'We zijn tijdens de eerste golf schromelijk over het hoofd gezien'

De meeste 21-jarigen zitten liever op café dan op de koffie met ministers, vanwaar de ambitie om toch voor zo'n functie te gaan?
Alexandra Smarandescu: 'Die ambitie was er eigenlijk niet, zeker niet bij mijn kandidaatstelling als jongerenadviseur. Het is uiteindelijk allemaal heel toevallig gegaan.Ik ben wel van jongs af aan betrokken geweest bij het jeugdbeleid in verschillende lokale jeugdorganisaties en -raden.'

'Ik ben drie jaar geleden verkozen geweest als een van de zestien jongerenadviseurs. Het zijn vooral de anderen die mij toen aangespoord hebben om voor voorzitter te gaan. Ik dacht zelf altijd dat je jaren ervaring moest binnen de Jeugdraad hebben om voor voorzitter te gaan. Maar omdat we met zoveel nieuwe verkozenen zaten, viel dat wat weg.'

'Als onderdeel van de selectieprocedure voor voorzitter vonden er gesprekken plaats met de vorige voorzitter, ondervoorzitter en coördinator. Ik heb mij bewust niet voorbereid op hun vragen vanuit de attitude: ik ga gewoon eerlijk antwoorden op hun vragen en als ze op basis daarvan vertrouwen in mij hebben, komt het wel goed. Als zij denken dat iemand anders het beter zou doen, even goed. Mijn mama maakte zich sowieso al zorgen dat ze mij niet meer ging zien met al die engagementen. (lacht)'

Drie jaar is lang, zeker als jongere. Heb je nog kansen om echt jong te zijn in zo'n rol?
'Het vraagt veel energie, en ook wel een bepaalde persoonlijke prijs. Als mijn vrienden mij voor iets vragen, weten ze ook wel dat de kans groot is dat ik ofwel te laat kom, ofwel op het laatste moment afzeg. Het hangt anderzijds ook wel heel fel af van de actualiteit. Zo kreeg ik net nog een sms’je van VRT NWS over het voorstel om jongeren met oudjaar te laten vieren. Dan moet je er wel vaart achter zetten.'

'Als je daar niet zoveel energie van krijgt, is het wel moeilijk om het drie jaar vol te houden. Maar ik krijg er zelf meer energie van dan het mij kost. En je maakt ook hier en daar wat fouten, maar dat is oké. Het is uiteindelijk ook maar de Jeugdraad, wij moeten geen mini-politici worden met debatlijsten en uitgeschreven communicatie.'

'Ik heb mij drie jaar geleden vooral voorgenomen om nog jongere te zijn en me niet voor te doen als ik weet niet welke expert. Ik zie mezelf vooral als expert in het jong zijn.'

Je hoort wel vaker dat jongeren vandaag de dag lakser zijn.
'In het begin van mijn mandaat werd dat ook weleens gesteld in verband met de herdenking van 50 jaar mei '68. Nu, vandaag kan ik eigenlijk heel makkelijk verwijzen naar de betogingen en klimaatmarsen van de afgelopen tijd.'

'Het is dus helemaal niet zo dat de jeugd daarom lakser is. Ik denk dat de jeugd minder bezig is met 'het politieke', maar wel met concrete problematieken. Er zijn veel jongeren die afhaken als het over partijen gaat en wakker schieten als het om een thema als klimaat gaat. Jongeren zijn principiëler in hun engagement, en minder bereid om compromissen te sluiten. Maar dat is niet per se slecht.'

Coronacrisis

Je was lid van het maatschappelijk relancecomité van de Vlaamse Regering. Heb je het gevoel dat er momenteel naar de jeugd wordt geluisterd in de politiek?
'Ik vind dat wij tijdens de eerste golf schromelijk over het hoofd zijn gezien. Er werd toen heel sterk gefocust op ouderen als groep die, rechtstreeks, het kwetsbaarst was voor het virus. Begrijpelijk ook in het prille begin maar het regende bij de Vlaamse Jeugdraad al snel alarmerende signalen van organisaties als Awel die zelfs een verdriedubbeling zagen in het aantal hulpvragen.'

'Er was in het begin heel wat minder bereidheid om daarnaar te luisteren omdat er ook nog heel veel onzeker was. Vandaag is het heel duidelijk dat de strategie om alleen naar het medische aspect te kijken de foute was. Nu we veel meer weten over het virus, is er het besef dat we hier uiteindelijk wel door zullen komen. De vraag is wel tegen welke maatschappelijke kostprijs? Het mentale aspect heeft een enorme impact, zeker in het leven van kinderen en jongeren.'

'Hoe meer er over het virus bekend werd, hoe meer aandacht er voor jongeren kwam. Maar dat is zeker niet van een leien dakje gegaan. We moesten echt met cijfers opdraven, terwijl wij vooral persoonlijke verhalen binnenkregen. Die werden afgedaan als individuele casussen.'

'Het beleid was ook wel gedoemd om achterop te hinken omdat er heel veel brandjes te blussen waren. Maar ik denk wel dat wij in de tweede golf hebben kunnen wegen op het beleid. De scholen zijn open en de jeugdwerkactiviteiten gaan ook nog door. Dat waren net de zaken waarvoor we in de eerste golf moesten vechten.'

Krijgen jongeren nu meer aandacht dan in de eerste golf?
'Ik denk het wel. Het thema komt nu alleszins meer in de media. De perceptie heerst wel nog steeds heel hard dat jongeren een groot stuk van de verantwoordelijkheid dragen voor de tweede golf. Terwijl je net heel makkelijk kan argumenteren dat er in elke leeftijdsgroep mensen zijn die zich niet aan de regels houden. Het overgrote deel van de jongeren houdt zich aan de regels en zet zich wel nog steeds in voor leeftijdsgenoten.'

'Maar de perceptie kan beter. Ik vind het zonde dat er dezer dagen wordt meegegaan in een opbod 'wie heeft het slechter'. Dat is absoluut niet nodig. Erkenning kost niets maar kan wel een groot verschil maken. Toch wordt daar dan nog steeds laatdunkend over gedaan.'

'Het is heel moeilijk omdat veel jongeren zich nu net zeer kwetsbaar willen opstellen, en dat wordt dan van tafel geveegd.'

Je spreekt over erkenning, maar wat vragen jullie concreet op dit moment?
'In de eerste plaats om niet langer over jongeren te praten, maar ze ook aan het woord te laten. Dat zien we nu toch al meer.'

'Daarna denk ik dat het ook belangrijk is om veel meer in te zetten op de publieke ruimte. Benjamin Dalle, minister van Jeugd, legt hier ook de nadruk op: het is geen kwestie van mensen te weren uit die publieke ruimte, maar vooral om die veilig in te vullen. Om na te denken over wat we wél nog kunnen en de publieke ruimte daar zo goed mogelijk aan aan te passen.'

'Onze rol is eigenlijk om op het publieke en politieke debat te wegen met de signalen die wij krijgen van jeugdwerkers en jongeren zelf. Je speelt dan een dubbele rol, en dat is niet altijd makkelijk. Ik denk wel dat we daarin een verschil hebben kunnen maken. Beleidsmakers zeggen dat ook.'

Verkiezingen

De afgelopen weken vonden opnieuw verkiezingen plaats voor de Jeugdraad, maar voor het eerst lijken ook jongerenpartijen zich in de strijd te werpen. Ben je bang dat deze verkiezingen gekaapt worden door nationale partijen? Vooral Jong N-VA lijkt, met vijf kandidaten, uit op meer invloed in het orgaan.
'Ik hoop vooral dat de Vlaamse Jeugdraad geen symboolstrijd wordt tussen links en rechts, dat zou bijzonder jammer zijn. Want eens je daar rond de tafel zit, zit je daar echt niet voor jezelf en je politieke achterban, maar voor 2,7 miljoen jongeren in Vlaanderen en Brussel. Dat besef zal er voor de kandidaten ook wel zijn eens ze met elkaar voor het eerst overleggen.'

'Het is nooit het doel geweest van de Vlaamse Jeugdraad om jongeren van een bepaald standpunt te overtuigen, wel om zoveel mogelijk standpunten van jongeren naar buiten te brengen. Dat is het verschil tussen een plaats hebben bij een politieke partij en zetelen in de Jeugdraad.'

'Maar het is niet verkeerd dat jongerenafdelingen van politieke partijen kandidaten naar voren schuiven, dat mag. We gaan ook zeker niet zeggen dat we niet willen dat dat gebeurt. Ze roepen ook op om te stemmen en het uiteindelijke doel is dat zo veel mogelijk kinderen en jongeren hun stem uitbrengen.'

Tijdens een parlementair debat over de verkiezingen van de Vlaamse Jeugdraad op donderdag 12 november gaf een volksvertegenwoordiger kritiek op de thema's die uit het voortraject gekomen waren. Wat was er mis met die thema's?
'Ik wil kaderen dat de heer Brusselmans (Vlaams Belang, red.) regelmatig vragen stelt over de Vlaamse Jeugdraad in het Vlaams Parlement. Het is zijn volste recht om dat als jonge parlementair met een bepaalde profileringdrang te doen en te blijven doen. Het is wel eveneens duidelijk gecounterd geweest door de antwoorden van de minister en de andere politieke fracties. Zij twijfelen niet aan het kwalitatieve werk dat de Vlaamse Jeugdraad de afgelopen jaren heeft geleverd en zal leveren in de toekomst.'

'Het is inderdaad van onze gewoonte dat wij een voortraject doen om de prioritaire thema's te beslissen. Uit dat voortraject is een shortlist van vijf thema's naar voren gekomen, waar je nu op kan stemmen.'

'Het is niet dat wij die vijf thema's gewoon op de agenda hebben gezet. We zijn vertrokken vanuit zestien thema's en bij die thema's ging het ook over veiligheid, werk, wonen, gezondheid en welzijn, cultuur en identiteit. Uit de een-op-een gesprekken met meer dan 1100 kinderen en jongeren zijn deze vijf thema's uiteindelijk uit de bus gekomen.'

'Die analyse is ook gedaan door het Kenniscentrum Kinderrechten en dus niet eens door de Vlaamse Jeugdraad zelf. Ik vind niet dat wij een legitiem participatief traject zomaar van tafel moeten vegen, en daarmee ook de stem van 1100 kinderen en jongeren, omwille van rumoer op Twitter. Dat gaat voor mij te ver.'

'De vraag of er, naast die drie prioritaire thema's, geen plaats hoort te zijn voor andere issues is wel een legitieme vraag die in de kritiek te horen was. We hebben op onze site een extra mogelijkheid voorzien om input achter te laten om andere thema's zelf aan bod te brengen en om feedback daarrond te geven. Ik vond het zelf positief dat zij andere thema's op de voorgrond plaatsen. Breng jullie stem uit en laat het ons weten en dan kunnen we zien wat er uit de bus komt.'

Hoe ga je als persoon om met die politieke druk?
'Ik heb de afgelopen drie jaar geleerd om het verschil te maken tussen constructieve kritiek en kritiek om kritiek te geven. Naar mensen die hun handen zelf uit te mouwen steken en zich engageren luister ik met plezier. Naar degenen die vanop de zijlijn denken te weten hoe het anders moet luister ik veel minder.'

Wat is jullie antwoord voor mensen die zeggen dat de Vlaamse Jeugdraad te links zou zijn?
'Dan zeg ik dat dat in de eerste plaats getuigt een gebrek aan kennis over de Vlaamse Jeugdraad. Ik raad hen aan om eens een kijkje te nemen naar onze adviezen en de manier waarop deze tot stand komen.'

'Zes maanden geleden hebben we het bijvoorbeeld gehad over representatie in de media. Daar hebben we niet alleen gewezen op mensen met een beperking en hoe zij in de media komen, maar ook bijvoorbeeld over jongeren met een rechtse mening die vinden dat hun rechtse mening veel te weinig aan bod kwam of dat het taboe was om daarvoor uit te komen. Zij kregen evenzeer een platform.'

Voorzitter

Je termijn als voorzitter loopt bijna ten einde. Wat zijn de verwezenlijkingen waar je het meest tevreden en met de meeste trots op terugkijkt?
'Het meest recente voorbeeld met de grootste rechtstreekse impact, was ons traject rond de impact van corona op kinderen en jongeren. Daar kon je ook heel duidelijk de middelen zien die daarin geïnvesteerd worden vanuit het kabinet Jeugd en het maatschappelijk relancecomité.'

'Ook ons traject rond psychisch welzijn is iets waar ik heel trots op ben en als een grote prioriteit beschouw. Corona heeft nog eens benadrukt hoe belangrijk dit is. De vorige minister van Welzijn, Jo Vandeurzen, heeft 15 miljoen euro geïnvesteerd in laagdrempelige hulpverlening. Hij heeft toen ook erkend dat de Vlaamse Jeugdraad dat dit thema mee op de politieke agenda heeft gezet. We werken hier al meer dan vier jaar rond.'

'Maar er zijn zo veel dingen. Als we het hebben over de toekomst van werk: met de VDAB zijn we bijvoorbeeld een samenwerking aangegaan. Het zijn dus soms heel concrete dingen, maar anderzijds ook bredere issues zoals corona en alles wat daarbij is komen kijken.'

Welke tips zou je geven aan de nieuwe voorzitter/voorzitster?
'Ik heb mezelf voorgenomen om een soort mentorschap op te nemen, omdat ik besef dat het voor die persoon niet evident gaat zijn. We zien ook dat de afgelopen termijnen de persaandacht en de plaats in de publieke opinie van de voorzitter alleen maar is toegenomen. Dat gaat ook niet veranderen en mijn deur zal altijd openstaan als vertrouwelijk klankbord.'

'Mijn tip zou zijn om jezelf niet als expert van vanalles en nog wat te profileren, en zo een mini-politicus te worden. Blijf vooral jongere. De grootste en belangrijkste taak als voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad is denk ik om te bewijzen dat het daadwerkelijk een meerwaarde is om jongeren op het politiek niveau mee aan tafel te laten zitten. Ik hoop dat ik dat mee heb kunnen waarmaken.'