Jongeren voeren campagne in uni­form jeugd­beweging, maar dat mag niet zomaar

Campagnevideo's van kandidaten in een uniform van de jeugdbeweging circuleren op verschillende sociale media. Een cd&v-kandi­daat uit Leuven pronkte in een scouts­hemd, een kandidaat voor pro9860 uit Ooster­zele in een Chirorok. 'Kiezers zijn heel visueel ingesteld', zegt communicatie-expert Reinout Van Zandycke (Exposure). 'Dat maakt zo'n uniform interessant: de kandidaat toont meteen dat die al langer geëngageerd is.' 

Verschillend beleid 

Die video's zijn meestal niet goedgekeurd door de koepelorganisaties van de Vlaamse jeugdbewegingen. De Chiro en Scouts hebben wat dat betreft ook een ander beleid. 'Wij hebben daar geen concreet beleid over', klinkt het bij Chirojeugd Vlaanderen. 'Zelf zijn we politiek neutraal, maar onze leiding mag zich politiek engageren. Als zo'n campagne­video's niet indruisen tegen onze normen en waarden, is er voor ons geen reden om in te grijpen', zegt woordvoerder Marij Germijns. 

Bij Scouts en Gidsen Vlaanderen ligt dat anders. 'We willen niet dat ons logo of uniform gebruikt wordt voor commerciële of partijpolitieke belangen, zonder dat we daar­van op de hoogte zijn. Wat politieke cam­pagnes betreft, valt er zelfs geen samen­werking af te spreken', zegt woordvoerder Jan Van Reusel. 'Die richtlijnen herhalen we voor de aanvang van iedere campagne bij de verschillende partijen.' 

Dat wil niet zeggen dat de Scouts bij iedere campagnevideo op sociale media ingrijpen. 'We willen onze jongeren opvoeden tot maatschappelijk betrokken burgers', gaat Van Reusel verder. 'Als ze zich politiek engageren vanuit de scoutswaarden, en ze daarover luidop dromen, dan kunnen we dat moeilijk verbieden. Maar die waarden mogen niet als verkoopargument worden gebruikt. Daarom grijpen we vooral in bij grootschalige campagnes.' 

Beschermd beeldmerk

De organisatie moet dat uiteraard ook juridisch kunnen afdwingen. 'Bij het gebruik van een logo of uniform bij campagnes kan over het algemeen sprake zijn van oneerlijke handelspraktijken. Wat zo'n handelspraktijk is, wordt heel breed geïnterpreteerd. De meeste rechters zouden stellen dat een politieke activiteit daaronder valt', zegt professor Intellectuele Rechten Jozefien Vanherpe (KU Leuven).

Maar de organisatie staat zelf sterker: net als Chirojeugd Vlaanderen bezit Scouts en Gidsen Vlaanderen het statuut van beschermd beeldmerk in de Benelux. Die bescher­ming geldt zowel voor het logo als het uniform van de Scouts. 'Met zo'n beeldmerk kan je niet enkel optreden tegen economisch gebruik, maar ook tegen "ander gebruik"', aldus Vanherpe. 

IKEA

Volgens Vanherpe zijn er in dit geval veel gelijkenissen met een zaak tussen IKEA en Vlaams Belang. Onder het motto 'Immigratie Kan Echt Anders' wilde het Vlaams Belang de Belgische regering in 2022 aanzetten om het Zweedse migratiemodel toe te passen. IKEA Belgium, houder van een breed portfolio aan beschermde merken op haar naam en logo, stapte toen naar de rechter.

'In die zaak moet het Hof van Justitie nu uitmaken of het recht op politieke menings­uiting weegt boven de bescherming van een beeldmerk', zegt Vanherpe. 'Die uitspraak kan ook de juridische positie van Scouts en Gidsen Vlaanderen beïnvloeden.' 

Tot de definitieve uitspraak van het Hof heerst ook over de positie van de jeugd­bewegingen juridische onduidelijkheid en blijven lokale kandidaten video's maken in uniform. 'Ik geloof dat de electorale winst bij kandidaten zwaarder doorweegt dan potentiële juridische stappen op de lange termijn', zegt Vanherpe. 

Bovendien is het fenomeen niet volledig nieuw: 'Vroeger waren kandidaten al aanwezig op de lokale scoutsfuif of pensenkermis', zegt Van Zandycke. 'Door sociale media is het kanaal veranderd, maar de strategie en psychologie blijven hetzelfde.'