Ook zonder de groenen klinkt Vivaldi consonant

Buiten een aantal LVSV-leden, wat politiek geëngageerden en een eenzame KVHV’er, moest het grote publiek het debat dinsdagavond via een livestream volgen, met dank aan corona. De minutenlange abominabele kwaliteit daarvan werd uiteindelijk wel verholpen, maar het debat zelf moest er een tijdje voor stilgelegd worden.

Opvallende afwezige bij het debat: Groen. Niet meteen positief voor het imago van de partij die zich twintig jaar na de regering Verhofstadt I opnieuw als bestuurspartij hoopt te profileren. Wel integendeel, de afwezigheid leek de verdeeldheid binnen de partij na de crisis rond de aanstelling van de federale ministers nog maar eens te benadrukken.

Financiële kleutertuin

Het minimumpensioen van €1500 vormde, niet heel verwonderlijk, het eerste belangrijke punt van het debat, aangehaald door moderator Dirk Van Den Bogaert (VTM). Melissa Depraetere (sp.a) volgde het regeerakkoord naar de letter: 'Er staat voor het eerst zo’n concreet cijfer in het regeerakkoord, dat is een duidelijke ambitie.'

Volgens Jos D’Haese (PVDA) zou de verhoging van de pensioenen niet substantieel zijn en slechts €75 bedragen. Lachaert reageerde laconiek: 'Ik weet dat het voor de PVDA niet belangrijk is wie betaalt, want aan het einde van het model is de staat failliet.'

Op het budgettaire kader had Theo Francken (N-VA) serieuze kritiek. Voorbereiding was hem niet vreemd, aangezien hij de begrotingstabel zelfs mee had: 'Het is welgeteld één A4’tje en zeer onduidelijk. Ik heb tijdens het debat één vraag durven stellen aan de premier (Alexander De Croo, nvdr), maar kreeg toen het verwijt dat ik niet kon tellen en dat het een 'kleutertuin' was.'

De vaagheid van het akkoord kwam ook terug in de kritiek van Tom Van Grieken (Vlaams Belang), die als laatste het woord kreeg: 'Joachim Coens zei dat hij niet in een regering zou stappen zonder een CD&V-stempel. Wel, het regeerakkoord is even vaag als het doorsnee CD&V-programma.'

Asiel, migratie en veiligheid: (f)links of rechts?

Met een voormalig staatssecretaris in het midden werd er misschien wel het meest uitgekeken naar het thema 'asiel en migratie'. Is Francken overtuigd van de plannen van de nieuwe staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V)?

Hoewel Coens er duidelijk op wees dat er behalve een stijlbreuk, waarbij hij het 'humane' beklemtoonde, in grote mate hetzelfde beleid voortgezet zal worden, ontbreekt volgens Francken de moed. Hij verwees, niet geheel verrassend, naar het 'Australische model': 'We moeten stoppen met het tolereren van illegale migratie. We gaan iedereen op een bootje van een smokkelaar, op een humane manier, redden. Dan brengen wij hen naar de andere kant van de Middellandse Zee, in Noord-Afrika. Daar kan dan op een veilige manier asiel aangevraagd worden en je verliest je verblijfsrecht in de Europese Unie.'

Van Grieken stond op dezelfde lijn als Francken. Omdat de nieuwe regering heeft beslist geen ‘kinderen’ meer op te sluiten, was Van Grieken het oneens met de manier waarop de media de gesloten opvangcentra voor minderjarigen voorstellen 'alsof dat gevangenissen zijn'. Eveneens uitte hij ook zijn twijfels bij deze nieuwe methode: 'Als je uitgeprocedeerd bent, maar je hebt een minderjarig kind, dan kan je de facto niet worden uitgezet. Zo worden wij een aantrekkingsmagneet voor de hele wereld.'

Hoewel Van Grieken beweerde 'net op dreef' te zijn, was het Depraetere die het woord kreeg: 'De procedures duren te lang, akkoord. Moeten we daarom die gezinnen met kinderen opsluiten? Neen, de procedures moeten korter.'

Slikken en uitspugen

Naast de opluchting dat er na vijfhonderd dagen eindelijk een nieuwe federale regering is, propageerde deze ook een 'nieuwe politieke stijl', waarin humaniteit en respect centraal staan.

Hoewel tijdens het hele debat de hechtheid binnen de regeringsploeg duidelijk was, poogde Van den Bogaert te kijken of hét paarsgroene thema, de ethische dossiers, niet voor een mogelijk dispuut kunnen zorgen. Coens was stellig: ze zijn niet nog eens de oppositie binnen de meerderheid en ook Depraetere beaamde dat er respect was voor de visie van CD&V op het abortusthema.

Politieke vernieuwing

Betreffende de lange regeringsvorming hoopte Coens op een deblokkeringsmechanisme. 'Je kan vooraf aanduiden wie initiatiefrecht hebben: de grootste partij aan Nederlandstalige en Franstalige kant, met een bepaalde termijn waarbinnen het moet gebeuren.' Hoewel de CD&V-voorzitter nu voluit voor 'Avanti' gaat, blijkt zijn hart dus nog steeds te kloppen voor de paars-gele constructie.

Het opvallendste voorstel kwam echter van Depraetere: een mediastop. 'Als je het podium afneemt, stopt de show misschien ook. Het heeft me enorm geërgerd hoe mensen de ene dag moeilijk het achterste van hun tong laten zien aan de onderhandelingstafel, omdat ze met angst in het achterhoofd zitten met wat er de dag erna misschien verteld wordt over de onderhandelingen in verschillende tv-programma’s.'

België 2.0?

Ten slotte werd het loodzware thema van de staatshervorming aangevat. Weinig verbazend pleitte Francken, die zich steeds het woord toe-eigende, voor een 'confederale ommeslag'. Van Grieken gaat nog een stap verder: 'Het is op dat Belgische niveau dat het steeds blijft aanslepen. Hoelang duurt dat circus altijd? Als we nu gewoon eens dat niveau afschaffen?'

De PVDA, die als enige partij in het hele land opereert, deelde die mening niet. 'Het is omgekeerd, men wil nu volksgezondheid zelfs naar Vlaanderen schuiven waar drieduizend mensen zijn gestorven in woonzorgcentra. Waarom loopt dat altijd mis op dat federale niveau? Dat is omdat er een aantal partijen zijn die niet willen dat het daar werkt. 'De sneer naar Vlaams minister van welzijn Wouter Beke noemde Coens iets later 'schandalig', terwijl hij juist sprak van een 'historisch regeerakkoord' door het regionaliseren van volksgezondheid.

Democratische legitimiteit?

Uit de slechts drie vragen die het publiek mocht stellen, kwam er ook een vraag naar de democratische legitimiteit van de regering-De Croo, zonder Vlaamse meerderheid. Lachaert reageerde als eerste: 'De afgelopen maanden zijn er verschillende pogingen geweest om aan die 76 zetels te geraken. Niemand is daar geraakt, maar deze ploeg wel. Is dat niet democratisch? Je moet het frame van die ander partijen niet per se geloven. Vlaams Belang en N-VA hebben 44% procent van de Vlaamse stemmen, terwijl de vier Vlaamse regeringspartijen er 48% hebben.'

Van Grieken noemde zo’n meerderheid vooral een 'cijfermeerderheid' en benadrukte: 'Het signaal dat de kiezer heeft gegeven, is niet het signaal dat deze regering nu geeft.' Dat hij daarna het exacte verlies aan stemmen van de klassieke partijen aanhaalde, zonder de minieme winst van Groen te vermelden, kwam op een reactie van Lachaert te staan: 'Waarom stopt u daar?' Francken bleek wederom voorbereid toen hij plots een kaart bovenhaalde waarop de verkiezingsresultaten van België geografisch werden weergegeven en een geel noorden zich afzette tegenover een rood/blauw zuiden.

Winnaars en verliezers

De online-poll aan het einde van het debat kroonde Van Grieken overtuigend tot winnaar van het debat. Francken volgde niet ver achter hem. Coalitie in 2024? 'De Vlaming moet eindelijk het beleid krijgen waarvoor het stemt.' Van Grieken keek hierbij opvallend genoeg niet enkel naar N-VA, maar ook naar Open VLD en vooral CD&V, die dat weinig aantrekkelijk vonden.

Francken schrok van de uitslag en liet zich ontvallen: 'Studenten zijn precies serieus rechts geworden.' De coalitie-vraag beantwoorden vond hij nogal voorbarig; hij wilde prioriteit geven aan de aanpak van de coronacrisis.

Hoewel de representativiteit van zo’n online test sterk te betwijfelen valt, toonden Francken en Van Grieken zich als retorisch sterke en gepassioneerde sprekers. Er viel echter niet in te breken op het meerderheidsblok, dat zich sterk aan elkaar had vastgeklampt. Dat de conflicten daarbij vooral ontstonden binnen de oppositie, impliceert dat vooral zij de komende maanden hun weg zullen moeten zoeken. De regering kan intussen in alle stilte doorwerken – of ruziemaken.