Over wat er wel staat (maar vooral over wat er niet staat)

'Het is onze ambitie dat Vlaanderen een onbetwiste referentie wordt in het Europa van de jaren twintig.' De roaring twenties, maar dan die van de 21e eeuw zeg maar. En toch; ik stel mij vragen. Vragen over wat er niet in dit ambitieuze akkoord staat geschreven. Let op: voor ik het hier de mantel uit veeg, wil ik eerst tedere woorden van barmhartigheid uitspreken.

1. De omstandigheden waarin de onderhandelaars hun werk moest verrichten waren allerminst eenvoudig. Vlaams Belang had zo-even een onverwachts hoge score neergezet, de federale staat België stond op instorten en de begroting ontspoorde zachtjes en subtiel verder in een steeds dieper wordend zinkgat. 2. Geen enkel regeerakkoord is zaligmakend, zelfs niet dat van de meest oprechte politicus. Beleid maken is compromissen sluiten. 3. Op het precieze moment waarop het Belang van de onderhandelingstafel werd verbannen, ontspon het een anti-campagne tegen de N-VA.

Verzachtende omstandigheden zijn het, maar geen blanco cheques voor het neerpennen van een akkoord dat lijkt op een monografie, maar leest als een werkdocument. Driehonderd pagina’s had men nodig om beleidslijnen uit te zetten en te concretiseren. Jammer genoeg blinkt het akkoord vooral uit in dat eerste, en veel minder in dat tweede.

De lijn is zeer duidelijk. Vlaanderen wil hogerop en legt de lat hoger. Excellentie in onderwijs, met speerpunten als taal en een complexloze identiteitsbeleving verankerd in een canon, innovatie en digitalisering in economie en klimaatbeleid en meer plichten voor de nieuwkomer, met minder rechten als beloning. Geen waardeoordeel hierover: het zijn keuzes die een regering maakt en je bent voor of je bent tegen.

Het probleem zit hem echter in de vaagheid en overbodigheid van bepaalde punten; de manifeste onkunde om keuzes te vertalen in heldere beslissingen: 'We zorgen ervoor dat de opleidingen inhoudelijk up-to-date zijn en inspelen op de realiteit van morgen.' Of nog: 'Alle opleidingen Secundair Onderwijs dienen specifiek genoeg voor de betrokken studierichting aan te sluiten op ofwel de noden van de arbeidsmarkt, ofwel op de startkwalificaties van het Hoger Onderwijs, of op beide.'

Bepaalde beslissingen zijn zeer helder: afschaffing van de dubbele contingentering, het openbreken van het M-decreet. Met andere woorden: wat weg moet wordt benoemt, wat er moet komen niet.

De overheid doet vaag en dat is problematisch. Sta mij toe om dit toe te lichten met één uitgesponnen voorbeeld. 'Uit onderzoeken blijkt dat het mentaal welbevinden van studenten in het hoger onderwijs, inclusief doctoraatsstudenten, onder druk staat. Hieraan zal specifieke aandacht worden besteed.' Met deze twee zinnen maakt het regeerakkoord zich af van de uiterst complexe problematiek van het psychische welzijn van u, de universiteitsstudent.

Uit het jaarverslag 2018 van de KU Leuven blijkt nog maar eens dat 31% van de eerstejaars te kampen heeft met psychische problemen, gaande van eetstoornissen over depressie tot faalangst. Ook in het hoofdstuk welzijn vinden we vooral 'het wegwerken van overtollige structuren' terug. Wel zet men in op het wegwerken van de wachtlijsten en op de eerstelijnshulp (patiënt – dokter). Maar: beloftes, niets concreet.

Studies geciteerd door de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek in Gent tonen immers aan dat het risico op suïcidaal gedrag significant daalt in de eerste twaalf maanden volgend op een suïcidepoging indien de patiënt terecht kan in de geestelijke gezondheidszorg. Met het tweede conclusiepunt van het rapport (2017) doet de overheid al helemaal niets: selectieve preventie, gericht op doelgroepen met een verhoogd risico van suïcidaal gedrag.

Studenten zijn wel degelijk zo’n risicogroep. Er zijn geen specifieke cijfers over zelfmoord bij studenten in Vlaanderen, maar het blijkt wel de meest voorkomende doodsoorzaak bij 15-19 jarigen en de tweede meest voorkomende bij 20-24 jarigen te zijn uit extrapolaties van de cijfers van de zelfmoordlijn1813, die wel beschikbaar zijn voor alle jongeren. Ik vraag mij af of de Vlaamse student op die stralende zondagochtend van 26 mei voor een vaag beleid gestemd heeft.

Oh, nog iets. Ik wil niet lullig doen, maar dat een minister-president (Jan Jambon) in zijn openingscollege aan de Ugent preventieve gezondheidszorg als federale materie bestempelt, is gewoon een lachertje. Lees de eerste zin van de derde Welzijnswerf – Gezondheid: 'Beter voorkomen dan genezen. Preventie en vroegdetectie zijn speerpunten binnen het Vlaamse welzijns- en gezondheidsbeleid.'