde, filosofie... Die artes liberales, de vrije kunsten, staan traditioneel tegenover de artes mechanicae, de praktische vaardigheden. Beide zijn uiteraard nodig in een mensenleven: voedsel voor het lichaam en voedsel voor de geest. In hoeverre de vrije kunsten ook een rol spelen op existentieel vlak, is voer voor historische en filosofische discussie, maar de generalistische tendens sluit wel aan bij de humaniora-gedachte. Namelijk dat onderwijs en intellectuele ontwikkeling ook dienen om ‘meer mens te worden’ (=human-ior), de idee dat intellectuele vorming jongelingen helpt zich te manifesteren als persoon.

Wat is dat, persoon zijn?

Ook vandaag is de persoonlijke ontwikkeling een belangrijk thema. Moet de universiteit haar studenten (en personeel) bijstaan op vlak van persoonsvorming, of moet ze zich beperken tot een louter academische taak? Als pastoor van de universitaire parochie is professor Jacques Haers, veel bezig met persoonsvorming: 'Het vorige rectoraat heeft zwaar ingezet op dit thema, en het huidige zet dat verder. Als student móet je je bepaalde vragen stellen: waarom studeer ik? Waar ben ik mee bezig? Wat zit daar achter? Elke mens moet zich die vragen stellen: wat maakt mij nu tot een persoon? Dat is erg belangrijk. Wat universiteiten daarover denken, hun mensbeeld, uit zich in allerlei zaken. Bijvoorbeeld ook in de eredoctoraten die ze uitreiken.'

Tijdens de lessen...

De KU Leuven heeft verschillende initiatieven genomen om dat vormingsaspect in te vullen. Zo is het vak ‘Religie, zingeving en levensbeschouwing’ (RZL) in elke opleiding verplicht. In elke faculteit kan het anders worden ingericht, maar eens in de zes of acht weken komt een stuurgroep samen om de vakinhoud te bespreken en ondersteuning te bieden. Professor Johan De Tavernier is voorzitter van die stuurgroep: 'Als leidraad voor de vakinvulling kijken we vooral naar de ontwikkeling van het disciplinaire ‘future self’, en welke rol religie daarbij speelt. België is dan wel erg geseculariseerd, maar in vele landen is de situatie anders. In landen, zoals India, Japan of de Verenigde Staten is religie vaak te voelen tot in het bedrijfsleven. Studenten die bijvoorbeeld gaan werken voor een multinational gaan hier hoe dan ook mee te maken krijgen..' Naast het beroepsmatig functioneren is ook de maatschappelijke rol van belang. 'Ik denk dat kennis van andere religies en tradities helpt om de ander te leren verstaan. Hierdoor wordt de samenleving hopelijk toleranter.'

Naast ‘RZL’ bevat elke opleiding ook een verplicht vak wijsbegeerte. Hoe dit vak heet en hoe het wordt ingevuld, verschilt opnieuw per faculteit. Zo volgen de studenten in de Bio-ingenieurswetenschappen het vak ‘Filosofie en Bio-ethiek’, waar stof over onder andere demarcatie en klimaatverandering aan bod komt. In het vak ‘Inleiding tot de wijsbegeerte’ van de opleiding kunstwetenschappen wordt dan weer gereflecteerd over het menselijke kenvermogen, de relatie tussen kennend subject en de realiteit en de zoektocht naar identiteit. 'Ook voor dit vak zitten de docenten, die allen verbonden zijn aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte, regelmatig samen om de inhoud van de lessen te bespreken, al is dat niet in zo’n gestructureerd verband als bij ‘RZL’', zegt Tim Heysse, vicedecaan aan het HIW.

Studenten kunnen ook keuzevakken opnemen die bijdragen aan hun persoonsvorming. Zo is er voor alle masterstudenten het keuzevak ‘Lessen voor de 21ste eeuw’. In deze lessen komen verschillende onderzoekers spreken over belangrijke actuele thema’s binnen hun vakgebied. 'Lessen voor de 21ste eeuw is een manier om studenten te confronteren met meer dan hun eigen vak', aldus professor en co-organisator Bart Pattyn. Al vanaf de eerste les, 24 jaar geleden, is het een populair vak, weet Pattyn te vertellen: 'Vanaf het begin bleek dat dit vak alleen gegeven kon worden in aula Pieter De Somer en dat zelfs die aula afgeladen vol zat. En vandaag nog, er zijn 619 studenten ingeschreven en er komen ook elke keer veel externe geïnteresseerden.' Dit jaar heeft Khalid Benhaddou een college gegeven over ‘Islam in Europa’, en vicerector Govers over overbevolking. Volgende colleges gaan onder andere over prostitutie, homoseksualiteit bij dieren, seksuele pedagogiek en computersimulaties.

En na de uren

Ook buiten de lessen zijn er voor studenten tal van andere initiatieven die willen bijdragen aan persoonlijke vorming. Zo kun je voor alles rond duurzaamheid terecht bij de ‘Green Office’, organiseren LOKO en de studentenkringen diverse vormende activiteiten, en kun je als student altijd terecht in Pangaea voor intercultureel contact. Om studenten bewust te maken omtrent mentale gezondheid en die van de medestudent, bestaat er MindMates, waar je terecht kunt voor advies en workshops.

Ook de Universitaire Parochie biedt talrijke opties aan, en staat open voor elk nieuw initiatief. 'Dat de universiteit in ons investeert, bewijst dat ze die persoonlijke vragen belangrijk vindt', aldus Haers. 'Helaas weten de studenten ons niet altijd te vinden. De vooroordelen over de katholieke kerk, die ten dele ook wel terecht zijn, houden de studenten vaak tegen. Wij zijn er niet om denkbeelden op te leggen, maar om te helpen je horizon te verbreden.' UP wil bijvoorbeeld aandacht geven aan belangrijke zaken waar studenten niet altijd bij stilstaan. 'We hebben een uitgewerkte rouwbegeleiding voor mensen die dat verlangen, waarmee we ook willen aangeven dat dit iets is waar je aandacht aan moet besteden bij het mens worden. Weet je het altijd als iemand in je jaar een broer of een zus verloren heeft? Ga je daar op in, ga je daar tijd aan besteden? En waarom?'

'Hetzelfde geldt voor het vrijwilligerswerk dat we aanbieden. Vind je het belangrijk om bijvoorbeeld mensen in het rusthuis te gaan bezoeken en daar een uurtje bij te zitten? Als mensen daarvoor tijd maken, als ze stilstaan bij de dingen en solidair zijn, dat vind ik prachtig.' De universiteit moet dat soort zaken aanbieden, denkt professor Haers, en de studenten mogen er om vragen. 'Ik denk dat studenten dat mogen verwachten van de universiteit, zij moeten de vraag stellen, en ze mogen gerust bij ons aankloppen. Ik wil alles doen om de drempelvrees richting UP weg te nemen.'