'Slecht nieuws weegt zwaarder dan twintig jaar geleden'

We ontmoeten nieuwsanker Wim De Vilder op de VRT NWS-redactie, waar hij dertig jaar geleden zelf voor het eerst binnenstapte. De Vilder begon zijn journalistieke carrière als radiojournalist bij Radio 1, maar maakte al snel de overstap naar de televisienieuwsdienst, waar hij een van de vaste journaalankers werd. We spreken hem in het kader van hedendaagse journalistiek, wantrouwen in traditionele media en het overlijden van Martine Tanghe. 

U bent zelf ooit student geweest aan de KU Leuven. Hoe heeft u uw studententijd in Leuven ervaren? 
Wim De Vilder: 'Als een heel leuke en leerrijke periode. Vooral gedurende mijn laatste studentenjaren ben ik opengebloeid en me meer gaan engageren. Zo heb ik deel uitgemaakt van het VRG (Vlaams Rechtsgenootschap, red.), de studentenvereniging van de opleiding Rechten. Naast fijne herinneringen heb ik er ook een hechte vriendengroep aan overgehouden. Dertig jaar later zien we elkaar nog altijd meermaals per jaar.'

'Ik ben nog altijd heel blij met de studiekeuze die ik gemaakt heb. Als ik het opnieuw mocht doen, zou ik waarschijnlijk hetzelfde parcours afleggen. Veel mensen vinden het verwonderlijk dat je Rechten studeert en dan in de journalistiek terechtkomt. Ik vind het juist een uitstekende basis om aan journalistiek te doen. De rijkdom van een goede redactie bestaat er juist in dat er mensen met uiteenlopende achtergronden werken.'

Heeft een traditionele journaaluitzending nog enige meerwaarde voor de jongere generatie, die op elk moment van de dag maar een klik of swipe verwijderd is van het laatste nieuws?     
'Goede vraag. Ik denk van wel, aangezien je in een journaaluitzending een veelzijdig overzicht krijgt van wat er die dag is gebeurd. Zowel politiek als sociaal-economisch en cultureel nieuws, uit binnen- én buitenland komen aan bod, het verbreedt je blik. Wanneer je daartegenover zelf swipet, wordt het nieuws vaak gefilterd op basis van je eigen interesses.'

'Bovendien creëren we een nieuwsoverzicht voor iedereen, zowel hoog- als laaggeschoolden. Maar ik begrijp dat jongeren vooral digitaal nieuws volgen, en daar is op zich niets mis mee. Zolang ze maar nieuws volgen, want jammer genoeg zijn er ook steeds meer mensen die afhaken.'

Brokkelt het vertrouwen in traditionele media af bij jongeren?
'Ja, maar evenzeer bij oudere mensen. Dat heeft te maken met het feit dat de samenleving steeds meer versnippert en polariseert. De wereld wordt steeds complexer en mensen gaan vervolgens op zoek naar eenvoudige oplossingen. Zo kom je bij extremen uit. 

We merken dat er steeds meer mensen zeggen: "Dat nieuws, dat klopt niet." Dat ondergraaft natuurlijk de geloofwaardigheid van de traditionele nieuwsmedia, die nochtans proberen om journalistiek te bedrijven met waarheidsvinding als hoofddoel. Ik ben me heel abstract aan het uitdrukken, hè?'

Een concreet voorbeeld: de zaak-Reuzegom. Veel mensen zijn er niet over te spreken dat de media ervoor kozen de namen van de beklaagden niet te noemen. Dat wekt de indruk dat er ook in de journalistiek wel eens met twee maten en twee gewichten wordt gewogen. 
'We hebben er op de redactie bewust voor gekozen om de namen niet te vermelden, omdat het hier over mensen ging van wie ze nog niet op voorhand bekend waren, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Sven Pichal of Dries Van Langenhove.' 

'Als mensen zelf naar buiten treden met een statement of met een advocaat die hun naam noemt, dan zullen wij dat ook doen. Maar wanneer het om iemand gaat die verder eigenlijk geen bekendheid heeft, dan zien wij niet in waarom we die naam zouden bekendmaken.' 

'Wat zou de meerwaarde daarvan zijn? Dat ze publiekelijk aan de schandpaal genageld kunnen worden en geen job meer kunnen krijgen? Dat zou pas trial by media zijn. Want dan zouden we ervoor zorgen dat mensen geen kansen meer krijgen in de toekomst, terwijl dat niet per se de bedoeling is van een rechtbank. Laat staan van de journalistiek.'

'Soms publiceren we wél de namen van daders die voor jaren de cel in gaan. Maar in dit geval heeft de rechtbank ervoor gekozen om de beklaagden meteen weer deel te laten uitmaken van de samenleving.'

Hoe gaan de media om met die toenemende polarisatie?  
'Dat is een heel groot vraagstuk voor ons: in welke mate laat je extreme meningen aan bod komen? Wat doe je als die bijvoorbeeld niet op waarheden gebaseerd zijn, maar een deel van het verhaal vertellen of context weglaten? Dat is bijzonder moeilijk, want het vertrouwen in alle instellingen neemt af. Mensen leven steeds meer in hun eigen cocon, waar ze maar één bepaalde mening of fake news horen en zich vervolgens niet herkennen in wat de traditionele media brengen.' 

'Ik denk dat je de rol van sociale media daarin nauwelijks kunt overschatten. Daar vind je bijna geen nieuws dat ook maar een poging doet om neutraal, objectief of multipolair te zijn. Dat is problematisch, want als je het op termijn over niets meer eens bent, valt de samenleving uit elkaar.'

Wat doet de VRT om deze groep en vooral jongeren opnieuw aan boord te krijgen? 
'Dat proberen we onder andere door zelf op de sociale media aanwezig te zijn. Denk aan ‘nws.nws.nws’, het Instagram-account van onze nieuwsdienst. Daarnaast wordt ook Karrewiet, het Vlaamse jeugdjournaal, nog altijd gretig benut door kinderen en scholen.' 

'Jongvolwassenen binnen de leeftijdscategorie 16 tot en met 21 jaar blijven de grootste uitdaging. De VRT probeert die doelgroep voornamelijk te bereiken door meer in te zetten op TikTok. Dat is ook het platform waarop het meeste fake news circuleert.' 

'Met het oog op de verkiezingen gaan we ons ook meer richten tot de zogenaamde first voters onder hen, jongeren die voor het eerst gaan stemmen.'

Over de verkiezingen gesproken: Ivan De Vadder beweerde eerder in deze rubriek dat de media wat betreft politiek steeds meer de focus leggen op het persoonlijke in plaats van het inhoudelijke. Bent u het daarmee eens? 
'Dat is niet enkel in de media zo. Politici doen dat op de eerste plaats zelf. Ik denk dat het steeds moeilijker wordt om aandacht te krijgen louter voor de inhoud van hun partijprogramma. Het is makkelijker om aandacht te krijgen via hun persoonlijkheid. Daarom maakt ook de media die omschakeling. Maar zolang politici erin slagen om via hun persoonlijkheid ook inhoudelijke materie aan te kaarten, is daar naar mijn mening niet veel mis mee.'

Martine Tanghe was sinds jaar en dag het gezicht van de verkiezingsprogramma’s van de VRT. Binnenkort trekken we opnieuw naar de stembus, ditmaal zonder haar. 
'Die verkiezingsuitzendingen presenteren, dat was wat ze heel graag deed en waar ze ook enorm goed in was. Het zal heel erg wennen zijn voor onze redactie, maar evenzeer voor de kijkers.'

Wat heeft Martine voor u en voor de rest van de redactie betekend, als mens en als journalist? 
'Martine was het beste nieuwsanker dat we ooit hebben gehad. Er zijn een aantal eigenschappen die je voor die job best bezit, en zij bezat ze allemaal. Door al haar ervaring kon Martine het belang van een nieuwsfeit steeds uitstekend plaatsen. Ze kon daarnaast wat er gebeurde ook ontzettend goed uitleggen aan alle klassen van de bevolking.' 

'Bovendien deed ze dat allemaal in perfecte standaardtaal. Martine was dé norm voor het Nederlands in Vlaanderen. Ze maakte nooit fouten.' 

'Een van haar grootste sterktes was haar vermogen om te connecteren met kijkers. Niet iedereen kan dat. Ook om die reden heeft haar dood zoveel teweeggebracht. Wij werden na haar overlijden overspoeld met reacties, omdat mensen het gevoel hadden dat ze Martine al die jaren hadden gekend.' 

'Al die eigenschappen samen, dat maakte haar uniek. Ik denk bovendien niet dat er ooit nog iemand veertig jaar lang nieuwslezer zal zijn. Dat is een unicum.'

Wat is uw mooiste herinnering aan haar? 
'Vreemd genoeg zijn de mooiste herinneringen met Martine meestal de momenten buiten het werk. Ik denk graag terug aan onze wandelingen of de middagen die we op haar gezellige terras spendeerden. Maar ook de theatervoorstelling die ze samen met Bart Moeyaert heeft gemaakt zal me nog lang bijblijven.' 

'Verder zal ik me altijd mijn eerste gesprek met haar herinneren. Ik was nog student in Leuven en als lid van het VRG organiseerde ik het welsprekendheidstornooi. Ik was nog op zoek naar juryleden en dacht meteen aan Martine Tanghe. Vanuit een telefoonhokje belde ik de VRT, en tot mijn grote verrassing kreeg ik haar daadwerkelijk aan de lijn. Helaas kon ze niet, maar niettemin was ik in de wolken omdat ik haar gesproken had.'

U had het daarnet al over haar vlekkeloos Nederlands. Wat is uw standpunt in het debat over standaardtaal versus dialecten op de openbare omroep? 
'Op de nieuwsdienst verkies ik standaardtaal. De VRT mag naar mijn mening de ambitie hebben om die hoog in het vaandel te dragen. Ik vind dat we dat moeten blijven koesteren, aangezien mensen de openbare omroep als referentiepunt voor standaardtaal aanschouwen.'

Laten de besparingen bij de VRT zich voelen in de kwaliteit van de journalistiek? 
'Het is onze ambitie om de kwaliteit van de journalistiek niet te laten lijden onder de besparingen, maar wegens het personeelstekort moeten we wel steeds vaker keuzes maken. Om bijvoorbeeld meer te kunnen inzetten op kanalen die effectiever zijn om jongeren te bereiken, zoals TikTok, moeten we andere diensten tijdelijk afbouwen.' 

'Tegelijkertijd evolueren de media steeds meer naar "snel nieuws". We moeten dus steeds sneller werken met steeds minder middelen, maar wel even zorgvuldig blijven. Dat is een uitdaging. We voelen allemaal dat de druk heel wat hoger ligt.'

Denkt u dat dat in de toekomst een probleem zal vormen? 
'Dat kan ik niet voorspellen. Laten we vooral hopen dat we niet moeten blijven besparen de komende jaren.'

Wat zijn tot nu toe de meest memorabele nieuwsmomenten uit uw carrière? 
'Voor een journalist zijn dat vaak de meest aangrijpende gebeurtenissen. Ik denk spontaan aan 9/11, maar ook de aanslagen in Zaventem en Maalbeek heb ik intens beleefd. We hebben toen de volledige dag in de nieuwsstudio doorgebracht en al improviserend nieuwsuitzendingen gemaakt. Zo heb ik ook het overlijden van Queen Elizabeth live aangekondigd in de televisie-uitzending, sneller dan BBC News zelfs.' 

'Ook de nieuwsuitzendingen tijdens de COVID-19-periode, waarin de regering allerlei maatregelen afkondigde, zullen me bijblijven. Als nieuwsanker moet je op zulke momenten alles wat je in je mars hebt benutten. Je moet vaak improviseren onder grote druk, maar als je dat op een goede manier kan doen, geeft het veel voldoening.'

Ziet u uzelf nog lang werken als nieuwsanker? 
'Ik doe mijn werk nog steeds met veel plezier, al moet ik toegeven dat het slechte nieuws nu zwaarder op me weegt dan twintig jaar geleden. Het blijft een ontzettend boeiende job. Gedurende de dertig jaar dat ik inmiddels bij de VRT werk, ben ik nog geen enkele dag met tegenzin komen werken. Dat is heel veel waard. Ik ben hier graag, maar of ik tot mijn pensioen op die stoel van nieuwslezer blijf zitten, kan ik niet voorspellen.'