Punchlines en 'lief gezocht': dit was het Groot Kopstukkendebat 2024

'Meer dan de helft van de wereldbevolking gaat stemmen, hier bij ons gaan er 600.000 jongeren voor de eerste keer stemmen', stak moderator van de avond, professor Vergelijkende Politiek Stefaan Fiers, van wal. Het was duidelijk dat er voor de aanwezige sprekers veel jonge stemmen te winnen vielen.

Het jaarlijkse Kopstukkendebat van Politika lokte in dit verkiezingsjaar een bomvolle Pieter De Somer-aula. Door enkele last-minute afzeggingen stuurden niet alle partijen hun zwaar geschut. 

Door dat gebrek aan echte kopstukken verliep het debat echter opvallend inhoudelijk, toch lieten de sprekers het niet na om elkaar al eens stevig bij de kraag te houden. Een verslag van een avond vol politiek gesteggel. Herbeleef het ook op onze liveblog.

Migratie: hoeveel strenger moeten we gaan?

Het eerste thema van de avond was voor niemand onverwacht: migratie. Bij ieder nieuw thema vroeg moderator Fiers om een groen of rood kaartje op te steken bij een centrale stelling. 'Moet het Belgische migratiebeleid strenger?', luidde de eerste. Op Groen en PVDA na, stak iedereen een groen kaartje op. Sammy Mahdi (CD&V) greep meteen zijn kans.

De christendemocraat kreeg als eerste het woord, en kon als wervende spreker doorheen het hele debat rekenen op de meeste bijval van het publiek – ook zijn hondje Pamuk, die op een afstandje van hem op de grond sliep, hielp om een studentikoze indruk te maken. 

Mahdi's standpunt rond migratie was echter allesbehalve snoezig: 'Wie vindt dat het beleid humaner moet, zou moeten weten dat het ook strenger moet.' De CD&V-voorzitter verdedigde daarmee het omstreden beleid van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor.

De andere partijen wierpen dan weer hun bekende stellingnames op. Zo pleitte Britt Huybrechts (Vlaams Belang) net als N-VA voor een migratiebeleid naar het strenge 'Australisch' model. Want '40 procent van alle leefloontrekkers' draagt volgens haar geen Belgische identiteit – onze factcheck wees uit dat het om 32.2 procent ging.

Veerle Geerinckx (N-VA) leunde lichtjes aan het Vlaams Belang, omdat 'migratiebeleid aan de grenzen moet gebeuren.' Maurits Vande Reyde (Open VLD) volgde vooral Mahdi in zijn stellingname: 'Mensen die naar hier komen, moeten aan de slag.' 

Eva Platteau (Groen) en Line De Witte (PVDA) wilden net een minder streng beleid. Zo hamerde Platteau op het te strenge terugstuurbeleid. De Witte vond dan weer dat migratie bij de wortel moet worden aangepakt. Ze haalde het conflict Israël-Palestina aan, dat verrassend genoeg de rest van de avond niet meer terugkwam. 

Op dat laatste vlak volgde Gloria Ghéquière (Vooruit), maar voor haar is migratie vooral een complex verhaal: 'In dit soort debatten lijkt iedereen het altijd beter te weten en een eigen oplossing te hebben, maar eigenlijk hebben we daar helemaal niets aan.'

Daar komen de oneliners

Wanneer het tweede thema van de avond – koopkracht – aanvatte, was het al lang duidelijk dat de sprekers met een helder doel naar het debat waren gekomen: indruk maken op de jonge stemmers. Er werden gretig sneren uitgedeeld richting de andere sprekers. 

Nog tijdens de discussie over migratie pookte Mahdi naar de PVDA om hun volgens hem dubbelzinnige standpunt rond de Oeigoeren in China aan te klagen, waarop De Witte van zich afbeet – 'op onze website staat dat we tegen de genocide op de Oeigoeren zijn.' Een onovertuigde en bevlogen Mahdi kon op applaus rekenen door 'google het gewoon eens!' in het publiek te roepen. 

In de discussie over koopkracht probeerden de sprekers van de regeringspartijen vooral het huidige beleid te verdedigen. 'Vooruit heeft de koopkracht goed beschermd tijdens de crisis', klopt Ghéquière zich bijvoorbeeld op de borst. 

Maar dat het vandaag voor velen niet makkelijk is, zeker voor alleenstaanden, kon ze beamen. Op haar mededeling nog vrijgezel te zijn, kon ze op gelach uit het publiek rekenen. Als onbekende maakte Ghéquière met haar zachte stijl zo een haast snoezige indruk bij het publiek. Ze kreeg het publiek wel mee, maar het ontbrak haar wel aan scherpte.

De stellingnames van de partijen waren in dit deel van het debat vrij voorspelbaar. Zo pleitte Geerinckx van de N-VA voor minder gulle werkloosheidsuitkeringen en 'loon naar werken', waar ook Vande Reyde van Open VLD zich in kon vinden. 

Huybrechts van Vlaams Belang wees dan weer vooral de vinger naar onze Waalse zuiderburen: een grote werkzaamheidsgraad, dat bekom je volgens haar enkel met een onafhankelijk Vlaanderen.

Iedereen is 'voor de boeren'

Werkelijk iedere partij moet aan de kant van de boeren hebben gestaan de voorbije jaren, als we de sprekers mochten geloven. Landbouwbeleid was misschien wel het meest actuele thema van de avond. 

Geerinckx van N-VA mocht de discussie starten. Voor haar kwam het erop aan het omstreden beleid van Vlaams minister van milieu Zuhal Demir te verdedigen. 'Demir zorgde via het stikstofakkoord voor een haalbare kaart voor de landbouw', maakte ze zich sterk. 

'Als je de rode loper uitrolt voor grote buitenlandse investeerders, en niet voor de boer, dan sta je niét aan de kant van de boer', diende Mahdi van repliek. Een verwijzing naar het omstreden Ineosproject. 

Platteau en Mahdi kibbelden vooral rond de kwestie van het opkopen van landbouwgrond door natuurorganisaties: 'De echte schuld voor het lage loon van de boeren ligt bij de grote bedrijven', aldus Platteau. Ghéquière en De Witte volgden haar daarin. Iedereen stond aan de kant van de boer. 

Onderwijs: weg met de 'pretpedagogie?'

Het is een studentendebat, en dus kreeg het thema onderwijs een cruciale plaats. Volgens alle partijen, behalve Vooruit, is het hoog tijd voor een meer excellent onderwijs en minder 'pretpedagogie.' 

Opvallend was de grote focus op het lager en middelbaar onderwijs. Thema’s zoals de onderfinanciering van het hoger onderwijs, of de invoering van het mijlpaalsysteem, kwamen niet aan bod. 

Volgens Vande Reyde gaat er wel al voldoende geld naar het onderwijs. Het zou om de helft van de Vlaamse begroting gaan. In realiteit is dat 29%, zo blijkt uit een factcheck door Veto op basis van de Vlaamse begroting. Geld om excellentie mogelijk te maken is er volgens hem voldoende, maar de middelen worden gewoon verspild door onder meer de vele onderwijskoepels. 

Onderwijs is voor N-VA een cruciaal thema: de partij levert met Ben Weyts de huidige minister van Onderwijs, zijn legislatuur stond in het teken van strengere regels rond studievoortgang. Wat excellentie betreft wees Geerinckx op het belang van talent: wie talent heeft voor hogere studies, moet daarvoor gaan, anderen niet. 

Ghéquière van Vooruit had vooral een probleem met de term 'excellentie' – haar partij krijgt met oud-onderwijsminister Frank Vandenbroucke vaak de schuld verantwoordelijk te zijn voor de zogenaamde 'pretpedagogie.' Volgens haar moet simpelweg het algemene niveau van het onderwijs erop vooruit, niet alleen de toplaag. 

Huybrechts wees zoals verwacht op taal: excellentie achtte ze momenteel onmogelijk, omdat 15% van de kinderen in het onderwijs onvoldoende het Nederlands beheerst. Ze bepleitte aparte taalbadklassen voor leerlingen die de taal niet goed beheersen.

Line De Witte van PVDA – zelf leerkracht – wil ook excellentie, maar had het over een hypocriete Ben Weyts. Die zou nog nooit een voet in een klas gezet hebben, en vervreemd zijn van de problemen in het onderwijs. Door de strenge studievoortgangsmaatregelen zou Weyts 'zelf niet eens erdoor geraakt zijn, omdat hij zelf negen jaar over zijn studies deed.'

Sammy Mahdi van CD&V sloot zich aan bij de taal van De Witte: 'Iedereen heeft volgens N-VA een talent, maar dat van Weyts is niet om minister van Onderwijs te zijn.' Groen onthield zich van die oneliners en wees op het belang van experten. Politici luisteren daar naar eigen zeggen te weinig naar.

Smaakt naar meer?

Volgens de stemmers op onze liveblog en de studenten in de zaal was Sammy Mahdi de winnaar van het debat. Dat ging verbazend vaak over inhoud: ondanks de oneliners was het geen moddergevecht. Stefaan Fiers toonde zich dan ook als een sterke moderator. 

Kortom, Politika leverde een mooie editie af, die de aanwezige studenten duidelijk kon boeien. De stembussen lonken al: afspraak op 9 juni.