Studenten vinden thuisgemeente steeds minder belangrijk

In Vlaanderen gold voor het eerst geen opkomstplicht tijdens de gemeenteraads­verkiezingen van 13 oktober. Het aantal stemgerechtigden dat effectief kwam opdagen kelderde dan ook sterk. Waar in 2018 nog 93 procent van de bevolking hun stem uitbracht, besloot vorige maand een op drie thuis te blijven van de stembusgang. 

Verschillende jongeren geven aan dat vooral het lokaal politieke niveau hen het minste boeit. Ze geven aan dat ze dat wel nog zouden gaan stemmen voor de andere verkiezingen in ons land, als ook daar de opkomstplicht zou worden afgeschaft. Ze wijzen vooral naar een desinteresse in gemeentepolitiek, en de volgens hen geringe impact van dat beleid op hun leven. 

Toch kan je die trend niet zomaar doortrekken, zegt politicoloog Dieter Stiers (KU Leuven). 'Uit onderzoek blijkt dat jongeren zich niet minder verbonden voelen met het lokale niveau. Ik vraag me dan ook af of jongeren daadwerkelijk zouden gaan stemmen als er geen opkomstplicht gold bij de federale verkiezingen.'

Politieke vertaling

'De verkiezingen gingen over trajectcontroles en een speeltuin', zegt Brahim, student Business Administration. 'Er is te weinig aandacht voor wat echt belangrijk is. Geen enkele partij in Genk heeft de nadruk gelegd op de punten die voor mij echt het verschil zouden maken. Er zou meer aandacht moeten zijn voor jongeren en jeugdwerking, terwijl er nu vooral gefocust wordt op kinderen in het lager en middelbaar onderwijs. Ze vergeten de studenten zoals ik: in de bibliotheek van Genk is er bijvoorbeeld tijdens de blok bijna nooit plaats.'

Dat sluit aan bij het gevoel dat andere studenten die Veto sprak, hebben. Bij Simeon (19), student Wiskunde, speelden ook praktische bezwaren mee. 'Ik ben bijna nooit in mijn thuisgemeente Riemst. Zelfs de meest ingrijpende beslissing van het gemeentebestuur interesseert me niet genoeg om de moeite te doen om naar het stemhokje af te zakken.'

'In totaal zou ik vijf uur onderweg zijn geweest om te gaan stemmen in mijn gemeente', zegt Simeon. 'Dat is veel tijd die ik verlies voor iets wat toch al niet van belang is voor mij. Als ik dat toch zou doen, heb ik maar de keuze uit vier lijsten, waaronder geen enkele linkse partij. Ik ben zelf redelijk progressief ingesteld, dus er was geen lijst waar ik actief voor zou kiezen.'

'Jongeren kunnen wel beweren niet bezig te zijn met politiek, maar dan doelen ze waarschijnlijk op hoeveel keer ze naar Het Journaal kijken en of ze het interessant vinden wat Bart De Wever zegt. Ze leggen de link niet tussen hun eigen politieke engagement en partijpolitiek of politici', aldus Stiers. 

'Ook lokale politiek voelt voor jongeren meer aan als een ver-van-mijn-bedshow. Maar wanneer je vragen stelt over het klimaat, zal je merken dat ze hier meer begaan zijn', zegt Stiers.

Aantrekkingskracht

Zulke thema's komen wél uitgebreid aan bod op het federale niveau. 'Mijn zogeheten nalatigheid tijdens de lokale verkiezingen heeft impact op veel minder mensen', zegt Simeon. 'Een stem op gewestelijk of federaal niveau is nu eenmaal meer waard. De thema's die daar behandeld worden hebben gewoonweg meer gewicht.' 

Daarom kan ook het Euro­pese niveau op meer aantrekkingskracht rekenen. 'De Europese Unie is vaak met veel belangrijkere zaken bezig', vindt Helena (21), een Vlaamse student altviool aan het conservatorium van Maastricht. 'Maar mensen beseffen dat niet.' 

Voor de gemeenteraadsverkiezingen is het percentage jongeren en ouderen die gaan stemmen ongeveer gelijk, terwijl op Europees niveau het percentage stemmende jongeren lichtjes hoger ligt. 'Ik had niet verwacht dat het Europees niveau meer jongeren zou aanspreken dan het lokale', zegt Stiers. 'Enige nuance is wel nodig: jongeren mogen dan wel hoger scoren voor Europa, het verschil is vooral te wijten aan het feit dat ouderen juist lager scoren voor dat niveau.'

'Jongeren groeien nu op in een Europese Unie die steeds meer bevoegdheden en dus ook macht heeft', zegt Stiers. 'De ouders van jongeren daarentegen brachten hun tienerjaren door in Europa dat zelf nog in zijn tienerjaren zat. Bovendien is Europa voor Belgen iets heel concreet. Als je in Brussel betoogt, doe je dat bijna automatisch in de Europese wijk.'

Opkomstplicht

Opvallend is dat zij die niet gingen stemmen, wel aangeven dat ze wél voorstander zijn van de opkomstplicht. Zoals Helena: 'We hebben tijdens deze verkiezingen kunnen zien dat het algemeen vertrouwen in de politiek zoek is, maar de mensen zich toch verplicht voelen om zich een beetje politiek te engageren.'

'Als ik in Leuven had kunnen stemmen, zou ik dat sowieso gedaan hebben', zegt ook Luka, masterstudent in de Biomedische Wetenschappen (22). Brahim is hier ook voorstander van, al nuanceert hij dat de stem van de 'echte' Leuvenaars zwaarder zou moeten doorwegen. 

Dat raakt aan een andere langlopende discussie. Moeten studenten niet kunnen stemmen in de stad waar ze meer voeling mee hebben? 'Maar zij zouden als aparte groep wel erg zwaar doorwegen', zegt Stiers. 

'De studentenpopulatie bedraagt meer dan een derde van de bewoners van Leuven. Die studenten hebben ook maar een specifiek belang, terwijl de Leuvense gemeentepolitiek over veel meer gaat dan de hogescholen en universiteiten', aldus Stiers. 'Een verkiezingscyclus duurt zes jaar, wat de gemiddelde duur van een studententijd overschrijdt. Zullen veel studenten ook niet gewoon ergens anders gaan wonen nadat ze afgestudeerd zijn?'