De zin en onzin van de kiesweken

De kiesweek: beter bekend als een week waarin een kring haar studenten eten, drinken en activiteiten aanbiedt tegen democratische prijzen, of zelfs gratis en voor niks. Het fenomeen is een traditie onder Leuvense kringen die inmiddels al decennialang meegaat. Zo is het bijvoorbeeld al 87 jaar geleden dat de kiesweek van Ekonomika (inmiddels de grootste van allemaal) voor het eerst plaatsvond.

Studentenkringen vertegenwoordigen de studenten van een bepaalde faculteit of opleiding op hogere beslissingsniveaus. Daarnaast organiseren ze allerlei activiteiten, zoals TD’s en cantussen. Vooral voor die eerste functie is het belangrijk dat studentenkringen democratisch verkozen worden. Vandaar de kiesweken: via een campagne proberen de verschillende opkomende kringen studenten te overtuigen om voor hen te stemmen.

Kiesweken zijn weliswaar een traditie, maar ze zijn niet verplicht. ‘Voor de kiesweek zelf zijn er van LOKO uit geen richtlijnen, ook het kiesdebat is niet verplicht’, vertelt Niels Decoster, Stafmedewerker bij LOKO (Leuvense Overkoepelende KringOrganisatie). De enige voorwaarde waar van LOKO uit aan voldaan moet worden, is het behalen van een kiesgrens van tien procent, om als kring aan rechtsgeldige studentenvertegenwoordiging te kunnen doen. Als minder dan tien procent voor de opkomende ploeg stemmen, moeten er opnieuw verkiezingen worden georganiseerd.

In eerste instantie draait de kiesweek dus niet om de feestjes en het eten, maar om het verkiezen van een nieuwe groep studentenvertegenwoordigers. Toch lijken de kiesweken vaak juist de nadruk op dat eerste te leggen, terwijl het inhoudelijke aspect naar de achtergrond verdwijnt. Bovendien is er in de meeste gevallen maar één ploeg die zich kandidaat stelt, en stemt er soms slechts een klein percentage van de studenten effectief op de verkozen ploeg. Sommigen zien dat als een gebrek in de vertegenwoordiging.

Natuurlijk is het niet voor elke functie even belangrijk dat de bevoegde persoon democratisch verkozen wordt. De onderwijsvertegenwoordigers hebben een ander statuut dan, bijvoorbeeld, degene die de functie fakbar bekleedt. Onderwijsvertegenwoordigers worden bovendien apart van de gewone kiesploeg verkozen en moeten aan andere voorwaarden voldoen dan zij die de student over feestzaken of fietsboetes moeten vertegenwoordigen. De democratische gebreken van de kiesweken moeten daarom niet worden overdreven.

Interesse wekken

De verkiezingsprocedure gaat als volgt: een kring vormt één of meer kiesploegen en stelt een neutraal comité aan, zij zorgen ervoor dat alles volgens een kiesreglement verloopt dat aan bepaalde voorwaarden moet voldoen. Verder moet elke kiesploeg beleidsstandpunten opstellen, die worden vaak gebundeld in een visieboekje. De meeste kringen houden ook een kiesdebat, waarbij de studenten de kans krijgen het opkomend praesidium aan een vragenvuur te onderwerpen. Na een week campagne wordt er gestemd. Dat gebeurt meestal online, enkel Industria blijft daarin hipster en stemt op papier.

De kiesweek speelt een belangrijke rol in het overdragen van de visie van de ploeg. ‘Je kan zoveel kiesboekjes schrijven als je wil, maar als niemand het leest maakt het niets uit. Met een kiesweek kan je studenten tonen wat je in je mars hebt’, aldus Bram Van Baelen, voorzitter van LOKO. Door een week lang een hoop evenementen te organiseren krijgt een kiesploeg dus de kans om ook hun visie aan de studenten kenbaar te maken. ‘Mensen zijn niet altijd op de hoogte van de inhoud van de studentenvertegenwoordiging en dan geeft een kiesweek, zeker op het vlak van evenementen, toch in elk geval een indruk van de capaciteiten en de ambitie van een ploeg’, aldus Van Baelen.

‘Aan de hand van die evenementen kun je studenten bereiken die normaal gezien niet geïnteresseerd zijn in studentenvertegenwoordiging’, vindt ook Lukas De Backer, preses van de Vlaamse Technische Kring (VTK). ‘Of ze daar dan hun keuze van laten afhangen is misschien wat veel gezegd. Maar ik denk wel dat studenten daardoor meer betrokken kunnen raken in wat er speelt binnen VTK.’

Brood en spelen

De kiesweek is niet alleen een handige manier om studenten te bereiken. Het is ook een uitstekende manier om te zien hoe goed een praesidium functioneert. ‘Een kiesweek zie ik vooral als een proefdraaiweek voor het nieuwe presidium, zo kunnen de studenten én het presidium zelf zien hoe ze functioneren en wat nog verbeterd kan worden’, vertelt Sophie Tielemans, de opkomende preses van NFK, de Nieuwe Filosofische Kring.

Een veel gehoorde kritiek is echter dat de kiesweekactiviteiten een manier zijn om stemmen te kopen. Zeker in het geval van Ekonomika, waar de student drie dagen lang gratis kan eten, drinken en feesten op het Ladeuzeplein. Hoe inhoudelijk is de verkiezingscampagne dan nog?

Van Baelen vindt dat een te makkelijke kritiek: ‘Kringen organiseren door het jaar heen zeer veel evenementen, want een kring doet nu eenmaal meer dan alleen onderwijsvertegenwoordiging en het aanbieden van een cursusdienst. In die zin kan een kiesweek een goede indicatie zijn van wat een ploeg kan.’

Populisme versus inhoud

De goedkope activiteiten en versnaperingen zijn al jaren een terugkerend fenomeen in de kiesweken. Maar ook de kritiek op het populistische gehalte van de kiesweken is inmiddels een jaarlijkse traditie geworden. ‘Ieder jaar na de kiesweken komt dezelfde kritiek weer boven: namelijk dat de verkiezingen zo weinig inhoudelijk zijn’, beaamt Decoster.

Volgens Decoster is er op dat inhoudelijke vlak echter een positieve tendens zichtbaar. ‘De mate waarin kringen het inhoudelijk aspect van studentenvertegenwoordiging koppelen aan de kiesweek stijgt. Gratis of goedkoop eten en drinken voorzien is niet meer het enige doel.’

Bovendien kunnen studenten niet alleen tijdens het kiesdebat in de kiesweek hun zegje doen aan de studentenvertegenwoordiging. Het hele jaar door zijn kringvergaderingen open voor de achterban. Het probleem is echter dat de student in de meeste gevallen daar niet actief voor worden uitgenodigd en daarom niet op de hoogte zijn.

‘Onze KV’s (Kringvergaderingen, red.) en OV’s (Onderwijsvergaderingen, red.) zijn open vergaderingen, iedereen is welkom’, bevestigt Gust Buelens, kringcoördinator van Politika. ‘Daar wordt alleen niet echt over gecommuniceerd.’

Volgens de voorzitter van LOKO is het overigens niet alleen binnen studentenvertegenwoordiging een uitdaging om de achterban te laten participeren in de besluitvorming. ‘Bij alles - bij politiek in het algemeen, en studentenvertegenwoordiging is op dat vlak een beetje politiek - is het zo dat je veel informatie moet hebben voordat je grondig mee kan discussiëren, omdat discussies vaak erg technisch of complex zijn. We proberen studenten altijd te laten participeren of nadenken, maar in de praktijk is dat niet altijd haalbaar’, legt Van Baelen uit.

Stemmen met maar één optie

Naast de beperkte rol van de inhoudelijke campagne kent de kiesweek nog een ander gebrek: er is meestal maar één ploeg om op te stemmen. Zelfs in de grotere kringen als VRG en Ekonomika moest men het de voorbije jaren met maar één serieuze ploeg doen. Dat maakt de kiesweek op vlak van competitiviteit natuurlijk weinig uitdagend.

Volgens Van Baelen is dat echter niet noodzakelijk een probleem. ‘Voordeel van één ploeg is dat ze op zoek moeten naar een consensus en dat de beste kandidaten bijeen blijven. Bij twee ploegen verlies je altijd een deel goede mensen omdat ze in de andere kiesploeg zaten.’

Politika’s kringcoördinator Buelens bevestigt dit: ‘Een aantal jaar geleden waren er effectief twee serieuze ploegen en dan was het grote probleem dat de bekwame mensen in verschillende ploegen zaten. Achteraf zijn die dan ook bij de winnende ploeg gezet.’

Kiesgrens

De kiesgrens houdt in dat minstens tien procent van de stemgerechtigde studenten van een kring hun stem moeten uitbrengen in de kiesweek. Sommige kringen leggen de lat voor zichzelf echter nog hoger. Zo wordt bij Politika een kiesploeg pas aangesteld als zij twintig procent van de studenten aan het stemmen krijgen en bij de Psychologische Kring gebeurt dat zelfs pas bij 25 procent. Als zij die grens niet halen zullen er herverkiezingen moeten plaatsvinden, maar zolang er op facultair niveau wel meer dan tien procent van de studenten heeft gestemd zullen daar geen rechtsgevolgen aan verbonden zijn.

Het quotum van tien procent is namelijk bepaald in een decreet over studentenparticipatie in het hoger onderwijs. Die kiesgrens geldt dus voor studentenparticipatie aan alle hogescholen en universiteiten in Vlaanderen. Alleen de VUB (Vrije Universiteit Brussel) hanteert een quorum van 25 procent. Maar dat percentage werd er dit jaar door 7 van de 9 kringen niet behaald, liet De Moeial, het studentenblad van de VUB, vorige week weten.

In Leuven vormt de kiesgrens bij de meeste kringen geen enkel probleem. ‘In de voorbije jaren is het nooit voorgekomen dat een kring de kiesdrempel van 10 procent niet haalde. Het percentage schommelt in de meeste gevallen eigenlijk altijd rond de 25 à 30 procent’, vertelt Decoster.