JOUW RECHT UITGELEGD DRONKENSCHAP
Jouw rechten in dronken toestand: 'Alcohol is geen excuus voor het plegen van misdrijven'
In 'Jouw recht uitgelegd' doorprikt Veto de bubbel van de juridische wereld. Deze keer: is dronkenschap een excuus voor het plegen van misdrijven?
Het semester is intussen in volle gang: dagelijkse bibsessies en nachtelijke escapades wisselen elkaar af. Die laatsten leiden soms tot noemenswaardige taferelen en gekke verhalen: een vechtpartij op de Oude Markt, gestolen verkeersborden, wildplassen… Het lijkt voor sommigen haast de normaalste zaak van de wereld.
Uit onderzoek van het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en Drugs naar middelengebruik bij studenten uit 2021 bleek dat 35 procent van de studenten zich minstens maandelijks dronken voelde. Bij 10,8 procent van de studenten gebeurde dit minstens wekelijks. Dat studenten durven drinken, weten we al langer dan vandaag. Of ze hun rechten kennen wanneer ze zich in deze kwetsbare toestand bevinden, is echter minder zeker. Is dronken zijn een excuus om strafbare feiten te plegen?
'De wet spreekt niet over een verminderende toerekeningsvatbaarheid, in het geval van alcohol of drugs', vertelt Andreo Gooris, jurist aan het Leuvense Instituut voor Strafrecht (KU Leuven). 'Vrijwillig dronkenschap is echter geen excuus voor het plegen van strafbare feiten.'
1. Vrijwillig dronkenschap
‘Wanneer iemand vrijwillig alcohol of andere drugs consumeert en vervolgens een misdrijf pleegt, zal hij daarvoor kunnen worden gestraft’, vertelt Gooris. Breng je jezelf op bewuste wijze in beschonken toestand, dan gaat het recht er dus vanuit dat je wist dat je je mogelijks roekelozer zou gedragen. 'Je blijft dus strafbaar voor zowel opzettelijke als onopzettelijke misdrijven als je alcohol gebruikt', verduidelijkt Raf Verstraeten, professor strafprocesrecht.
'In principe weten mensen wat er kan gebeuren als je onder invloed bent van alcohol. Met andere woorden: je weet waar je aan begint', zegt Inge Jeandarme, professor gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg en forensisch psychiater. De alcohol als dader aanwijzen, maakt je in dit soort gevallen niet minder verantwoordelijk voor je daden.
'Word je tegen je zin dronken gevoerd, dan kan het misdrijf niet aan jou worden toegerekend'
Andreo Gooris, jurist aan het Leuvens Instituut voor Strafrecht (KU Leuven)
'Je oordeel van wat goed en slecht is, kan vervormd raken onder invloed van alcohol', vertelt Lore Mergaerts, professor rechtspsychologie. Ogenschijnlijk kleine delicten kunnen zo al snel grote gevolgen uitlokken.
‘Openbare dronkenschap is op zichzelf strafbaar. Daarnaast zijn GAS-boetes in veel gevallen mogelijk voor lichte criminaliteit die het gevolg is van dronkenschap’, vertelt Gooris. Het feit dat je onder invloed bent tijdens het plegen van het misdrijf zal, in de regel, niet zorgen voor een zwaardere of lichtere straf dan gewoonlijk.
2. Onvrijwillig dronkenschap
Wat dan als je niet zelf je dronkenschap hebt veroorzaakt, bijvoorbeeld omdat je het slachtoffer werd van spiking? Dan is het natuurlijk een heel ander verhaal. 'Word je tegen je zin dronken gevoerd, dan kan het misdrijf niet aan jou worden toegerekend', verduidelijkt Gooris.
Je zou kunnen stellen dat je de fout dan niet per se zelf hebt gemaakt. In de praktijk wordt dat argument echter niet steeds door de rechter aanvaard. ‘Je moet aannemelijk maken dat je eigen vrije wil werkelijk volledig was uitgeschakeld. Je mag dus in geen enkel opzicht hebben bijgedragen aan je dronkenschap of er mede de oorzaak van zijn, om je op deze grond te kunnen beroepen’, zegt Verstraeten.
Kan je dat aantonen, dan acht het recht je niet verantwoordelijk voor de daden die je in die toestand hebt gepleegd: je wordt op het moment van de feiten tijdelijk als 'ontoerekeningsvatbaar' beschouwd. Je bent namelijk niet volledig jezelf, maar een kwetsbaardere versie. 'De politie moet daarom ook aandacht geven aan de intoxicatie die potentieel gevaarlijk is voor de persoon zelf', vertelt Jeandarme.
3. Politie
De politie wordt steeds vaker met verwarde mensen onder invloed geconfronteerd. Wanneer de politie jou op straat tegenkomt in een beschonken toestand, kunnen ze in principe een alcohol- (en drug)test afnemen.
Als een politieagent iets van die persoon wil weten, bijvoorbeeld via een verhoor, is het voorzichtigheid geblazen. 'De besluitvorming van beschonken personen is immers niet wat ze moet zijn. Daarnaast kan alcohol een invloed hebben op de werking van het geheugen, wat dus ook een impact kan hebben op de kwaliteit van de verklaring', verduidelijkt Mergaerts.
De persoon in kwestie moet in nuchtere toestand kunnen beslissen wat hij verklaart, of hij een advocaat wil en welke positie hij wil innemen voor zijn verdediging. Daarom wacht de politie best tot de persoon zijn roes heeft uitgeslapen.
