'Wat als mijn emmer al vol was voor corona begon?'

'Nodig', klinkt het bij vele studenten die meteen bereid waren hun mentale moeilijkheden tijdens deze tweede periode van isolatie te delen.

Tijdens de eerste lockdown zette de Leuvense universiteit in op de 'anderhalve-meter-achter-joucampagne'. Op straat, in e-mails van rector Luc Sels, op proclamatiecadeaus en op elke KU Leuven-website konden getroffen studenten lezen dat de universiteit anderhalve meter achter hen stond.

Voor de tweede lockdown is de KU Leuven al beter gewapend. De noodkreet van de Leuvense studenten blijft dan ook niet onopgemerkt bij het Studentengezondheidscentrum. De medewerkers van het centrum bevinden zich in het oog van de storm, bevestigt coördinator van Psychologen en Psychiaters van KU Leuven Kathleen Vleugels.

Professor Ronny Bruffaerts van de Onderzoeksgroep Psychiatrie houdt zich al sinds 2012 bezig met het welzijn van de studenten van KU Leuven. Zijn onderzoek duidt aan dat tijdens de eerste lockdown 55 % van de studenten zich somberder, angstiger en meer gestresseerd voelde. Hij benadrukt wel dat dit volkomen natuurlijk gedrag is: 'Stress is een copingmechanisme tijdens ongewone, moeilijke tijden, zoals een lange periode van onzekerheid en isolatie.'

Bij Floor* (19) werkt die stress verlammend. 'Mijn lichaam zei vorige week gewoon "stop"; ik heb geen honger meer en ik voel me constant schuldig omdat ik niet meer kan werken voor school.' Floor* heeft niets anders meer om handen dan werken voor haar studie psychologie: 'Ik heb het gevoel alsof de meerderheid van het afgelopen jaar blok was, het is me te veel geworden.'

'Ik voel me ook angstig omdat ik risicopatiënten heb in de familie, dus ik let op alles wat ik doe. De professoren houden gewoon geen rekening met onze situatie.' Nadat ze enkele keren hulp zocht via de chat van KU Leuven, zette ze de stap naar een intakegesprek bij de psycholoog: 'Die chatbot gaf enkel gestandaardiseerde antwoorden.'

De storm die de emmer doet overlopen

De 20 % die een hevige impact ervoer tijdens de eerste lockdown werd vooral vertegenwoordigd door studenten die voorheen al een angststoornis hadden of aangaven een moeilijke thuissituatie te hebben. Spring-in-'t-veld Yasmina* (18) kwam tegen al haar verwachtingen in dit jaar op kot in Leuven. Ze komt uit een Marokkaanse familie. Yasmina* als meisje laten vertrekken naar Leuven? Dat zou niet gebeuren volgens haar 'stuck-up' familie. Ondanks haar depressie vocht ze met behulp van medicatie en haar psycholoog om naar Leuven te mogen komen en op eigen houtje op ontdekking te gaan.

Ergens is Yasmina* blij dat ze niet naar huis moet tijdens de crisis, hoewel ze hen soms mist: 'Mijn thuissituatie is zo chaotisch en complex, dat ik leeggezogen terug op kot kwam na het weekend.'

Met die 'natrillingen' moet Yasmina* in deze periode geen rekening houden, al speelt de eenzaamheid haar wel parten: 'Die depressie is al lang een deel van mij, maar het is sinds deze lockdown dat ik soms angstaanvallen krijg.' Ze houdt het wel vol om haar lessen dagelijks te kijken: 'Ik wil laten zien wat ik waard ben.'

Professor Bruffaerts bevestigt dat studenten met een moeilijke thuissituatie extra getroffen worden in de crisis. Veel studenten trekken, nu het Leuvense studentenleven stilligt, terug naar hun thuishaven.

Die 'thuis' is niet voor alle studenten een gunstige studeeromgeving. Dat levert extra stress op. De moeder van Stan* (21) is alleenstaand en vecht al jaren met depressie. Ze voelt zich eenzamer dan ooit en zegt wel eens dat ze niet meer wil leven. Stan* wil haar niet alleen laten, maar heeft ook niet het gevoel dat hij thuis zijn taken en lessen kan volgen.

Hij wisselt af, hoewel hij weet dat dat riskant kan zijn. Amber* (24) koos er dit keer voor alleen naar Leuven te vertrekken: 'Mijn gezin bedoelt het goed, maar ze kunnen de controle over mijn leven niet loslaten; ik kreeg zo veel stress van thuis opgesloten te zitten en voelde me zo eenzaam dat ik mijn thesis niet heb ingediend.'

Pennenvrienden

Online contacten onderhouden is voor veel studenten niet evident. Zeker niet als ze het moeilijk hebben. Rune (17) is voor het eerst student in Leuven. Hij worstelt met sociale stress en vindt het niet gemakkelijk om contacten te leggen.

'Een vereniging die mij op sleeptouw neemt en een aula waar ik gedwongen word om contact te maken, dat had me wel geholpen.' In plaats daarvan ging Rune terug naar huis: 'Ik durfde zelfs niet te koken in de kotkeuken.'

Rune zocht hulp via KU Leuven Studentenvoorzieningen. Hij werd door zijn KU Leuven-psycholoog aanvullend doorverwezen naar 'Mindmates'. De coronacrisis gooide jammer genoeg ook daar roet in het eten.

Het programma linkt sinds december 2014 studenten aan anderen en maakt ze elkaars 'Mindmates'. Dan worden er ook toffe evenementen en groepsessies georganiseerd. Nu dat wegvalt, is er een 'Mindmates-Chillzone' opgericht waarop al 500 studenten zich registreerden. Dagelijks kent het platform ongeveer tien nieuwe leden en in de twee weken na de afkondiging van de lockdown in oktober verdubbelde het aantal bezoekers van 200 naar 400.

Het online platform maakt plaats voor verschillende discussies, bijvoorbeeld: '#lucht-je-hart-op' of '#movienight'. Ook richtten ze een boekenclub en een online bibliotheek in. Rune blijft op dit moment nog op de achtergrond. Hij leest alles wel, maar durft nog niet actief mee te praten: 'Eerst moet ik alles op een rijtje hebben.'

Steven (23) is wel actief lid. 'Het is hier gewoon echt gezellig', zegt hij. Het is volgens Steven een verademing dat iedereen ruimdenkend is over psychische gezondheid. Dat er moderators aanwezig zijn die alles in goede banen leiden, is een meerwaarde: 'Ze hangen zelf mee rond in de online bib en stellen zich op als gelijken, maar als iemand gerichte hulp nodig heeft, weten zij wel wat te doen.'

Dat vind ook Kaat (24) die vorig jaar een jaar studieonderbreking nam, omdat ze opgenomen werd in de psychiatrie. Ze bracht de lockdown door in een psychiatrische afdeling met 30 mensen: 'Ik was nooit eenzaam, dat ben ik nu wel.'

'De mensen die ik kende zitten nu niet meer in mijn jaar; ik moest dus voor een stuk opnieuw beginnen.' Kaat vond steun en afleiding in de zone. Ze is lid van de boekenclub — die leest namelijk haar lievelingsauteur Rutger Bregman — en kijkt ook wel eens mee films op Netflix Party.

Steven en Kaat zijn het erover eens: in de chillzone kan je vrienden vinden die net zo echt voelen als mocht je ze op café tegen het lijf gelopen zijn. 'Misschien ga ik binnenkort eens met ze wandelen, waarom niet?', besluit Kaat.

Blessing in disguise?

De impact van een tweede lockdown mag op korte termijn niet onderschat worden: 'Een elastiek kan ver uitrekken, maar op een gegeven moment veert die niet zo gemakkelijk meer terug. Het duurt lang voor de studenten', aldus professor Bruffaerts.

'De groep 'studenten' is bovendien divers, in 'normale' jaren heeft 1 op 10 studenten soms suïcidale gedachten. Die groep moet op een andere manier ondersteund worden dan de studenten met faalangst of eenzaamheid.'

Hij onderzoekt op dit moment het mentale welzijn tijdens de tweede lockdown: 'De langere tijdspanne heeft wellicht een invloed op de psychologische weerbaarheid, maar we moeten de resultaten afwachten.'

Wat studenten onderscheidt van andere groepen, volgens Bruffaerts, is dat zij meer dan andere groepen de verbondenheid met hun peers moeten voelen om hun psychisch welzijn op peil te houden.

'Wij zijn daar creatief in', stelt Estelle* (22). Het is volgens haar niet zo dat studenten bij de pakken blijven zitten. 'Wij reiken uit, wij studeren in een virtuele bib en dit weekend organiseren we een online-bierproeverij. Iedereen heeft een biertje gekozen waar een legendarisch verhaal aan gekoppeld is. Zo, dat is ook een zatte anekdote in wording.'

Namen met een * zijn gefingeerde namen.