Navraag: Dirk De Wachter

Dirk De Wachter is psychiater en professor aan de KU Leuven. De Wachter schreef verschillende boeken, waaronder Borderline Times en Liefde. Een onmogelijk verlangen? Zijn meest recente werk is De wereld van De Wachter.

Heeft de toename van het aantal diagnoses te maken met onze drang naar perfectie en categorisering?
Dirk De Wachter: ‘Als we eerst een diagnose moeten hebben voordat we hulp kunnen zoeken, zal het aantal diagnoses ongelooflijk toenemen. Als elk gedrag dat een beetje anders is dan wat een succesvolle mens zogezegd moet doen, direct als een ziekte wordt gelabeld, dan lijkt me dat een probleem.’

‘Ik heb graag een heel brede invulling van de normaliteit. Ik zie elke mens altijd opnieuw als een nieuw verhaal. Ik probeer te leren van mijn patiënten. Dat zijn mensen van wie je heel veel kan leren.'

'Het probleem is dat de wereld niet naar patiënten luistert. Patiënten zijn mislukt en ziek, die hebben iets in hun hoofd, die moeten pillen krijgen en verder moet je daar ver van af blijven, want anders worden we zelf ook ziek. Patiënten tonen net de kwetsbaarheid van de wereld. Ze tonen waar wij op moeten letten.’

Spreken over ambetantigheden

Ongeluk wordt vaak gezien als een mislukking. Hebben jongeren daarom zoveel moeite om met hun mentale problemen naar buiten te komen?
‘Ik denk dat we de illusie te veel koesteren dat alles fantastisch moet zijn. Dat gaat niet. We moeten dus leren een beetje ongelukkig te zijn. Liefst een beetje, natuurlijk. Het zou ons veel ongeluk besparen als we zien dat een slechte dag ook wel voorbij gaat.’

‘Als je daar alleen mee blijft staan, stapelt dat kleine ongeluk zich op en wordt het een groot ongeluk. Als je met je vrienden kan spreken over ambetantigheden, dan wordt dat soms zelfs een goede zaak, want dan bouw je aan een vriendschap.’

Op onze profielpagina’s op Facebook doen we ook vaak alsof we het perfecte leven hebben.
‘Het probleem van die nieuwe media is dat het altijd leuk moet zijn, een soort dwang van leukigheid. Waar moet je dan naartoe met je ambetantigheden? Daar is geen plaats voor. Je wordt gedefriend.’

‘Laten we die nieuwe media ook gebruiken om ambetante dingen te delen en om af te spreken, zodat je elkaar eens vastpakt. Laten we niet vergeten dat het ware menselijke bestaan zich nog altijd afspeelt in de lichamelijkheid van elkaar en dat de virtuele wereld een hulpmiddel daartoe kan zijn, maar geen vervangmiddel.’

Wordt er te veel druk gelegd op jongeren vandaag de dag?
‘Ze leggen te veel druk op zichzelf. Doe gewoon gewoon. Heel die kunstmatige wereld die wij achterna lopen, is niet normaal. Wees gewoon jezelf. En we zijn ook niet perfect. De meesten niet. Echt niet.’

Heeft de commercialisering van de wereld daar ook iets mee te maken?
‘Er wordt heel veel geld verdiend aan de norm van perfectie. Dat is de essentie van de zaak.’

Zijn we dan te volgzaam aan een model dat wordt opgezet om ons meer te doen kopen?
‘Dat wordt opgezet, maar dat doen we ook zelf. Mensen doen wat ze niet kunnen laten, geen probleem, maar meestal is het ook nooit genoeg. Bij plastische chirurgie zien we letterlijk dat mensen steeds méér willen. Kunnen we dat niet een beetje loslaten?’

‘Ik kan dat wel zeggen, maar er is een enorm grote, commerciële druk. De filosofie zegt dat de grote verhalen voorbij zijn. Dat is niet waar, denk ik. Want het hele grote verhaal in de westerse samenleving is de consumptiemaatschappij. Zo worden er behoeften gecreëerd om mensen te doen consumeren, behoeften die we niet altijd nodig hebben.’

Kotstudenten zijn vaak eenzaam. LOKO, de Leuvense Studentenkoepel, heeft aan het begin van dit jaar zelfs een actie opgestart: ‘Kom uit je kot!’ Hoe zou u de eenzaamheid van kotstudenten kunnen verklaren?
‘In onze cultuur is het kotleven een beetje een breekpunt. Wat verder van huis, een heel nieuwe studie, een heel nieuwe omgeving. Het is ook een illusie van onze maatschappij en van jonge mensen dat iedereen sociaal en zelfzeker moet zijn. Dat is niet zo. Heel veel mensen zijn angstig en onzeker en durven niet buiten te komen.’

‘Dus als de universiteit of de studenten initiatieven nemen voor buddy’s en voor MindMates (een project van het studentengezondheidscentrum dat een steunend netwerk tussen studenten wil creëren, red.) en voor ‘Kom uit je kot!’, dan vind ik dat een goede zaak. Want als je te lang in je kot blijft zitten, dan wordt de drempel alleen maar hoger.’

Je sterk houden

Als mensen een slechte dag hebben, vrezen ze onmiddellijk voor een burn-out, omdat dat tegenwoordig zo vaak voorkomt. Denkt u dat mensen te snel naar een psychiater stappen of medicatie nemen?
'Ja, ik denk dat men veel te vlug naar medicatie grijpt. Toch is het een beetje vervelend om daar uitspraken over te doen als psychiater, omdat sommige mensen die medicatie nodig hebben. Er worden veel te veel slaap- en kalmeermiddelen gebruikt in onze maatschappij. Mensen moeten andere methodes vinden om rust te brengen. Meestal is het gewoon: wat rustiger aan doen en ons niet laten opjagen door wat de reclamewereld ons voorschrijft.'

‘Maar de drempel naar een psychiater is niet erg laag, hoor. Ik zie heel veel mensen met veel miserie, bij wie het misschien niet zo ver had moeten komen als ze hun problemen eerder hadden aangekaart. Het is ook een Vlaams probleem: Vlamingen slikken alles in en durven niet te spreken.’

Misschien gebeurt dat ook wel vanuit het idee dat je je altijd sterk moet houden. Je leven moet goed gaan.
‘Uit angst om een loser te zijn, hé. Waardoor je in de miserie komt. Het is niet erg om een probleem te hebben. Als er iets mis is, dan is het niet beschamend om daar met een vriend of een vriendin over te spreken. Spreek over wat je dwars zit. Ik denk dat dat de sleutel is om gezond te functioneren.’

Hoe kunnen we het taboe rond psychische problemen doorbreken?
‘De MindMates is zo’n goed idee. Daar heb ik mezelf ook achter gezet. Ook wat jullie nu doen: met een psychiater komen spreken. Wat ik probeer te doen, is in de media op een begrijpelijke manier spreken over psychiatrische problematiek, zodat dat drempelverlagend kan werken voor het grote publiek. En hopelijk ook, en dat is wat onbescheiden om dat van mijzelf te zeggen, als een menselijke figuur te kunnen spreken. Niet als iemand om schrik voor te hebben. Maar dat gaat traag. Zo’n mentaliteit wijzigt niet op een half jaar. Dat is een proces van jaren.’