Mozes was een foodie

Het is verleidelijk om voeding te bestempelen als een soort nieuwe vorm van religie - de praline bij de koffie is een zonde, green shakes en avocado’s een deugd. Voedingsprofeten allerhande nemen het smullende volk bij de hand en tonen hen de weg naar verlossing. Volgens de ene moeten we ons winkelkarretje vullen met ‘superfoods’ zoals babykale, chiazaad en gojibessen, volgens de andere moeten we gluten verbannen naar de donkerste hoek van onze kelder. Wie de nieuwste Tien Geboden trouw opvolgt, wordt beloond met een strak lichaam, meer energie in de ochtend en een gezonder gestel. Of dat is tenminste de belofte.

Die interesse in de Holy Grail op het vlak van voeding valt goed te verklaren, meent Els Maeckelberghe, godsdienstwetenschapper en docent Ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. 'In de voedingswetenschap is men heel erg bezig geweest met in stofjes of nutriënten denken, maar als het om eten gaat, dan gaat het om een groter geheel. Er is dus verwarring ontstaan, onder andere door de wetenschap die zich misschien te veel teruggetrokken heeft op haar eigen domein. Er zijn dan een aantal mensen opgestaan met de boodschap ‘wij weten het’. Die boodschap is vaak heel simpel - als je maar dit eet, en dit niet eet, dan eet je gezond’.

Gezond is dit gedrag echter niet, meent Theodoor Niewold, hoogleraar voeding en gezondheid aan de KU Leuven: 'Men geeft aan dit soort gedrag vaak de naam orthorexia; mensen slaan door in wat zij als gezond eten beschouwen. Orthorexia lijkt natuurlijk op orthodoxie, een terechte link met religie. We zien dat soort gedrag nu steeds meer gebeuren. Mensen hebben momenteel het meest schrik van koolhydraten, in navolging van De Voedselzandloper, De Broodbuik, of de vermijd-gluten-hype, maar gezonde voeding bestaat voor meer dan de helft uit koolhydraten. Producten met veel koolhydraten vermijden kan allerlei schadelijke gevolgen hebben.

Van de zogenaamde ‘voedingsprofeten’ moet Niewold het dus niet hebben. 'Het verhaal is altijd dat het normale advies leidt tot vergiftiging, en dat de industrie in het complot zit. Dit soort beweringen zijn er al langer, maar de laatste jaren neemt dit complotdenken meer en meer toe.' Om gezond te eten, moet men volgens Niewold gewoon de adviezen van NICE opvolgen, en er niet te veel mee bezig zijn. 'Zowel fysiologisch als psychologisch is het niet gezond om heel veel in te zitten met details over voeding. Er zijn belangrijkere dingen om je druk over te maken.'

Broodje utopie

Natuurlijk is het hebben van een mooi en gezond lichaam niet de enige drijfveer om op je eten te letten. Zo zijn er ook bepaalde ideologische of morele redenen om je dieet radicaal om te gooien. Door recente schandalen in de voedingsindustrie (denk maar aan de beelden uit de varkensslachterij in Tielt) en het groeiend draagvlak voor acties als ‘40 dagen zonder vlees’ vinden steeds meer mensen hun weg naar een diervriendelijk(er) dieet.

Maeckelberghe maakt het onderscheid tussen meer individuele motivaties om met ‘puur eten’ bezig te zijn, en eetpatronen die uitgaan van de eigen plaats binnen een groter geheel. ‘In religies zie je een soort ontzag voor voeding, dat terugkeert in allerlei ceremonies. Denk maar aan de vastenperiode, die uitgaat van de idee van onthouding van bepaalde vormen van eten zodat de gemeenschap kan overleven. Bij seculiere initiatieven zoals Dagen Zonder Vlees duikt opnieuw dit idee van connectie maken met een groter geheel op. Het gaat niet alleen over jezelf, maar ook over dieren en een vorm van sociale rechtvaardigheid. Als we kijken naar voedselproductie kost het bijvoorbeeld ontzettend veel voeding om een dier tot het punt te krijgen dat het een kilo vlees oplevert.’

Het veganistisch dieet, waarbij alle dierlijke producten worden vermeden, wordt door velen als extreem gezien, maar vertrekt vanuit eenzelfde bezorgdheid. Studente Citlali Sofie Gerits eet al geruime tijd veganistisch. ‘Dierenwelzijn speelde al langer een rol, maar gezondheidsredenen gaven de doorslag voor mijn huidig dieet. Aan het begin merkte ik wel dat ik mensen probeerde te ‘bekeren’, zeker omdat ik er zelf zo veel voordeel van had, en er eigenlijk geen goede redenen zijn om niet veganistisch te gaan eten. Als je dan mensen in je naaste omgeving ziet worstelen met dezelfde problematiek als jij vroeger, wil je daar natuurlijk iets van zeggen. Maar ik denk niet dat mensen dat negatief hebben ervaren. Ik voel ook niet de neiging om op alles in te gaan.'

Een dergelijke beargumenteerde omgang met voeding weet Maeckelberghe wel te smaken. ‘Bij de voedingsgoeroes zitten een heleboel mensen die meer uit zijn op een snel verdienmodel. Als je kijkt naar initiatieven zoals minder vlees eten, dan kun je daar ook echt onderbouwing aan geven. Wij hebben niet elke dag vlees nodig, en wij willen een wereld bewaren voor de toekomst.’