Klachten over werksituatie poetspersoneel aan de KU Leuven

'Ik moest eerst twee gebouwen schoonmaken onder mijn vorige werkgever, nu moet ik drie gebouwen poetsen in dezelfde tijdspanne', getuigt een Franstalige werknemer van Atalian anoniem. 'Ik geraak nooit op tijd klaar', vervolgt hij.

Net zoals zijn collega's is hij recent tewerkgesteld door Atalian, een van oorsprong Frans dienstenbedrijf in schoonmaak en andere sectoren. Sinds dit academiejaar is het bedrijf aangesteld om de Leuvense sites van de faculteit Sociale Wetenschappen en de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen proper te houden.

Daarbij honoreert Atalian de verplichting van de KU Leuven en neemt ze de werknemers van de vorige onderaanneming onder dezelfde voorwaarden over in loondienst, bevestigt Stefaan Saeys, directeur van de technische diensten aan de KU Leuven.

In het contract stuurt de KU Leuven ook aan op gemiddeld 8% minder schoonmaakuren dan onder de vorige onderaanneming het geval was. Net daar lijkt het schoentje te knellen: werknemers van Atalian, maar ook KU Leuven-personeel, trekken aan de alarmbel over de werksituatie.

Een oude bekende

Atalian is geen nieuwe vis in de vijver van onderaannemingen aan de KU Leuven. Van de clusters gebouwen waarvan de universiteit de schoonmaak uitbesteedt, nam Atalian al bijna de helft voor haar rekening.

'Toevallig', reageert Saeys. Net zoals elk bedrijf dat dingt naar de openbare aanbesteding van de KU Leuven, heeft Atalian zich moeten onderwerpen aan een controle van de universitaire kwaliteitseisen inzake onder meer organisatie en communicatie. 'Wij wijken af van de traditionele openbare aanbesteding, waarbij de laagste in prijs die binnenhaalt', aldus Saeys.

Geen takenschema ontvangen

De kwaliteitseisen schijnen onvoldoende. Met de overdracht aan Atalian doet een tijdsregistratiesysteem zijn intrede bij de schoonmakers. Saeys duidt dat het bedrijf een eigen methodiek heeft, die verschilt van de vorige werkgever.

Volgens de anonieme werknemer berekent Atalian de minimale tijd om een winstmarge te bekomen. 'Ik geraak nooit op tijd klaar. Jamais. Ik heb geen minuut te veel.' Hij verwijst naar twee gebouwen op de Leuvense site van de faculteit Sociale Wetenschappen. 'Voor elk gebouw is er telkens maar twee uren tijd. Dat is veel te weinig.'

De werknemer heeft geen takenschema ontvangen. Logisch, vindt hij: 'Vijftien minuten voor dat lokaal, vijf minuten voor dat bureau … Dat telt op tot meer dan de voorziene twee uren per gebouw.'

'De schema's van alle gebouwen bestaan', bevestigt Saeys. 'Het is de verantwoordelijkheid van Atalian om eigen medewerkers te voorzien van duidelijke, eenvoudige, maar complete informatie om de schoonmaaktaken uit te voeren naar de kwaliteitseisen vastgelegd volgens de schoonmaakovereenkomst', bevestigt Kim Meeus, hoofd van de dienst Schoonmaak aan de KU Leuven. Volgens Saeys maakt de leidinggevende van de firma een fout als dat niet gebeurd zou zijn.

Gemiddeld 8% minder schoonmaakuren

Wat de anonieme werknemer niet gepoetst krijgt in de voorziene tijd, moet hij onaangeroerd laten liggen tot de volgende keer. Bij de faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen en de faculteit Sociale Wetenschappen zijn recent klachten te horen over de properheid van de lokalen.

De KU Leuven ging bij aanvang van de nieuwe aanbesteding uit van een reductie van het aantal De KU Leuven gaat dieper in zee met schoonmaakbedrijf Atalian. In het contract oppert de universiteit voor gemiddeld 8% minder schoonmaakuren. Op enkele plaatsen is er een besparing van maximaal 12,5%, wat ook haalbaar is volgens Saeys, 'gezien de nieuwe technieken, de invoering van hybride werk bij KU Leuven-personeel en hoe frequent een aula gepoetst moet worden.'

Sabine Vandenplas, administratief directeur van de faculteit Sociale Wetenschappen, ziet echter dat de werknemers 'geen handvaten hebben gekregen om met de nieuwe situatie om te gaan' en zodanig zelf prioritaire taken moeten kiezen.

Structureel probleem

'Het is een systematisch probleem dat te wijten is aan uitbesteding, onderaanneming, fragmentatie en flexibilisering – werknemers zitten onder verschillende wettelijke kaders', stelt Valeria Pulignano, professor Sociologie, gespecialiseerd in werknemersrelaties, arbeidsmarkten en ongelijkheid.

De sector wordt getypeerd door lage lonen, hoge werkintensiteit en een hoog percentage vrouwelijke werknemers, vaak met een migratieachtergrond. Kortom, het gaat over 'mensen die vaak in een kwetsbaar statuut zitten', vat Wim Grevendonk van ABVV KU Leuven samen. Dat bemoeilijkt de zaak, vindt Vandenplas: 'Mensen in precaire situaties dikwijls vaak minder mondig, spreken de taal niet en staan socio-economisch zwakker.'

De anonieme werknemer kan zijn bezorgdheid niet uiten bij de eigen vakbond: 'Ze doen niets. Als je reclameert, zeggen de vakbonden dat je vandaag de dag niet snel werk zal vinden bij een ander schoonmaakbedrijf.'

Dat verwondert Pulignano niet: in een situatie gekenmerkt door uitbesteding aan private dienstverleners en economische crisis missen vakbonden de slagkracht om over betere werkcondities te onderhandelen.

Invulling van het contract

Pulignano wijst op de specificaties van de KU Leuven, opgenomen in het contract tussen Atalian en de universiteit. Het contract laat Atalian toe om zelf het aantal schoonmakers en poetsbeurten per lokaal te bepalen. Sommige dienstverleners hebben volgens Pulignano de neiging om minder werknemers in te zetten en hen meer ruimtes te laten schoonmaken.

Geert Swaelens, marketing- en communicatiemanager bij Atalian: 'Als professioneel aanbieder respecteren we vanzelfsprekend alle sociale wetgeving en bieden we, als lid van de beroepsfederatie Algemene Belgische Schoonmaakunie (ABSU, de nationale federatie van de schoonmaaksector, red.), onze diensten aan conform de normen betreffende productiviteit en kwaliteit.'

Onduidelijkheid over monitoring

De universiteit werkt momenteel samen met Atalian aan oplossingen. Zo leert Atalian nieuwe technieken aan het personeel aan. 'Dat zijn de schoonmaakmethodes en -producten die evolueren om zaken properder en gemakkelijker net te maken', stelt Saeys.

Daarnaast beoordelen Atalian en de KU Leuven samen elke klacht vanuit het poetspersoneel geval per geval. Klachten vanuit het KU Leuven-personeel dienen louter om de effectiviteit van het schoonmaakpersoneel te monitoren. Vandenplas bevestigt dat de dienst Schoonmaak van de KU Leuven vraagt om melding te maken van vuiligheden. 'Ik weet niet of er met zorg wordt omgegaan met de mensen', stelt ze, waardoor ze haar aangiftes niet in het volste vertrouwen kan doen. Pulignano ziet soelaas in voorbeelden: 'Kijk naar good practices, maar houd rekening met de particuliere context.' Grevendonk stelt dat inbesteding aan de universiteit of zelfs nationalisering in de vorm van een Belgisch 'rijkskorps' van schoonmakers – naar het voorbeeld van onze noorderburen – meer garanties biedt op een kwalitatieve opvolging van het gevoerde personeelsbeleid.

Hij is geen voorstander van een verstrenging van de kwaliteitseisen voor uitbesteding, omdat de controle daarop in de praktijk onhaalbaar is. Atalian heeft immers haar eigen ondernemingsraad, een sociaal overlegorgaan op bedrijfsniveau. Zodoende kan de KU Leuven enkel de kwaliteit van het geleverde werk opvolgen, niet de kwaliteit van het gevoerde personeelsbeleid.

Morele verantwoordelijkheid

Pulignano benadrukt het nut van specialisatie in de eigen kernactiviteit, maar wijst ook op het gevaar van uitbesteding: diffusie van verantwoordelijkheid. Door een onderaanneming het heft in handen te geven, verliest de opdrachtgever zijn controle op de werkcondities van het poetspersoneel. De denkoefening over instrumenten en manieren om aansprakelijkheid in onderaannemingsprocessen te garanderen mag niet uitblijven, volgens Pulignano. De universiteit moet een maatschappelijke voortrekkersrol opnemen en het goede voorbeeld geven, aldus Grevendonk. 'We zouden als KU Leuven toch niet mee mogen doen aan een race-to-the-bottom.'