Protest tegen autoritaire bisschoppen eindigde in Belgenmop

'Bij Leuven Vlaams komen verschillende zaken samen', vertelt Frederik Verleden van het Centrum voor Politicologie aan de KU Leuven. 'Enerzijds speelde er een internationaal generatieconflict in het westen. Dat begon met protesten tegen de Vietnamoorlog in de Verenigde Staten en waaide over naar Europa.'

In België verstrengelde dat conflict met de communautaire kwestie: de Leuvense universiteit was tweetalig maar lag in Vlaams taalgebied. 'Die situatie werd meer en meer als een anomalie gezien', duidt Verleden.

Bovendien wilde ook de Franstalige afdeling van de universiteit uitbreiden en in Vlaanderen leefde de schrik dat Leuven zou verfransen en onderdeel zou worden van een 'groot Brussel'.

Autoritaire bisschoppen

Het protest verenigde verschillende politieke kleuren. Voor rechts ging het vooral om een onafhankelijke Vlaamse universiteit, maar ook linkse studenten kwamen op straat. Zij protesteerden tegen de gevestigde orde in de vorm van onder meer de katholieke Kerk.

De bisschoppen aan het roer van de universiteit benadrukten in 1966 nog eens dat ze geen gehoor zouden geven aan de vraag om een splitsing. 'Bij dat besluit kwamen alle lagen van het conflict samen', vertelt Verleden.

Twee jaar lang bleven de frustraties van de Vlamingen toenemen totdat het conflict in 1968 echt ontvlamde. Vlaamse studenten kwamen massaal op straat en de hardhandige aanpak van de politie gooide verder olie op het vuur. Doordat studenten uit het hele land in Leuven studeerden, leefde het conflict ook in de rest van Vlaanderen. In het Parlement was het Leuvense probleem intussen een struikelblok geworden.

De regering koos in eerste instantie voor een afwachtende houding en stond achter het besluit van de bisschoppen. Maar toen die intern verdeeld raakten, keken ze naar de politiek. Politici probeerden een compromis te sluiten, maar tussen de twee geradicaliseerde partijen was op dat moment geen verzoening meer mogelijk. Premier Vanden Boeynants moest uiteindelijk zijn ontslag indienen.

Boedelscheiding

De universiteit splitste vervolgens en de Franstaligen zouden zich vestigen in een volledig nieuwe stad: Louvain-la-Neuve. Het proces duurde lang en werd pas in 1979 volledig voltrokken.

'Dat is zoals bij een echtscheiding', vertelt Mark Derez, voormalig universiteitsarchivaris. 'Er moest dan ook een boedelscheiding komen. Dat ging dan om bijvoorbeeld om de collectie van de bibliotheek en allerhande wetenschappelijke verzamelingen.

Die verdeling was omstreden. De boeken die met een even nummer gecategoriseerd werden gingen naar de nieuwe Franstalige universiteit en die met een oneven nummer bleven in Leuven. 'Dat was een beetje een Belgenmop toen, maar achteraf gezien was dat eigenlijk een best pragmatische oplossing', vertelt Derez. Over de kostbare collecties van het archief delibereerden de Nederlandstaligen samen met de Franstaligen.

Het universiteitsarchief zelf bleef wel in Leuven: 'Al kregen de Franstaligen hier en daar wel een paar mooie stukken mee die ze mochten uitkiezen. Zo hebben ze het diploma van Léon Degrelle (Waalse fascistische politicus tijdens de jaren '30, red.) meegenomen, wat een beetje een rare trofee is.'

Trauma

Leuven Vlaams zou in Wallonië een trauma blijven, zegt Verleden: 'Franstaligen voelden zich verdreven uit de historische stad Leuven.' Desondanks zijn zowel de Franstalige universiteit als de KU Leuven financieel goed uit Leuven Vlaams gekomen.

'Na de splitsing van de universiteit is er onder premier Eyskens een herziening gekomen van het financieringsmodel', licht Verleden toe. 'De regering wilde de splitsing voor iedereen verteerbaar houden en heeft daarom de basisfinanciering voor de verschillende universiteiten gelijkgetrokken. Dat was in het voordeel van de vrije universiteiten, waaronder de universiteiten van Leuven en Louvain-la-Neuve.'