Waarom geen open access voor cursusmateriaal?

Wie zich inschrijft in de bachelor Tandheelkunde, moet rekenen op zo’n 2.140 euro aan preklinisch materiaal, zo staat te lezen in de inschrijvingsbrochure. Geneeskundestudenten zetten best geld opzij voor atlassen en ook voor studenten Geologie lopen de materiaalkosten op tot in de duizendtallen.

Naast praktisch materiaal voor bepaalde richtingen, doen ook cursussen en handboeken, al dan niet geschreven door professoren zelf, de kosten om te studeren ferm stijgen. In de meeste studierichtingen worden de cursuskosten rond de 300 à 350 euro geschat. De faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologische Wetenschappen schat die kosten op 500 euro, de faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen op 600 euro.

Achter gesloten deuren

Toon Van Hal, hoogleraar aan de faculteit Letteren, stelt zijn cursus al een tijdje volledig op Toledo beschikbaar, maar doet dat sinds kort zelfs op een openbaar toegankelijk platform op het internet. Die beslissing kadert in een bredere filosofie die, vertelt hij, momenteel opgang maakt. 'Er wordt de laatste jaren veel aandacht geschonken aan open access in de wetenschap, maar waarom zouden we niet iets gelijkaardigs organiseren voor onderwijs?'

Niet voor alle onderdelen van een cursus loopt dat vlot; zo kunnen niet alle afbeeldingen probleemloos in een openbare online cursus worden opgenomen. 'Soms komt er infrastructuur aan te pas die je enkel met geld draaiende kan houden, dan is het normaal dat daar ook voor de gebruiker een prijskaartje aan hangt', nuanceert Van Hal. 'Ik ben geen fundamentalist voor wie alles gratis moet zijn, maar ik denk wel dat we meer kunnen doen dan wat er nu gebeurt. Waarom zouden we alle informatie achter gesloten deuren houden?'

Kopieën van de cudi

Cursussen die gratis online beschikbaar zijn, kunnen studenten digitaal raadplegen of afdrukken. Dat laatste kost uiteraard ook weer geld, maar daar kunnen cursusdiensten (cudi's) een groot verschil maken. De cudi van VTK heeft er zelfs hun specialiteit van gemaakt. 'In het midden van het semester beginnen we slides en cursusmateriaal voor het komende semester te verzamelen bij proffen', vertelt Daan Seuntjens, coördinator van de cursusdienst.

'De meeste proffen zijn tevreden over de samenwerking', verzekert Seuntjens. De cursusdienst laat de cursussen in grote hoeveelheden drukken en verkoopt ze aan de kostprijs door aan de student. Dankzij het schaalvoordeel kan de cudi volledige cursussen aan enkele euro’s aanbieden.

Sensibilisering van docenten

'Ik zou liegen als ik zeg dat de kostprijs van cursussen hét gespreksonderwerp is in de wandelgangen', vertelt professor Van Hal. In verschillende studierichtingen blijft het niet uitzonderlijk dat studenten voor een vak verschillende boeken moeten kopen of dat een sterk aangeraden, maar duur naslagwerk uiteindelijk amper wordt gebruikt.

Aan de faculteit Letteren probeert vicedecaan Onderwijs Koen Brosens om studiekosten aan te halen tijdens vergadermomenten. 'We moeten alert blijven en ons steeds afvragen of boeken en cursussen echt aangekocht moeten worden', schrijft Brosens. Op universitair niveau is een digitaal platform gelanceerd dat docenten en academisch personeel moet sensibiliseren over de materiële invulling van hun opleidingsonderdelen.

Kostenschrijven gepauzeerd

Enkele jaren geleden startte een ambitieus project rond kostenschrijven aan de Associatie KU Leuven, waarbij aan studenten werd gevraagd om de kosten voor hun opleiding consequent bij te houden. De bedoeling was om kostenramingen te maken per opleidingsonderdeel, maar het kostenschrijven bleek zeer intensief en veel studenten haakten af. De werkgroep onderzoekt nu op welke manieren het project kan worden verdergezet.