De wetenschap achter Temptation Island

Tot spijt van wie het benijdt, Temptation Island is overal. Heel Vlaanderen kent het verschil tussen kijkenen kijken kijken en heeft een mening over de escapades van Marvin. De baseline 'Jouw guilty pleasure' verraadt veel van het succes, al is dat niet het hele verhaal.

"Bij een guilty pleasure conflicteren twee behoeftes. De behoefte om je imago hoog te houden wordt niet vervuld, de behoefte aan hedonistisch genot wel," zegt psychologieprofessor Agnes Moors van de KU Leuven. "De spanning tussen beide zorgt voor het typische fijne, maar wat onbehaaglijke gevoel."

Volgens haar collega Patrick Luyten speelt schaamte een rol. "Bij een guilty pleasure treedt een lichte vorm van schaamte op, die vooral gebaseerd is op sociale conformiteit," legt hij uit. "Je kan er nog steeds erg van genieten, maar liefst in besloten kring. Vergelijk het met de zakenman die tijdens de week in driedelig kostuum rondloopt, maar in het weekend zweert bij zijn versleten joggingpak."

Authenticiteit

Dat specifiek realityshows zo’n fenomeen zijn, heeft volgens communicatiewetenschapper Stef Aupers te maken met de behoefte aan authenticiteit. "Reclames en series zijn per definitie onecht. Een private inkijk in het privéleven van mensen is dat niet," vertelt hij. "De makers spelen daarop in door heftige emoties op te roepen bij de deelnemers."

Hoogopgeleide kijkers hebben nog een bijkomende reden voor hun wekelijks uurtje Temptation. “Zij kijken om hun sociale status te bevestigen,” legt Aupers uit. “De white trash in het programma verliest zich helemaal in hun lusten, terwijl een hoogopgeleide net leert om zich te beheersen.”

Dat sociale aspect ontdekte masterstudente Frances Vermeeren ook in haar scriptie over celebritynieuws aan de universiteit van Leiden. "Tijdens gesprekken zagen de respondenten die roddels als iets voor laaggeschoolden," zegt ze. "Tegelijk bleken ze er zelf heel goed van op de hoogte te zijn."

Koketteren

De vraag is of Temptation Island vandaag nog wel een guilty pleasure is. In plaats van ons erover te schamen, bombarderen we Facebook en Twitter met analyses over Haroon en co. "Social media bieden je een tussenschot tussen jezelf en de rest," zegt Vermeeren. "Je hoeft niet face-to-face te bekennen dat je hebt gekeken. Met zo’n tweet zeg je: 'Normaal kijk ik niet, maar nu mag het.'"

"De term guilty pleasure maakt aanvaardbaar wat onaanvaardbaar is," volgt Luyten de redenering. Hij gaat zelfs verder: "Door te koketteren met je guilty pleasures, trek je jezelf een beetje in het belachelijke. Zo dek je je in tegen eventuele schampere reacties van anderen."

Het besluit van Vermeeren is verrassend. "Door het te promoten als een guilty pleasure, zorg je ervoor dat het dat net niet is. Integendeel, je valt uit de boot als je níet kijkt."