Ontdek de wereld, begin bij het onzichtbare

Vorig jaar waren er 54 studenten met een visuele functiebeperking ingeschreven aan de KU Leuven. Deze studenten zijn volledig blind of zwaar slechtziend. Zij krijgen naast tegemoetkomingen van de universiteit ook financiële steun van de overheid. Zo kunnen slechtziende studenten de dikste cursussen leren en de moeilijkste schriftelijke examens afleggen. Maar ook organisaties zoals International Camp on Communication and Computers (ICC) bieden essentiële hulp. Aan zowel praktische zaken als aan het sociale aspect wordt gedacht.

Essentiële hulp, individuele faciliteiten

Studenten met een visuele functiebeperking kunnen aan de KU Leuven faciliteiten aanvragen. Dat betekent dat ze samen met hun zorgcoördinator een manier zoeken om op een gelijkwaardige wijze aan de KU Leuven te studeren.

Zo gebruiken veel slechtziende studenten technische hulpmiddelen tijdens de hoorcolleges of de examens. ‘Ik neem mijn eigen laptop mee naar examens, omdat daar speciale voorleessoftware op staat', vertelt Daisy Opdebeeck. Daarnaast hebben sommige studenten een voorlees- of schrijfassistent nodig.

Naast de individueel vastgelegde examenfaciliteiten krijgen de studenten steun van de overheid. Zo verzorgt de Cel Speciale Onderwijsleermiddelen van het Ministerie van Onderwijs en Vorming (Cel SOL) financiering voor het omzetten van cursussen naar braille of digitale versies waar de studenten hun voorlees- of vergrotingssoftware op kunnen loslaten.

‘Studeren gaat zo wel heel veel trager. Als je blind bent, kun je niet even snel iets cursief lezen, markeren of een woord herlezen,’ vertelt Anthony Reyers, een blinde student communicatiewetenschappen, ‘lezen is voor slechtziende personen een langzame, lineaire bezigheid.’

Maar ook grafisch studiemateriaal bemoeilijkt het verwerken van de leerstof. Grafieken en tabellen kun je niet omzetten naar braille, dus die moeten tactiel gemaakt worden. Die omzetting is echter moeilijk en kan soms lang duren.

‘Zo had ik ooit twee examenvragen die over een tabel uit de cursus gingen. Nu stonden die tabellen niet in mijn digitale versie van de cursus', vertelt Anthony. ‘Ik ben toen puur uit principe in beroep gegaan, maar de examencommissie veegde mijn bezwaren gewoon van tafel. Ze waren van mening dat het mijn verantwoordelijkheid was om te kijken dat al het cursusmateriaal juist wordt overgezet. Maar ik kan dat niet zien, hé, dus ik kan dat niet checken! Uiteindelijk ben ik naar de vicerector van studentenzaken (professor Gosselink, red.) gestapt en hij heeft me gelijk gegeven.’

Wegwijs in stad en maatschappij

Ook buiten de KU Leuven zijn er organisaties die zich inzetten voor studenten met een visuele beperking. Zo is er Licht en Liefde, een organisatie die bijvoorbeeld lessen aanbiedt om braille te leren lezen en om met de speciale software te leren werken. Ook zaken die voor sommigen als alledaags worden ervaren, kun je hier aanleren. ‘Ik volgde mobiliteitslessen om me in Leuven te kunnen verplaatsen en de weg te vinden toen ik hier naar de universiteit kwam', vertelt Eline Van Gestel, student rechten. Een andere blinde studenten, die anoniem wenst te blijven, volgde dan weer make-uplessen.

Via vormingen probeert de organisatie blinde en slechtziende mensen zo goed mogelijk te begeleiden. Jonge mensen kloppen minder vaak aan bij Licht en Liefde. ‘Jongeren willen zelfstandig zijn en komen dus minder snel naar Licht en Liefde dan oudere mensen. Onze naam schrikt misschien ook wat af, daardoor kunnen jongeren de nodige ondersteuning missen', aldus Jan Dewitte, redacteur-documentalist bij Licht en Liefde.

ICC is een organisatie die jaarlijks een zomerkamp voor slechtziende jongeren uit verschillende landen organiseert. Tijdens het kamp kunnen jongeren allerhande workshops volgen om zo zelfstandig hun weg te vinden in een wereld op maat voor ziende mensen.
Anthony Reyers zit in het bestuur. ‘Ik ben zelf begonnen als deelnemer. Later hebben we met een groepje een Vlaamse delegatie gestart. Nu kunnen ook Belgische jongeren elk jaar deelnemen. Dit jaar wordt het kamp aan de KU Leuven georganiseerd.’

Hier kunnen jongeren dan leren hoe ze een cv moeten schrijven of hoe je betere presentaties kan geven. ‘Er was ook een workshop 'How to study abroad', en als ik die niet gevolgd had zou ik nooit op Erasmus geweest zijn', vertelt Anthony, ‘ervaringsdeskundigen legden in de workshop helemaal uit hoe ik studeren in het buitenland als blinde toch aankon.’

Elkaar niet zien zitten

Sociaal contact leggen is niet altijd even simpel voor slechtziende studenten. ‘Ik vind het heel lastig om in een vriendengroep van ziende mensen te raken. Enerzijds ben je anders en dat verhoogt de drempel om vriendschappelijk contact te leggen. Anderzijds zie je de mensen niet. Ik kan niet zomaar op iemand afstappen, anderen moeten altijd eerst naar mij komen', vertelt Anthony.

In onze samenleving speelt uiterlijk een grote rol bij het leggen van nieuwe contacten. ‘Qua kledingstijl zoek ik naar een smart en casual style. Dat werkt soms een beetje om beter op te gaan in de groep', aldus Anthony. ‘Andere mensen moeten me daarbij dus helpen.’

Een aula binnenwandelen en naast je vrienden gaan zitten gaat natuurlijk niet. ‘Mijn vrienden wandelen me altijd naar de les, want in de aula kan ik hen niet vinden. Ik herken mensen enkel aan hun stem en daar is dat natuurlijk niet mogelijk’, vertelt Eline.

Toch kan de universiteit ook echt een ontmoetingsplaats zijn. ‘In het middelbaar was het sociaal aspect moeilijker, maar mensen aan de universiteit zijn veel volwassener en accepteren de situatie, dat is echt fijn.’

Ook omkaderd wonen, waarbij studenten met een functiebeperking samen met begeleidende studenten samenleven, kan het sociale aspect bevorderen. ‘Eerst twijfelde ik of ik wel op kot wou gaan bij omkaderd wonen, omdat ik dat net wel stigmatiserend vond', vertelt Daisy, ‘maar achteraf heb ik daar geen seconde spijt van gehad.’

Anthony zit zelf als begeleider op omkaderd wonen. ‘Ik vind dat iedereen elkaar kan helpen. Zo vond ik het zalig om naar mijn les gebracht te worden door iemand in een rolstoel.’

Studenten met een visuele functiebeperking overwinnen dus op dagelijkse basis heel wat obstakels. Dat vergt energie en uitzonderlijke doorzetting. ‘Als slechtziende of blinde mensen over de juiste middelen beschikken en voldoende assertief zijn, kunnen ze heel ver geraken', aldus Jan Dewitte.