Klassenjustitie, conflict en witte hemdjes: dit was het VRG-kopstukkendebat

In de volledig gevulde aula Max Weber verwelkomde moderator en professor Wouter Druwé vertegenwoordigers van alle zeven Vlaamse partijen. Onder hen slechts één vrouw – opvallend voor een debat over ongelijkheid. 

De politici werden in tegenstelling tot het Groot Kopstukkendebat van Politika niet van ideologisch links naar rechts geordend, maar in willekeurige volgorde. Voor ieder thema werd hen een stelling voorgelegd, waarop ze konden antwoorden met een groene of rode kaart. En dan moesten de oneliners over Acid en spaghetti in de Alma nog komen.

Kennis is het goud van Leuven

Onmisbaar in een studentendebat, was de financieringskwestie in het hoger onderwijs: 'Wordt de financiering van het hoger onderwijs te vaak bij de overheid gelegd?', was de centrale vraag. Alle sprekers toonden zich oneens met die stelling. 

De partijen omarmden de sterke subsidiëring van het onderwijs, maar vanuit verschillende maatschappijvisies. Linksgeoriënteerde partijen zagen de subsidiëring vooral als een middel tot meer gelijkheid in de maatschappij. De eerder rechtsgeoriënteerde partijen wezen op het belang van de kenniseconomie. 

Aimen Horch (Groen) trapte het onderdeel af door te wijzen op het belang van onderwijs in onze samenleving. 'Sommige landen hebben goud, andere olie, wij hebben de brains. Daarom moet er massaal in onderwijs geïnvesteerd worden.' Dat oordeel deelden de rechtse partijen met Horch.

Toch hadden Vlaams Belang en N-VA enkele bedenkingen. Volgens Theo Francken (N-VA) moeten buitenlandse studenten in Vlaanderen nog meer bijdragen aan het onderwijsbudget. Kurt Moons (Vlaams Belang) bepleitte een systeem waarbij studenten die slagen na een modeltraject een deel van hun studiegeld terugkrijgen, en studenten die meteen na hun opleiding naar het buitenland vertrekken, extra moeten bijdragen. Een soortgelijk model bestaat al bij opleidingen van defensie.

Quinten Vanheuverzwyn (PVDA) wees op de hoge kosten voor personeel en studenten in het onderwijs, maar volgens Maurits Vande Reyde (Open VLD) was dat ongenuanceerd. Het debat over de betaalbaarheid van het hoger onderwijs is in zijn ogen te ver gegaan: 'Tegenwoordig zou de overheid zelfs je spaghetti in de Alma en je studentenkot moeten betalen. De focus moet liggen op investeringen in degelijk onderwijs en sterke omkadering, niet de rest.' 

Volgens Vande Reyde is de administratieve last voor studenten die studeren combineren met werk of vakken meenemen te groot, 'en dat met een onderwijsminister die zelf 2000 jaar over zijn studies heeft gedaan.'

'Al die grapjes over lang studeren hebben geen zin,' meende Koen Geens (CD&V). 'De overheid spendeert al miljarden in onderwijs en onderzoek. Er ligt ook een verantwoordelijkheid bij de studenten om die investeringen in de praktijk te brengen.'

Gloria Ghéquière (Vooruit) gooide het over een andere boeg, en sprak over de ongelijkheid in het onderwijs. Volgens haar kunnen jongeren uit armere milieus moeilijk een hoge opleiding aanvatten door geldgebrek en oriëntatietesten op twaalfjarige leeftijd: 'Ikzelf ben daardoor, volgens mij onterecht, in TSO geplaatst.' Ook Groen legde de focus op die ongelijkheid.

Met de trein naar Oostende?

Tijdens de debatavond was er ook aandacht voor het openbaar vervoer. Aan de basis van die keuze ligt ongetwijfeld de commotie over het nieuwe vervoersplan van De Lijn. 

'Het betrouwbaar en toegankelijk maken van openbaar vervoer moet voor de volgende Vlaamse regering een prioriteit zijn', luidde de stelling. De groene kaartjes vlogen bij studenten de lucht in. Maurits Vande Reyde (Open VLD) stak als enige politicus een rood kaartje omhoog. 

'Bij zulke stellingen moet je op elk woord letten, zoals moeten en prioriteit', verklaarde de VLD'er. Volgens hem is het tijd voor een gedeeltelijke privatisering van het openbaar vervoer. 

Volgens Aimen Horch (Groen) zijn Vlaamse regeringspartijen Open VLD, N-VA en CD&V verantwoordelijk voor het 'kapot besparen van De Lijn en het verwijderen van 3.000 haltes'. 

'Aah, het eeuwige linkse riedeltje van de besparingen', viel Theo Francken (N-VA) in, 'er is niet bespaard op De Lijn.' 

Er volgde daarop een discussie tussen de sprekers over de vraag of er werkelijk bespaard is op het openbaar vervoer. Die verliep chaotisch, de panelleden praatten langs elkaar heen. Een argument over De Lijn werd tegengesproken met een anekdote over de NMBS en vice versa. De volgende stelling dreigde bijna met vertraging aan te komen.

Go Acid, Go?

Ook de geloofwaardigheid van justitie stond op het programma. 'Is het belangrijk dat justitie dichter bij de burger komt?' Daar gingen de zaal en sprekers mee akkoord. Tijdens het debat werd dat onderwerp al vlug verlaten, om het vervolgens over 'klassenjustitie' en de zaak Sanda Dia te hebben.

Kurt Moons zorgde dan ook voor verontwaardiging in de zaal, nadat hij aangaf dat 'Acid een opzettelijke daad stelde, en de betrokkenen bij de zaak Dia niet de intentie hadden om te doden.'

Quinten Vanheuverzwyn (PVDA) noemde de veroordeling van Acid tot een voorwaardelijke gevangenisstraf en van de Reuzegommers tot een werkstraf een voorbeeld van 'klassenjustitie'. 

Geens en Vande Reyde brachten nuance. 'Acid wilde geen werkstraf aanvaarden', verduidelijkte Geens (CD&V). Volgens Vande Reyde (Open VLD) rijmt de dure advocaat van de influencer, Walter Van Steenbrugge, niet met het narratief van zogenaamde 'klassenjustitie'. 

Francken noemde de justitie van vandaag neutraler dan ooit: 'Ik ben blij dat vrouwe justitia vandaag een hoofd-, euhm, blinddoek draagt.' Een verspreking van het moment, of een ingestudeerde mop? De aula kon ermee lachen.

De stelling over Israël-Palestina en Oekraïne leidde tot een weinig vernieuwend gesprek, met beschuldigingen aan zowat alle adressen in de Wetstraat. 

De afrekening 

Door een weinig concrete formulering van de stellingen, antwoordden de politici vaak met een kaart van dezelfde kleur. De debatten zorgden voor de nodige verschillen. Moderator Druwé leidde het geheel zorgvuldig in goede banen. 

Koen Geens (CD&V), die een thuismatch speelde als professor emeritus in de Rechten aan de KU Leuven, wist met zijn genuanceerde tussenkomsten sympathie van het publiek te winnen. Hij lijkt de winnaar van de debatavond en oogstte ook telkens het meeste applaus. 

Maurits Vande Reyde (Open VLD) lachte wanhopig, en met een vleugje humor, op zoek te zijn naar stemmen: 'Ik wil dat mijn partij stijgt van het percentage van een Duvel naar dat van een Gulden Draak!', gaf hij aan. De liberaal toonde zich echter als een sterk panellid.

Francken (N-VA) en Horch (Groen) wisten niet volledig te overtuigen, maar kwamen een pak sterker voor de dag dan Vanheuverzwyn (PVDA) en Ghéquière (Vooruit). Die laatste sprekers zijn geen politieke zwaargewichten en konden de aandacht moeilijk naar zich toe trekken. 

Bij Vlaams Belang-politicus Kurt Moons viel vooral het negeren van het migratiediscours op: de voormalige CEO van Brantano tekende een economisch liberale visie op de maatschappij uit. Heeft Moons de verkeerde partij gekozen?

Het VRG-kopstukkendebat was ter conclusie de moeite waard. Op 9 juni gaan de stembussen open.