UGent doet haasje over met haar divestmentverhaal

De Commissie Duurzaam Beleggen van de UGent schreef een ambitieuze nota rond fossiele desinvestering en legt die binnenkort voor aan haar raad van bestuur. De nota omvat niet enkel een nultolerantie voor investeringen in de fossiele sector maar gaat actief op zoek naar duurzame alternatieven. ‘Deze nota zou van de UGent het meest ambitieuze divestmentverhaal wereldwijd maken’, aldus Bakou Mertens, studentenvertegenwoordiger en lid van de commissie.

Ook aan de KU Leuven is fossiele desinvestering al een tijdje een hot topic. Onder druk van de studentengemeenschap werd dit jaar een oliefonds ter waarde van 3,8 miljoen euro afgedreven en stuurde de duurzaamheidsraad eind 2016 een nota naar het Gemeenschappelijk Bureau (GeBu, het de facto hoogste beslissingsorgaan van de KU Leuven, red.) die de fossiele desinvestering op gang moest trekken.

Om de druk op te voeren, tekende een aanzienlijk deel van de academische gemeenschap - waaronder Katlijn Malfliet, toenmalig vicerector voor duurzaamheidsbeleid, in februari een open brief. Driehonderd medewerkers en professoren van de KU Leuven riepen in De Standaard op om de beleggingen te verduurzamen.

Toenmalig rector Rik Torfs sprong enthousiast op de kar en verklaarde dat de KU Leuven snel en proactief de portefeuille zou verduurzamen. ‘We moeten niet tevreden zijn met ethische labels of duurzaamheidslabels, maar proactief verder gaan’, aldus Torfs.

Achterplan

Toch verschuift fossiele desinvestering aan de KU Leuven al snel naar het achterplan. De adviesnota van de duurzaamheidsraad belandt uiteindelijk niet in het GeBu maar wordt door het Algemeen Beheer, een zeer machtige dienst die verantwoordelijk is voor de administratieve en technische ondersteuning aan de KU Leuven, omgeleid naar het beleggingscomité van de KU Leuven. Het dossier blijft zo stevig in handen van het Algemeen Beheer, onder leiding van baron Koenraad Debackere.

Over dat beleggingscomité bestaat nogal wat geheimzinnigheid. Hoewel het de beslissingen neemt, weet noch de huidige, noch de vorige vicerector voor duurzaamheidsbeleid wie er in het comité zetelt. De directeur van de financiële diensten Paul Jolie wil ons dan weer enkel de abstracte samenstelling ervan geven. Uiteindelijk zorgt de rector voor transparantie.

In het orgaan blijken onder andere Algemeen Beheerder Koenraad Debackere en directeur van de financiële diensten Paul Jolie te zetelen. Zij zijn niet verkozen, maar vertegenwoordigen de meest invloedrijke stem in dit debat. Daarnaast vinden we er vertegenwoordigers van het UZ en enkele externe adviseurs als Koen Van Gerven, CEO van BPost, en Bart Mertens, CEO van Ageas, een verzekeraar die genoemd werd in de Paradise Papers. De voorzitter van het comité is Luc Phillips, jarenlang topman bij KBC groep, de bank die de beleggingen van de universiteit beheert.

Duurzame fondsen, grote labels

Sinds de heisa rond het thema vorig jaar ondergaan de beleggingsfondsen van de KUL - goed voor vijf procent van het totale budget van twee miljard euro, of een beleggingsportefeuille van ongeveer honderd miljoen euro, wel een duurzaamheidstoets van KBC. Daarnaast zal de universiteit niet meer investeren in fondsen die hun omzet voor honderd procent in fossiele brandstoffen investeren. Dit engagement acht de universiteit voorlopig voldoende.

'Moeten wij resoluut alle olie- en gasbedrijven systematisch uit onze beleggingsportefeuille weren? Dan is het standpunt van de KU Leuven momenteel: dit is een quasi onmogelijke opdracht', aldus Paul Jolie. Hij meent dat het risicoprofiel van de beleggingen belangrijker is dan de duurzaamheid ervan.

Ook aan de Gentse universiteit nam men vorig jaar de beslissing de beleggingen aan een duurzaamheidstoets van de banken te onderwerpen. Het werd snel duidelijk waar het schoentje knelt. 'Het probleem is dan natuurlijk dat de banken een heel andere visie op duurzaamheid hebben dan wij als publieke instelling', aldus studentenvertegenwoordiger Bakou Mertens.

Jeroen Vanden Berghe, logistiek beheerder van de UGent, beaamt dat probleem: ‘'Als je doorvraagt, dan stel je je bij sommige bedrijven waarin geïnvesteerd wordt vragen. Omdat je ze kent of na enig opzoekwerk merkt welke hoofd- of nevenactiviteit ze hebben. Sommige banken schermen vaak met goed klinkende labels, duurzame fondsen en SRI (Socially Responsible investment, red.). En daar ligt de echte uitdaging, de eigen duurzaamheidsambitie aftoetsen met wat de banken zelf vooropstellen.’

Meningsverschil

Na dat inzicht ging de commissie ‘duurzaam beleggen’ zelf aan de slag om enkele duurzaamheidscriteria te ontwikkelen. Zo zullen zij aan de raad van bestuur voorleggen om het beleggingsbeleid te laten steunen op twee pijlers: enerzijds het uitsluiten van bedrijven die op welke manier dan ook de fossiele brandstofreserves aanwenden, anderzijds het actief investeren in hernieuwbare en duurzame energie.

Daarnaast nam de UGent reeds tien procent van haar portefeuille in eigen beheer. Dat budget wordt gebruikt voor projecten waarbij winst ondergeschikt is aan de maatschappelijke relevantie van het project. ‘Dat gaat om 23 miljoen euro ongeveer’, aldus Mertens. ‘Zo is er bijvoorbeeld een voorstel om dat geld te gebruiken voor de bouw van een vierde windmolen op het universiteitsterrein.’

Aan de KU Leuven heerst er meer discussie over welke bedrijven in een duurzame portefeuille thuishoren. Gerard Govers, vicerector duurzaamheid volgt de lijn van het Algemeen beheer en vindt dat dit best ruim ingevuld kan worden: ‘We moeten in deze transitiefase ook klassieke bedrijven de kans geven om zich te heroriënteren. Het beleggingscomité zal hier dan ook actief voor pleiten.’

De vraag is natuurlijk of bedrijven waarvan sprake hier effectief oor naar hebben. ‘Ze zeggen dat die bedrijven al inzetten op de transitie naar een koolstofarme samenleving en dat dat is iets dat we zeker moeten ondersteunen. Dat is fundamenteel onwaar,’ aldus Gert-Jan Vanaken, lid van actiegroep Fossil Free KU Leuven. ‘Niet alleen volgens ons. Als je kijkt naar de cijfers en jaarverslagen, dan zie je dat investeringen in hernieuwbare energie bij die bedrijven rond de één procent schommelen. Met de overige negenennegentig procent zoeken ze in alle uithoeken van de wereld naar nieuwe brandstofreserves.’

Voortrekkersrol

Hoe dan ook wordt aan beide universiteiten erg verschillend naar het divestmentverhaal gekeken. Aan de UGent klinkt het erg ambitieus: ‘We hebben als publieke universiteit absoluut een voorbeeldrol te spelen. Het is ons doel zoveel mogelijk spelers in dit ambitieniveau mee te krijgen zodat we een serieuze impact kunnen hebben op de maatschappij. Dit gaat dus verder dan enkel de beleggingsportefeuille van de universiteit. Dit is een symbooldossier tegenover de rest van de maatschappij,’ aldus Mertens.

De KU Leuven wenst zo’n rol voorlopig niet op te nemen. ‘Momenteel hebben wij in termen van het beleggingsbeleid de houding aangenomen dat dit niet iets is waarmee wij, de KU Leuven als instelling, in de publiciteit willen komen,' aldus Paul Jolie.

Vlak voor publicatie krijgen we het bericht van de KUL dat initiatieven richting een bredere transparantie van het beleid rond divestment zullen volgen. Ook staat er plots een overlegmoment gepland tussen de universiteiten via lerend netwerk Klimaatvriendelijk Investeren dat werd opgezet door The Shift, het grootste duurzaamheidsnetwerk van België.