‘Vier maanden lang ben ik zeven dagen op zeven aan het werk’

Bij studies zoals geneeskunde, psychologie en de educatieve master is een verplichte stage al langer deel van het curriculum. De stages zijn onbetaald, maar je krijgt er wel studiepunten voor binnen je programma.

In principe moeten die stages een win-win-situatie zijn voor iedereen. Voor veel studenten draait de balans uiteindelijk inderdaad positief uit. Toch blijven er uitspattingen.

Overuren

Jan* is student musical in zijn vierde bachelorjaar. Stages nemen daar het grootste gedeelte van de opleiding in. Hij speelt van woensdag tot en met zondag bij een productiehuis. Maar omdat zijn vrije dagen maandag en dinsdag wel verplichte lesdagen zijn, heeft hij al sinds september geen dag vrijaf.

'We hebben dat al vaak aangekaart. Maar de school zou daarvoor haar structuur moeten aanpassen omdat het in principe verplicht is naar de les te gaan.' De opleiding in Tilburg zou op dat vlak beter werken: 'Als studenten daar stage lopen, zijn er geen lessen.'

Ook bij de stages tijdens de opleiding geneeskunde lopen de uren op. Bij de master geneeskunde aan de VUB laat de universiteit de studenten voor hun stage een 'vrijwillig’ opt-out formulier ondertekenen waarbij je afstand doet van je arbeidsrechten. Sophie*: 'Je kunt de eindtermen niet halen binnen het gewone arbeidssysteem.' Concreet is het dus dat of een jaar langer over je master doen.

Bij de fulltime stage moeten de geneeskundestudenten ook wachtdiensten doen die niet noodzakelijk verbonden zijn aan de stage. Dat is 12 of 24 uur shiften op de spoed, tot drie keer in de maand. Voor die uren krijgen de studenten een vergoeding van 17 euro, voor een shift van 24 uur omgerekend 71 cent per uur.

Na die wachttijden heb je wel een recup. Heb je bijvoorbeeld 's avonds wacht tot 11, dan moet je de volgende dag pas om 11 uur terug zijn, zodat je toch 12 uur vrij bent geweest. Maar ook dat lukt niet altijd. Eén van de diensten had een apart georganiseerd wachtsysteem, waarbij een mail werd rondgezonden dat men liever heeft dat je de recup niet opneemt. Sophie: 'Als je wilt specialiseren, doe je dat inderdaad niet, omdat je weet dat je negatief beoordeeld wordt als je die recup dan wel opneemt.' Een negatieve beoordeling betekent een slecht resultaat: ‘De stageplaatsen bepalen mee wie verder mag studeren’

Als verschillende studenten niet reclameren ontstaat een cultuur waarin meer en meer mogelijk wordt. Sophie: ‘Er heerst een cultuur van ‘het hoort erbij’.'

Door de fulltime werkuren en de combinatie met les en schoolwerk blijft er geen tijd over om eigen zakgeld bij te verdienen. Jan geeft les op zijn vrije zaterdagvoormiddag: 'Eigenlijk heb je daar geen tijd voor. Ik weet niet hoe iedereen dat doet.' Studenten met minder financiële middelen hebben daardoor minder tijd voor het schrijven aan een thesis – wat vaak nog bovenop het stageprogramma komt. Dat mondt logischerwijs uit in minder hoge cijfers – en in minder doorstroommogelijkheden achteraf.

Gratis werk

Binnen de opleiding zijn vrijwel alle stages onbetaald. Sophie vindt dat correct: 'Wij moeten niet vergoed worden, wij moeten opgeleid worden.'

Ook Jan vindt dat een musicalstage een kans is, maar dat de balans toch doorslaat: 'Figuranten krijgen een vergoeding voor elke show, terwijl wij het doen met een kilometervergoeding.' Die zou door bepaalde productiehuizen niet of niet tijdig uitbetaald worden. Jan ziet de stage dan ook 'eerder als een gift van de school naar het productiehuis toe dan omgekeerd': ’Het is niet normaal dat je er meer geld aan uitgeeft dan dat je eraan verdient. Financieel voelt het op dit moment voor mij als uitbuiting.’

In de productie waarin Jan meespeelt zijn 4 van de 35 rollen stagiairs. Hij is ervan overtuigd dat ze op die manier werk van anderen afnemen: ‘we zijn gemakkelijke gratis werkkrachten’. Wanneer die vier stagiairs stoppen, worden hun rollen onmiddellijk ingevuld door andere stagiairs. De winstgevendheid van de producties steunt op die manier op hun gratis arbeid.

Irrelevante opdrachten

De VUB vermeldt het opdoen van ‘relevante’ werkervaring als eerste doelstelling van een stage-ervaring. In de praktijk loopt het af en toe anders. Sophie: 'Bij één van de stages was het een vaste taak van studenten om het middageten voor iedereen van de dienst te halen. Dat is niet de taak van een student geneeskunde.'

Niet alle stageplaatsen bieden de opleiding die nodig is. Zo zegt Sophie over haar stage in een Brussels ziekenhuis: ‘Er waren veel te veel studenten. Als je ’s ochtends toekwam, wist niemand wie je was. We hebben al meermaals dat probleem gemeld en toch blijft het een erkende VUB-stageplaats.’

Inconsistente evaluatie

Omdat elke stage anders is, verloopt de evaluatie moeilijker dan bij een uniform meerkeuzeexamen. Toch kan de evaluatie volgens Sophie objectiever: ‘Op sommige diensten geven ze je standaard 'zeer goed', wat door de universiteit vertaald wordt naar een vijftien, terwijl andere stageplaatsen je altijd een 'uitzonderlijk' geven, aan de universiteit een zeventien. In principe heb je dezelfde inspanningen gedaan, maar die punten bepalen wel mee in welke richting je je kunt specialiseren. Dat mag niet afhangen van de stageplaats waar je toevallig zit.’

Zowel Jan als Sophie zijn ervan overtuigd dat de stage intrinsiek waardevol is voor hun opleiding. Sophie: 'De horrorverhalen uit het verleden zijn voorbij.' De meeste stages binnen de opleiding zijn kwaliteitsvol door een kwaliteitscontrole en studentenbevragingen. Maar een bewaken van de arbeidsuren, de relevantie en toegankelijkheid van de stage en consistente evaluatie blijven aandachtspunten.

*Jan en Sophie zijn gefingeerde namen.