'Rouwen is de kostprijs van liefde'

'Ik ben blij dat jullie hier aandacht aan geven', klinkt het wanneer we de rouwexperts contacteren. 'Dat jullie even stilstaan bij de mensen die het moeilijk hebben wanneer de feestelijkheden eraan komen.' Hoewel de dood een onvermijdelijk deel is van het leven, lijkt er nog steeds een taboe op te rusten. Het bespreekbaar maken van het verlies en de gevoelens die erbij komen kijken, is echter essentieel voor het rouwproces.

Wat is rouw?

Bij het verlies van een dierbare kunnen mensen zich wel iets voorstellen. Maar wat betekent het precies om te rouwen? 'Rouwen is een beetje de kostprijs van liefde', verklaart Johan Maes, psycho- en rouwtherapeut. 'Het is het antwoord op het verlies van dierbaren en het aanpassingsproces dat de rouwende zowel buiten als binnen zichzelf meemaakt.'

Rouwen is iets waar normaliter iedereen mee te maken krijgt. 'Het is een universeel en natuurlijk gezond gebeuren om het verlies van iemand een plaats te geven,' aldus Maes. Dat beaamt rouwbegeleider Marleen Vertommen: 'Ik voeg daar graag ook aan toe dat rouw vele karakters heeft. Er komen veel universele gevoelens bij kijken, zoals veerkracht of overspoeling, maar er is ook het individuele karakter van de rouw. Dat laatste kan voor verwarring zorgen omdat mensen soms niet goed weten of iets rouw is.'

Rouw kan ook verder gaan dan enkel het verliezen van een dierbare. Ook een scheiding, het einde van een vriendschap of een ziekteproces kunnen onder die term vallen. Het zijn vormen van afscheid die een blijvende impact hebben op mensen. 'Het kunnen afscheid nemen van dingen is essentieel voor het groeiproces van mensen', zegt Vertommen. 'Leren omgaan met het einde en het begin van dingen is zo belangrijk in het leven. Mensen hebben het vaak over groei, maar die komt er vaak pas na een afscheid.'

Levenslang proces

Hoewel verlies en rouw alomtegenwoordig zijn in onze maatschappij, blijven het gevoelige onderwerpen om te bespreken. 'Vroeger heerste de achterhaalde visie dat rouw een herstelproces was, en dat je snel de draad weer moest oppakken', vertelt Maes. 'Het is nu toch al een aantal maanden geleden dat die persoon gestorven is?' krijgt een rouwende nog iets te vaak te horen.

Ann Verscuren, pastoor en rouwbegeleider aan de Universitaire Parochie, beaamt dat: 'Vroeger dacht men dat het rouwproces in fases verliep en op een gegeven moment over was. Maar dat proces duurt net levenslang.' Ook Vertommen hekelt die oplossingsgerichte mentaliteit, net omdat er geen oplossing is. 'Het verlies blijft een verlies.'

Verscuren wijt dat probleem ook aan de maakbaarheid van onze maatschappij. 'Onze maatschappij van deadlines en targets halen staat haaks op de traag- en grilligheid van het rouwproces, dat niet in een plan te gieten valt.'

Die deadlines zijn bij studenten extra hard aanwezig, maar ook de ontwikkeling als jongvolwassene zorgt voor een extra uitdaging in het rouwproces. Vertommen verklaart: 'De student zit vaak nog in een ontwikkelingsfase. Verbinding maken met jezelf en je toekomst wordt heel complex als er een dierbare sterft.'

Praten helpt

De rouwende staat er niet alleen voor, al kan dat soms wel zo lijken. Het taboe over rouw en verlies kan ook een gevoel van onvrijheid van de rouwende zelf zijn. 'Mensen kunnen soms ingrijpende veranderingen of grote emoties in hun leven nog niet toelaten', zegt Vertommen. 'Rouw en trauma gaan soms hand in hand.'

Daarom is het belangrijk om als omgeving de rouwende niet alleen te laten in diens verdriet. 'Als mensen zich geïsoleerd voelen, zetten ze moeilijker zelf de stap naar anderen. Ze hopen dat mensen een hengel uitwerpen', legt Verscuren uit. Het is dus van belang om zelf naar de rouwende toe te durven stappen.

'Het is belangrijk om te blijven proberen', duidt Vertommen. 'Durf erover praten. Durf een fout woord te zeggen, of op het verkeerde moment iets te vragen. Dan kan de rouwende dat aangeven, maar ontstaat er wel een dialoog. De minst helpende houding is die van niets doen uit angst.'

Maes geeft echter ook een waarschuwing: 'Steun is pas steun als die ook zo wordt ervaren. De een heeft nood aan eens vastgepakt te worden, de ander wil net ruimte krijgen. Al blijft het belangrijk om de connectie aan te gaan.' Focus dus op waar de persoon zelf nood aan heeft, en probeer niet zelf met oplossingen te komen. Hoe moeilijk het ook is om het gesprek aan te gaan, de rouwende heeft er (vaak) nood aan. Dus blijf proberen, blijf durven, blijf praten.