'Wij hadden het nooit breed thuis, maar de crisis heeft alles verergerd'

De crisis is overal voelbaar, ook bij studenten. Maja, een tweede bachelor geneeskundestudente, zegt dat ze daarom dit jaar ook tijdens de week werkt. Ze doet dat omdat het financieel thuis erg krap werd. 'Mijn mama is poetsvrouw en verdient niet super veel, mijn papa nam ook al een extra job aan omwille van de financiële situatie thuis', vertelt ze. 'Ik wou een beetje druk van hun schouders halen.'

Sarah*, een eerstejaarsstudent rechtspraktijk, vertelt een gelijkaardig verhaal: 'Ik werk nu twee à drie dagen per week en betaal alles zelf.' Sinds haar papa ziek werd kwamen er voor het gezin veel kosten bij. 'Ik wou mijn ouders niet met nog meer opzadelen omdat ik studeer. Ik kan daardoor wel niet echt voelen hoe het is om student te zijn, omdat ik veel moet werken.'

Voor Bram* werd de moeilijke financiële situatie erg concreet toen zijn moeder bij hem aanklopte om hulp te vragen. 'Wij hadden het thuis nooit breed maar de crisis heeft alles verergerd', zegt hij. Ook hij heeft een studentenjob om zijn studies te kunnen betalen.

Scherpe grenzen

Volgens onderzoek van onderzoeksgroep CEBUD, verbonden aan Thomas More hogeschool, kost een kotstudent een gemiddeld Vlaams gezin dit academiejaar 15.345 euro. Dat is 1.243 euro meer dan vorig jaar. Een pendelstudent kost 10.156 euro dit jaar. Ook daar liggen de kosten bijna 1.000 euro hoger dan vorig jaar.

Johan Pipeleers, medewerker bij de Sociale Dienst van de KU Leuven, geeft aan dat er dit jaar de helft meer vragen binnenkomen bij de sociale dienst omtrent studiefinanciering. 'Mensen zijn bezorgd maar vaak helpt een gesprek met de sociale dienst wel om hen gerust te stellen.'

In een bevraging van Veto gaf 20% van de studenten aan beursstudent of bijna-beursstudent te zijn. Bijna de helft van die studenten zegt dat ze dat vorig jaar nog niet waren. Het beurstarief is een verlaagd inschrijvingsgeld voor studenten die een studietoelage ontvangen. Bijna-beursstudenten ontvangen geen studietoelage maar krijgen ook een aangepast tarief omwille van een lager gezinsinkomen.

Pipeleers geeft aan dat de grenzen voor de studietoelage, uitgereikt door de Vlaamse overheid, erg scherp zijn. Er is een groep studenten die net buiten de boot valt voor een studietoelage maar die het financieel ook moeilijk hebben. De KU Leuven hanteert soepelere grenzen die de inflatie ook mee volgen, vertelt Pipeleers.

Sense of urgency

Wanneer studenten moeite hebben om de studiekosten te betalen, belanden ze in de eerste plaats bij de Stuvo's (Studentenvoorzieningen). Julien De Wit, voorzitter van VVS, ziet daar een dubbele problematiek. Niet alleen zijn er meer aanvragen bij de sociale dienst, de hulp die gevraagd wordt is vaak ook diepgaander. Op definitieve cijfers is het nog even wachten, maar de tekenen aan de wand zijn niet rooskleurig.

Pipeleers zegt dat de KU Leuven een ruim ondersteuningspakket heeft voor studenten in financiële moeilijkheden. Naast het beurstarief gaat het dan onder meer om faciliteiten als een huurprijs op maat, een tussenkomst van de sociale dienst in de studiekosten of een studielening.

De budgetten van de Stuvo's zijn beperkt, al ziet De Wit geen reden tot paniek: 'Voorlopig lijken ze het nog te kunnen behappen. Wie aanklopt, krijgt hulp.' Ook Pipeleers geeft aan dat op dit moment iedereen nog adequaat geholpen kan worden: 'De budgetten zijn ruim begroot voor de aanvragen van financiële steun, iedereen binnen de criteria zal geholpen worden.' Sommige aanvragen lopen desondanks wel wat meer vertraging op.

De Wit wil echter nu al een sense of urgency opwekken en op tijd kijken of er een grotere inspanning nodig is. Hij haalt aan dat de budgetten dienen om studenten in moeilijkheden te helpen, maar stelt zich de vraag of ze voldoende bestand zijn tegen een nieuwe crisis, nadat ook corona al een gat sloeg.

Eén van de zwaarste stressfactoren

De financiële moeilijkheden laten daarnaast een mentale voetafdruk na. In de bevraging door Veto geeft 86% van de studenten aan zich zorgen te maken om de stijgende energieprijzen en inflatie. 10% zegt dat hun studieresultaten lijden onder de financiële situatie.

Professor Psychologie Bram Vervliet geeft aan dat dit heel logisch is: 'Jongeren staan nog aan het begin van hun volwassen leven, moeten hun toekomst nog vormgeven. Wanneer die toekomst onzeker is, is de mentale weerslag het grootst. Dat zagen we ook bij de financiële crisis van 2008-2009: jongeren werden toen disproportioneel hard getroffen.'

Volgens Vervliet kunnen economische schokken zoals de inflatie- en energiecrisis een belangrijke aanleiding zijn voor het toenemen van gevoelens van angst en stress, ook bij studenten. 'Financiële stress is één van de zwaarste stressfactoren. Studenten die in zo'n thuissituatie zitten beginnen te piekeren en dat versterkt zichzelf, dat soort financiële zorgen zijn chronisch.'

Dat kan ook een impact hebben op de schoolresultaten, geeft hij aan. Studeren en examens zijn sowieso al een grote stressfactor. Wanneer daar dan financiële stress bijkomt, trekt dat de aandacht weg. Het kan ook zorgen voor schuldgevoelens bij studenten omdat ze geen geld verdienen, terwijl het thuis financieel lastig is.

Voor pendelstudenten die het moeilijk hebben kan de situatie mogelijk een bijkomend gevolg hebben, meent Vervliet: 'Wanneer je het thuis niet breed hebt en geen eigen plek hebt, is thuiszitten niet de ideale situatie. Als je thuis dan ook de financiële stress continu voelt, is het moeilijk je daarvoor af te sluiten en te focussen op het einddoel: je diploma halen.'

Structureel ondergefinancierd

In een protest van Comac (studentenafdeling van de PVDA, red.) vorige week maandag wees voorzitter Sander Claessens erop dat de middelen voor studentenvoorzieningen niet langer de studentenaantallen volgen. Hij meent dat de onderfinanciering van het hoger onderwijs een structureel probleem is dat aangepakt moet worden.

Ook de KU Leuven geeft aan dat er de laatste jaren op de totale middelen van het hoger onderwijs bespaard is. Dat zorgt voor een spanning op de financiering. Wat betreft sociale toelagen volgen de middelen inderdaad de studentenaantallen niet, waardoor het bedrag dat de universiteit per student ontvangt, daalt bij stijgende studentenaantallen. De universiteit stelt wel alles in het werk om kwaliteitsvolle studentenvoorzieningen te waarborgen, klinkt het.

Ben Weyts reageert bij monde van zijn woordvoerder Michaël Devoldere: 'We erkennen die vraag van de hogeronderwijsinstellingen en nemen nu onze verantwoordelijkheid: vanaf 2023 investeren we dan ook jaarlijks 25 miljoen euro extra in het hoger onderwijs.' Julien De Wit geeft aan dat ze in overleg blijven met de minister. Hij hoopt dat wanneer de problemen erger worden, het kabinet over de brug zal komen met bijkomende maatregelen.

Pampergeneratie

Op de vraag of het democratische karakter van het hoger onderwijs door de crisis in het gedrang zou kunnen komen, geeft Devoldere aan dat de kwestie opgevolgd moet worden: 'Wij hebben geen uranium of olie in de grond zitten. Vlaanderen moet het hebben van haar onderwijs en iedereen die het aankan moet hier kunnen verder studeren.'

De Wit deelt die bezorgdheid. Hij hoort soms studenten die twijfelen of ze hun studie nog verder kunnen zetten en niet weten hoe ze die kosten moeten ophoesten: 'Wanneer ik mensen dan hoor spreken van een pampergeneratie vind ik dat heel jammer. Deze generatie studenten is van crisis tot crisis geslingerd.'

*Sarah en Bram zijn gefingeerde namen.