Op bezoek bij 'de kleine Alma van de Vaartkom'

Aan de Vaartkom in Leuven, vroeger een armere arbeidersbuurt, tiert gentrificatie welig. Onder de noemer Vaartopia worden er één voor één hippe initiatieven gelanceerd. Toen wij de naam RuimteVaart hoorden, dachten wij even dat dit één van die nieuwe ondernemingen was. Niets is minder waar.

Al sinds 1996 is de RuimteVaart een sociaal baken in de buurt, zij het nog maar een paar jaar onder die nieuwe naam. Onder de naam ‘Leren Ondernemen’ zette de organisatie zich al jaren in om het leven en wonen van de armere bevolking in Groot Leuven plezieriger te maken en uitsluiting te voorkomen. Een deel van de werking bestaat in een sociaal restaurant, De Drukkerij, waar zowel de oude populatie als de nieuwe hippe appartementbewoners een op de portemonnee afgestemde maaltijd kunnen nuttigen, een goed gesprek kunnen hebben en een gratis koffie kunnen drinken.

Voor die koffie en conversatie zakten wij af naar het gebouw aan de Valkerijgang, waar naast het restaurant diverse andere vertakkingen van de RuimteVaart gelokaliseerd zijn, waar het allemaal begon. Hoewel niet heel groot, is het makkelijk te vinden, en de poort naar de binnentuin staat al open. Langs een aantal fietsen, plantenbakken en een vergeelde fotoreproductie vinden we onze weg naar De Drukkerij. Hier worden we begroet door een diverse groep mensen die meteen in de smiezen heeft dat wij er voor het eerst zijn. Enthousiast wordt onze aanwezigheid aangekondigd aan eenieder die wil luisteren.

Maar één keer komen, komt zelden voor, dus de openingszin ‘Kom jij hier vaker?’ kan in de kast blijven. Aan de muur hangen grappige quotes en portretten van oude en nieuwe vaste gasten. De tafeltjes zijn druk bevolkt met koffiedrinkende buurtbewoners, vrijwilligers, werknemers en stagiairs. Er wordt een hoop gelachen en één vrouw krijgt een armmassage van twee mensen naast haar, terwijl ze lachend zegt dat ze boft met zo’n aandacht.

Ook de serieuze thema’s gaat men hier niet uit de weg. Sommige mensen hebben een hulpverlenend één-op-één-gesprek met een werknemer, een ander vertrekt overladen met succeswensen. ‘We spreken je deze week nog over hoe het gegaan is, hé!’ Een dankbare knik volgt. Terwijl de deur sluit, is er alweer ergens een grap gemaakt en een dweil gehaald om de vloer te kuisen.

Freya, één van de coördinatoren, geeft ons een kijkje in de uitgebreide werking. ‘Dit sociaal restaurant is eigenlijk het kloppend hart van onze werking. In de jaren 90 begonnen we met het samen renoveren van woningen, omdat dit als gezamenlijk project vaak veel makkelijker bleek dan wanneer men het alleen moest aanvatten. Tijdens die opknapbeurten moest er natuurlijk ook gepauzeerd en gegeten worden. De mensen die fysiek iets minder sterk waren, zetten zich daarom in om soep te voorzien. Zo ontstond geleidelijk aan een bruisend restaurant.'

'De andere initiatieven zijn dan eigenlijk opgezet vanuit de vraag en het talent van de mensen die hier kwamen eten. Samen kijken we wat we willen en kunnen doen, en hoe we de plannen kunnen financieren. Zo was er op een bepaald moment behoefte aan een betaalbare kruidenier, waarop er eentje is ingericht in HAL5, in samenwerking met onder andere het CAW en ’t Lampeke.’

Naast het restaurant en de kruidenier organiseert de RuimteVaart ook gezinswerking Wijland. Hier kunnen ouders en kinderen samen hun vrije tijd doorbrengen, door bijvoorbeeld spelletjes te spelen, te moestuinieren of op uitstap te gaan. ‘Wanneer je veel zorgen hebt is het soms moeilijk om ontspannen te spelen met je kinderen’, vertelt Freya. ‘Ook hebben sommige mensen in hun jeugd niet die positieve aandacht gehad, waardoor ze niet zo goed weten hoe ze dit moeten invullen nu ze zelf ouder zijn. Wijland biedt activiteiten aan om deze bandvorming te ondersteunen.'

Daarnaast zijn er de energiesnoeiers, die op de fiets door Groot-Leuven trekken om mensen te helpen om duurzamer te leven, met de hoop op een kleinere energiefactuur. Ze plakken onder meer radiatorfolie en vervangen gloeilampen door spaarlampen, maar geven ook gemakkelijke tips. De mensen die deze ronde fietsen, hebben zelf ook een achtergrond van armoedeproblematiek, om eventuele schaamte voor de eigen situatie weg te nemen.

Ook zet de RuimteVaart zich in bij de buurtmoestuin, is er een naaiatelier waar men alles kan maken - van schorten tot monsterpakken - en tot slot komen kunstzinnige wensen tot uiting in het sociaal-artistiek atelier.

Sommige werknemers en vrijwilligers zijn hier terechtgekomen via een traject van de VDAB, erop gericht om de kloof tussen de werkloze en de arbeidsmarkt te verkleinen, zodat de persoon in kwestie daarna weer volop mee kan draaien in de economie.

‘Bij anderen is de kloof te groot,' meent Freya, ‘maar ook deze mensen vinden hier een zinvolle tijdsbesteding, iets om het bed voor uit te komen en vooral een gezellige plek waar vriendschappen gesmeed worden. Het is de bedoeling dat iedereen een plaats vindt waar zijn of haar talent ontdekt kan worden. Heel veel mensen hebben die plek hier al gevonden - soms hebben we zelfs meer handen dan werk. Toch zijn er altijd nieuwe initiatieven mogelijk. Eens komen eten of een koffie drinken kan natuurlijk ook, iedereen is welkom.’