Het KU Leuven-poetspersoneel is een uitstervend ras

Ondanks hun essentiële rol om de hygiëne hoog en zo de besmettingen laag te houden, ging in deze pandemie nog opvallend weinig aandacht naar de schoonmakers. 'Het poetspersoneel had soms het idee dat ze in rampgebieden bezig waren', vertelt Annick Verbraeken, personeelsvertegenwoordiger van vakbond ACV.

In sommige residenties namen studenten het minder nauw met de regels. 'Dan hoor je bijvoorbeeld dat er iemand besmet is, maar omwille van de privacy weet je niet wie precies', vervolgt Britt, onderhoudsmedewerker aan de KU Leuven. 'Als er dan iemand je passeert zonder mondmasker, kan je je inbeelden wat dat geeft.'

De universiteit heeft haar best gedaan, maar in een organisatie zo groot als de KU Leuven is het onvermijdelijk dat bepaalde finesses mislopen, aldus Verbraeken. 'Er is bij het personeel ook een soort rem om te communiceren uit schrik voor een negatieve evaluatie.'

Uitbestede poets, is wederom poets?

Rector Sels beloofde in kader van de Fight for €14 de laagste lonen op te trekken. Concreet gaat het om 74 personen aan de universiteit, waaronder ook poetspersoneel, die nog werken aan minder dan 14 euro per uur. Maar is daarmee de kous af?

'Begeleidende maatregelen zijn nodig', vertelt Peter Maertens van de liberale vakbond ACLVB, 'In sommige gevallen kan de loonsverhoging bepaalde toelagen doen wegvallen waardoor men er armer uitkomt. De laagste loongraden (1 en 2) moeten dringend voor alle personeelsleden afgeschaft worden.'

Aan de Universiteit Antwerpen begonnen studenten en proffen zelf de aula's te poetsen uit protest nadat er grondig geknipt werd in het budget voor poetspersoneel. De dienstcontracten waren al in handen van een externe poetsfirma, maar werden vervangen door een goedkoper exemplaar. Het resultaat: minder geld voor de firma, minder tijd voor de schoonmakers om hetzelfde werk te doen en tot slot vooral ongeloof bij personeel en studenten.

Sinds een twintigtal jaar werkt ook de KU Leuven met poetsfirma's om de labo's, auditoria en andere gebouwen proper te krijgen. Vandaag poetsen firma's zo het overgrote deel van de universiteit.

'Als je werk uitbesteedt aan externe firma's, geef je de controle op arbeidsvoorwaarden uit handen', waarschuwt Maïka De Keyzer, fractievoorzitter van vakbond ABVV aan de KU Leuven. 'Crisissen zoals in Antwerpen en de bijhorende publieke aandacht, brengen hopelijk het debat over uitbesteding in de poetssector verder op gang.'

Werkdruk

In Leuven is het Antwerpse scenario alvast niet mogelijk. Door op voorhand vast te leggen hoeveel de universiteit uitgeeft aan de poetsfirma (zo'n slordige acht miljoen euro in totaal), gaat een contract niet zomaar naar de firma die het goedkoopst werkt.

Toch zijn er nog veel gaten in het net, geeft de Keyzer aan. Firma's kunnen bijvoorbeeld niet concurreren op loon, maar wel op werkdruk. 'De poetshulp verdient evenveel, maar moet vaak het werk van meerdere personen alleen op zich nemen.'

De hoge tijdsdruk zou er bovendien voor zorgen dat de kwaliteit van het werk daalt, en het poetspersoneel minder flexibel kan reageren op onverwachte situaties.

'De KU Leuven zou via de contracten kunnen eisen van de poetsfirma's dat ze een minimum aantal personen toewijzen per gebouw', aldus de Keyzer. Een ander probleem is het gebrek aan werkzekerheid: een firma kan momenteel nog met interimarbeid werken, een structuur die personeel niet veel houvast geeft.

'We zitten maandelijks samen met een regionaal verantwoordelijke die de werknemers bij de poetsfirma's vertegenwoordigt', vertelt Stefaan Saeys, directeur van Technische Diensten aan de KU Leuven. 'Daar zijn nog geen klachten over werkdruk naar boven gekomen.'

'Bovendien houden we steekproeven om te controleren of de minimumvoorwaarden van de sector gerespecteerd worden', gaat Saeys verder. 'Hoe die individuele contracten er precies uitzien, of dat nu gaat om tijdelijke contracten of niet, weet ik eerlijk gezegd wel niet.'

Toch neemt ook bij het KU Leuvenpersoneel de werkdruk stilaan toe, vertelt onderhoudsmedewerker Britt: 'Doordat we nu minder tijd krijgen schiet het contact met de studenten er wat bij in. Dat is spijtig want we zijn naast poetshulp ook wel de oren en ogen van de residentie.'

'Het poetsgebeuren binnen de KU Leuven lijkt te evolueren naar een sterk berekend systeem, zoals dat van externe firma’s', vult ACV-vertegenwoordiger Verbraeken aan. 'Zeker als je parttime werkt, zal je altijd iets meer werk krijgen dan voorgeschreven volgens je werkuren. Ze vergeten daarbij dat de residentiepoets niet zo gemakkelijk in objectieve tijdsregels te gieten is: het is altijd afwachten in welke toestand je de gemeenschappelijke ruimtes van een residentie zal aantreffen.'

Uitstervend ras

Enkel de rectorale gebouwen en de gesubsidieerde residenties worden momenteel nog door KU Leuven-poetspersoneel verzorgd. 'Door te gaan uitbesteden moeten we ons zelf niet bezighouden met kwalitatief poetspersoneel te zoeken', klinkt het Saeys. 'Dat is geen sinecure in regio Leuven.'

'', vertelt Peter Maertens van liberale vakbond ACLVB. 'Dat heeft rector Sels zelf bevestigd.'

'Het idee is inderdaad om binnen tien à vijftien jaar naar volledige uitbesteding te gaan', verduidelijkt Ludo Clonen, diensthoofd van de Huisvestingsdienst van de KU Leuven. 'Afhankelijk van wanneer de huidige ploeg op pensioen gaat weliswaar. We gaan niemand ontslaan, maar vervangen niet meer als iemand pensioneert.'

Een evaluatie van residentie Camilo Torres, waar een externe firma sinds twee jaar de boel opblinkt, maakte nu duidelijk dat poetsfirma's niet alle functies kunnen opvangen die KU Leuven-poetspersoneel invult. Dat vertelt Clonen: 'Denk aan praktische zaken zoals de kamers controleren bij vervanging, maar ook af en toe polshoogte nemen van hoe het met studenten gaat.'

Om die gaten op te vullen, wordt nu een nieuwe functie in het leven geroepen. 'Daarvoor sturen we binnenkort een interne vacature uit', aldus Clonen.

Werken in de vuurlinie

Als nooit tevoren werd het belang van de poetsploeg onderstreept tijdens de pandemie. Naast instaan voor de hygiëne, keek het poetspersoneel ook of studenten de coronaregels enigszins respecteren of er niet helemaal onderdoor zaten.

Toch kampt het onderhoudspersoneel soms nog met een gebrek aan waardering bij studenten, aldus Peter Maertens van de liberale vakbond ACLVB: 'In theorie is het zelfs mogelijk dat studenten daarvoor op het matje geroepen worden bij de vicerector.'

De beste manier om meer waardering te tonen voor hun werk 'in de vuurlinie', is door hen een werkbonus te geven, gaat Maertens verder. Saeys reageert: 'We hebben geen werkpremie gegeven, maar we hebben wel gezorgd dat het basisloon in heel de coronaperiode behouden bleef, zodat er niemand op tijdelijke werkloosheid is moeten gaan.'

Insourcing als oplossing?

Nick Deschacht, arbeidseconoom aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde en actief bij ABVV KU Leuven, pleit voor structurele verandering om de problemen in de poetssector tegen te gaan. 'We moeten het schoonmaakwerk niet outsourcen, maar juist insourcen. Kijk bijvoorbeeld naar hoe ze het in Nederland aanpakken. Daar slagen ze erin kwalitatieve dienstverlening én goede arbeidsvoorwaarden te laten samengaan.'

In Nederland richtte de overheid een Rijksschoonmaakdienst op, waar ongeveer 1500 schoonmakers werken tegen goede arbeidsvoorwaarden. Tegelijk kan de rijksinstelling door haar grote schaal expertise ontwikkelen en kwalitatief en efficiënt diensten aanbieden. Wanneer het contract van een externe firma privépoetsfirma afloopt, neemt de Rijksschoonmaakdienst het simpelweg over en kunnen de schoonmakers vlot overstappen.

Op dezelfde schaal overnemen wat onze noorderburen toepassen, lijkt ambitieus. 'Dat moet niet op dezelfde schaal te gebeuren,' voegt De Keyzer toe, 'maar het geeft wel goede voorbeeld waarnaar het poetsbeleid kan evolueren.'

Ten slotte speelt nog een genderaspect. 'De schoonmaaksector stelt nog vooral vrouwen te werk', vertelt Deschacht. 'De blijvende loonkloof tussen mannen en vrouwen zou een extra motivatie kunnen zijn om voor verandering te pleiten, voor niet alleen vakbonden, maar ook studenten. Langdurige oplossingen, debat met het betrokken poetspersoneel en vooral transparantie vanuit de KU Leuven zijn dé prioriteit.'