'Kwets­­baarheid is hét modewoord, maar in de realiteit fake'

'Ik moet even de hond gaan halen', excuseert Julien De Wit zich plots halverwege ons gesprek. Odette heet het schattige schepsel, en nadat ze met een komkommer gevoed wordt, zet De Wit zijn bevlogen uitleg verder over zijn nieuwe boek. (On)zeker luidt het, en verschijnt amper een jaar na zijn solodebuut G(e)eneratie.

Dat boek schreef De Wit nog met het petje op van voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Studenten, waar hij van 2022 tot 2024 voorzitter was. Ondertussen is hij aan het werk als schrijver en consultant, en begint hij binnenkort aan een doctoraat bij professor internationale politiek Jonathan Holslag (VUB). 

In het vlotjes geschreven (On)zeker beschrijft De Wit de algemene onzekerheid waarmee onze maatschappij volgens hem lijkt te kampen. Vervolgens doet hij nog enkele suggesties om met die problematiek aan de slag te gaan. Maar dit boek gaat zeker niet uitsluitend over mentaal welzijn, benadrukt De Wit. 'Ik heb geen autoriteit om psychologisch advies te geven, dus dit boek mocht ook geen therapieboek zijn.'

Wat maakt jouw perspectief dan uniek?
Julien De Wit: (snel) 'Een persoonlijk verhaal. Ik heb in het boek een stukje van mezelf gelegd, om de herkenbaarheid voor een publiek te vergroten. Maar onzekerheid is ook gewoon een thema waar ik zelf erg mee heb geworsteld — en ik denk wij allemaal. We leven in een tijd met een constante ondertoon van onzekerheid. Ik heb me daarom verdiept in het thema, en alles wat erbij kwam kijken. En ik heb er een boek over geschreven.'

Wat is de kerngedachte van (On)zeker?
'Het boek gaat over onzekerheid bij mensen en in de maatschappij. Die twee dingen kunnen we gewoonweg niet los van elkaar zien. Veel mensen struggelen met onzekerheid, maar toch wordt het niet benoemd. Iedereen doet zich volledig zelfzeker voor, maar eigenlijk voelen weinigen zich echt zo.'

'In mijn boek beschrijf ik ook de terreur van imago en ego's. Je moet ongenaakbaar zijn, amper fouten maken, en ook nog eens de beste versie van jezelf proberen te zijn. Maar in essentie zijn we allemaal super onzeker en modderen we allemaal een beetje aan. Daarnaast zijn er een heel aantal factoren die ervoor zorgen dat de wereld rondom ons heel onzeker aanvoelt. Dat komt doordat de wereld simpelweg onzeker wórdt, en dat waarschijnlijk nog meer zal worden met wat er nu allemaal op ons afkomt.'

'We zullen als maatschappij een soort van toolkit moeten ontwikkelen om houvast te creëren. De vraag is: hoe kunnen we zowel voor onszelf als voor anderen een houvast zijn? Maar ook een aantal instituten, zoals ons onderwijs, kunnen houvast bieden.'

Informatie als junkfood

In je boek beschrijf je de constante stroom aan informatie die op ons afkomt. Maar waar ligt het evenwicht tussen de democratisering van informatie en ongezonde overvloed?
'Je moet informatie een beetje bekijken als voeding: ga eens op informatiedieet. Je kan vandaag de gezondste, maar evengoed de ongezondste voeding vinden op twee­honderd meter van je deur. Hetzelfde geldt voor informatie: het komt er op aan om gezonde keuzes te maken. Misschien moet je niet tien uur op TikTok scrollen, maar je schermgebruik beperken tot een uurtje per dag.'

'Kies er dan misschien ook voor om iets "deftig" van informatie te consumeren. Dat schrijft Yuval Noah Harari ook: we besteden veel aandacht aan gezonde voeding, maar over hoe we ons brein op een evenwichtige manier kunnen voeden, zijn we niet mee bezig.'

Zijn het niet vooral de socialemediaplatformen zélf die daar de verantwoordelijkheid in dragen?
'Enerzijds is dat de verantwoordelijkheid van die socialemediabonzen, die er alles aan zullen doen om ons zo lang mogelijk op hun app te houden. Maar langs de andere kant spelen reguliere media ook in op sensatie. Als je alleen zou afgaan op de gemiddelde kop op een nieuwswebsite, lijkt het alsof de wereld drie keer per dag vergaat. Je kan je de vraag stellen: is dat wel wat media moeten doen?'

Beantwoord ze maar.
'Media hebben in feite een unique selling position in een wereld die heel onzeker is. Ze moeten mensen niet zeggen wat ze moeten denken, maar lezers of kijkers wel op weg helpen in hun zoektocht naar wat voor hen belangrijke informatie zou kunnen zijn. Media kunnen een soort filter zijn tussen alle bagger, en een gids tussen alle onzeker­heid door, maar dat impliceert natuurlijk ook wel dat een journalist zelf een scherp ethisch kompas moet hebben.'

'Maar ik weet ook wel dat spraakmakende titels resulteren in extra abonnementen. Misschien moeten we nieuws daarom meer zien als een soort van basisrecht, eerder dan een consumptieproduct.'

In je boek bespreek je uitgebreid hoe ego's tot stand komen. Maar de wereld waarin jij je als schrijver en columnist vertoeft, lijkt me wel een waar een ego al eens wordt geboost.
'Je hebt ook een ego nodig om je ergens tegen te kunnen beschermen. Als je elke commentaar over jezelf op Twitter (X, red.) gaat lezen en aan je hart gaat laten komen, ben je gewoon devastated 24/7.'

'Ego's worden vandaag erg groot gemaakt, juist omdat de wereld zo onveilig en griezelig aanvoelt. Veel mensen hebben het gevoel dat heel de wereld meekijkt met waar zij uithangen, of wat ze posten op Instagram, terwijl dat helemaal niet zo is. Mensen blijven hun ego voeden, om toch maar niet kwetsbaar te zijn.'

'Kwetsbaarheid is het modewoord van de afgelopen decennia, maar in de realiteit gewoon fake. Het blijft altijd kwetsbaarheid met een laagje vernis erover. Vandaar mijn pleidooi voor échte kwetsbaarheid.'

Je bent zelf actief op ongeveer alle mogelijke platformen. Hoe zorg jij ervoor dat je er niet te afhankelijk van wordt?
(verbaasd) 'Euhm, túúr-lijk ben je afhankelijk van sociale media. Dat is nu eenmaal hoe mensen vandaag grotendeels met elkaar communiceren. Een vriendin van me deed onlangs de volgende mooie uitspraak: "We moet leren om wat meer naar huis te gaan", bij wijze van spreken natuurlijk. Weinigen doen dat vandaag. Slechte dag op het werk? Een probleem in je relatie? "Ga even naar huis, trek de deur achter je dicht, en bekijk het later. Laat het even liggen zoals het is."'

De schuld van de ouders

Even iets anders. Je schrijft dat het onderwijs steeds meer 'verstaatst' raakt. De nieuwe Vlaamse regering wil in haar regeerakkoord ouders meer responsa­biliseren. Hoe kijk je naar die politieke evolutie?
'Voor een stuk bestaat de verantwoordelijkheid van ouders zeker wel: niet elke ouder is een goede ouder. Maar langs de andere kant wordt er vanuit de politiek soms gewoon naar de ouders gekeken, om de verantwoordelijkheid van de politiek te minimaliseren.'

'Het is niet de verantwoordelijkheid van de ouders dat het onderwijssysteem een beetje naar de knoppen is gegaan. Het is ook niet hun probleem dat heel wat leerkrachten er de brui aan geven. Dat tart alle verbeelding. Het is gewoon gênant dat we op dat punt zijn geraakt. Ja, ouders hebben een verantwoordelijkheid. Scholen moeten zelf echter ook de tools in handen krijgen om verandering teweeg te brengen.'

Als het onderwijs zich op haar kerntaken moet focussen, wie vangt de 'onzichtbare' taken dan op?
'Ik ben persoonlijk een grote voorstander van het combineren van onderwijs en jeugdwerk. Ik vind het heel gek dat die twee compleet verschillend benaderd worden. Scholen zouden ook meer gebruikt kunnen worden tijdens naschoolse activiteiten. De school zou een plek kunnen zijn in de samenleving waar veel meer dan enkel onderwijs samenkomt. Het is jammer dat we dat potentieel vandaag laten liggen.'

Weg met het engagement

Bij studentenverenigingen en kringen in Leuven valt het op dat studenten steeds minder een vast engagement opnemen. Hoe verklaar je dat?
'Een gemeenschap wordt steeds minder belangrijk. Het gaat vandaag vaak uitsluitend over het bereiken van je persoonlijke doelen, maar het jezelf leren kennen of ont­plooien gebeurt bijna altijd in relatie tot anderen, dat is evolutionair zo bepaald. Op dat gebied ben ik een beetje een christendemocraatje: mensen worden zichzelf maar in relatie tot anderen. Als mensen zich identificeren als lief of vriendelijk, impliceert dat natuurlijk dat er iemand is om lief en vriendelijk tegen te doen.'

'Een engagement is gelinkt aan het idee: "Hoe kunnen we als groep meer bereiken?" Ik denk dat het daar vandaag misloopt. Wat voor jonge mensen natuurlijk ook nog eens geldt: het verenigingsleven aan universiteiten en hogescholen is in een heel slecht daglicht komen te staan. Je zit al met een tendens die nadelig is voor communities in het algemeen, en dan komt daar ook nog eens een aantal schandalen bij die negatief afstralen op een studentenengagement.'

Mis je het zelf om student te zijn? Of was je nooit een 'gewone' student?
'Ik heb het er veel makkelijker mee dan ik op voorhand misschien had gedacht. Ik mis het studentenleven eigenlijk niet. Alle onderwijsmateries, laat dat voortaan maar aan de rest. (lacht) Ik volg alles nog nauw op, maar eerder vanuit een persoonlijke interesse.'

Zijn er al plannen voor een volgend boek?
'Ja, en ik heb er ook al met de uitgever (Karl Drabbe, red.) over samengezeten. Ik wil graag verdergaan op het thema van onzekerheid. Dat er een vervolg komt, is zeker. Daarvoor schrijf ik véél te graag. Stel nu dat er slechts drie exemplaren worden verkocht, aan mijn mama, papa en de bomma, ook dan al zou ik content zijn. Ik heb heel hard genoten van het schrijfproces, het heeft mij ongelooflijk veel geleerd: over mezelf, én mijn onzekerheden.'

(On)zeker verscheen bij Ertsberg.