artikel> De activist van de éénentwintigste eeuw
‘Je kunt niet meer naar het winterpaleis om de tsaar weg te jagen’
Je bent jong en je wil wat. De wereld veranderen: als doel kan dat tellen. Is het een mannencultuur, het Gemeenschappelijk Bureau of het fietspad aan je kot? Steeds staat er wel iets in de weg.
‘Waartegen strijden we precies?’, vraagt Mathijs Van De Sande, politiek filosoof aan de Radboud Universiteit Nijmegen zich af. ‘Dat kan je wel in abstracte termen beschrijven. Je kan het over het kapitaal hebben of over uitbuitingen. Maar wie of wat belichaamt dat?’
Wanneer je uiteindelijk een figuur als Harvey Weinstein vindt, hoe zorg je er dan voor dat je de focus op het brede, maatschappelijke probleem behoudt en je niet op de rotte appels of een zondebok richt?
‘Wat je bij #metoo inderdaad ziet, is dat Weinstein deels die rol vervult’, aldus Van De Sande, ‘maar dat men tegelijkertijd ook wel heel nadrukkelijk de veelzijdigheid van dat probleem probeert te benadrukken. De beweging liet via Twitter ook zien dat we hier te maken hebben met een bepaalde cultuur en dat seksueel geweld diep is ingebakken in onze cultuur en sociale verhoudingen.’
We hebben een ideale samenleving waar we naartoe willen'
Joke*, anarchist
Vandaag activist zijn is niet eenvoudig. Het strijdtoneel is ingewikkeld, de tegenstanders anoniem. We strijden tegen culturele en structurele fenomenen, niet meer tegen de tsaar in zijn winterpaleis. Sociale media zijn een enorme tool, maar vaak blijft het moeilijk een duidelijke richting in al dat verkeer te krijgen.
De anarchist
‘We hebben een ideale samenleving waar we naartoe willen’, vertelt Joke* ons. Ze is een anarchist en haar doel is redelijk duidelijk: een wereld waarin niemand de baas is over een ander. ‘Ons idee is dat we in alle dingen die we doen die ideale samenleving moeten voorspiegelen.’
‘Ik weet niet of iedere anarchist het daarmee eens zou zijn, maar het is één ding om achter je computer te zitten en een ander om de straat op te gaan. Zeker als je met veel op straat zou kunnen komen, heeft dat effect’, vertelt ze. ‘Zo laat je duidelijk zien dat je bereid bent om meer te doen dan enkel en alleen achter je bureau te zitten.’
‘Door ook daadwerkelijk met elkaar op straat te komen, leer je jezelf ook organiseren. Daar wordt je beweging ook op die manier sterker van.’ Die organisatie is bij anarchisten redelijk specifiek: ‘We moeten geen hiërarchie in die ideale samenleving dus ook niet in onze organisaties nu.’
We waren nog maar een paar maanden ver en plots hadden we de steun van de Studentenraad'
Gert-Jan Vanaken, KU Leuven Fossil Free
Volgens Van De Sande is die idee vandaag erg populair. Prefiguratie, noemt hij het met een duur woord: de voorafspiegeling van de ideale maatschappij in het heden. In feite is dat op individueel vlak alomtegenwoordig vandaag. Wil je een duurzame wereld? Neem de trein en niet het vliegtuig. Wil je af van onderdrukkende genderstructuren? Doe dan vreemde dingen met je genderidentiteit. Activisten zetten niet zelden hun eigen leven als middel in.
‘Ik heb niks tegen utopisch denken’, zegt Van De Sande. ‘Ik kan me de meerwaarde wel voorstellen van speculatief nadenken over mogelijke alternatieve toekomsten. Maar waar ik me vooral mee bezighoud, zijn activistische bewegingen die dat inderdaad ook doen, maar dan in de praktijk.’ Zo creëren collectieve bewegingen als de Indignados in Spanje en Occupy Wall Street volgens hem een nieuwe plaats met hun eigen organisatie.
Activisme aan de universiteit
De beweging KU Leuven Fossil Free is sinds vorig jaar actief aan onze universiteit. Hun doel is erg specifiek: de universiteit zover krijgen om te desinvesteren in fossiele brandstoffen. Gert-Jan Vanaken: ‘We waren nog maar een paar maanden ver en plots hadden we de steun van de Studentenraad.’
‘We hadden 300 professoren die een open brief van ons wilden ondertekenen in de Standaard. En dat is eigenlijk allemaal gegaan zonder dat we daarvoor op straat zijn gekomen. De kracht van de sociale media en het online gebeuren zijn wel sterk’, aldus Vanaken.
'Tegelijkertijd hadden veel van die bewegingen wel eisen maar die waren dusdanig radicaal dat de huidige orde er op geen enkele manier aan zou kunnen voldoen.
Mathijs Van De Sande, filosoof
Niet alleen met brieven en ludieke acties probeert de beweging invloed uit te oefenen op het beleid van de universiteit. ‘We proberen er vooral op in te zetten om die beleidsplannen (die intussen gestemd en openbaar zijn, red.) zo concreet mogelijk te doen spreken over divestment. Dat doen we vooral door professoren te mobiliseren en het thema op faculteitsraden te manoeuvreren. Dat lukte verschillende keren en op die manier proberen we ervoor te zorgen dat de decanen het meenemen naar de academische raden.’
Seppe De Meulder, voorzitter van Comac Leuven, denkt dat het mogelijk is de studentenstaking nieuw leven in te blazen: ‘De studentenraad zou dat bijvoorbeeld kunnen organiseren en dan zou dat heel groot kunnen zijn, maar dat moet eerst een goed doel hebben. Je kan niet zomaar beginnen met Comac en zeggen: ‘Morgen leggen we het allemaal plat.’
Zonder agenda
Het doet denken aan de Indignados in Spanje. Zij kwamen op straat, maar niemand wist echt goed waarvoor ze nu precies stonden. ‘Dat is natuurlijk een populair beeld van veel recente protestbewegingen, met name in Europa en Noord-Amerika. Het zouden bewegingen zijn zonder agenda die niks specifiek wilden bereiken. Voor een deel is dat waar in zoverre dat ze geen concrete agenda hadden. Ze hadden geen lijst met realiseerbare eisen waarmee ze naar de machthebber konden gaan’, zegt Van De Sande.
‘In dat opzicht klopt dat beeld wel. Tegelijkertijd, veel van de bewegingen hadden wel eisen, maar dat waren, ook geheel in de geest van mei ‘68, eisen die dusdanig radicaal waren dat de huidige orde er op geen enkele manier aan zou kunnen voldoen. Daarvoor zou ze in feite moeten ophouden te bestaan.’
namen met een * zijn gefingeerd.
