'Is er wel een Joodse student in Leuven?'

Wanneer we de oproep lanceren dat we Joodse studenten willen interviewen voor dit artikel merken we al heel snel dat dit geen gemakkelijke opdracht is. ‘Is er wel een Joodse student in Leuven?' lacht Brian Doyle, deeltijds docent aan de faculteit Theologie en oprichter van de Joodse gemeenschap Ohel Yachdav in Leuven.

‘Ik heb in Leuven enkel halve Joden ontmoet’, vertelt Ryan, een Joodse uitwisselingsstudent uit Amerika. ‘Mensen van wie de vader of moeder Joods is, maar de andere ouder een andere religie heeft, en die zelf ook geen praktiserende Jood zijn.’
Dat komt vooral omdat er niet veel Joden in Leuven wonen. ‘In absolute termen zijn er gewoon niet veel Joden in België of Nederland, bijgevolg zijn er ook niet veel Joodse studenten’, zegt Rebecca*, een Joodse studente. 'Sommige van mijn vrienden zeggen dan ook trots: ‘Jij bent mijn eerste Jood', wanneer ze te weten komen dat ik Joods ben.'

Elkaar vinden

Doordat er al weinig Joodse studenten zijn, is het ook niet gemakkelijk om elkaar te vinden. ‘Bij de inschrijving wordt er aan de studenten niet gevraagd om een religie aan te duiden’, verklaart Heidi Mertens van de Dienst Diversiteitsbeleid. ‘Wel wordt er aan studenten meegegeven dat er een contactpunt is voor religie en levensbeschouwing.'

Voor Joodse studenten is de aanwezigheid van een Joodse gemeenschap echter geen gekend gegeven. ‘Onze gemeenschap is erkend door de universiteit en staat op de website van de KU Leuven, maar krijgt weinig publiciteit’, verzucht Doyle. 'Op de International Days staan we ook, samen met andere religies, en geven een paar studenten hun gegevens af, maar die reageren niet altijd.’

Het probleem dat de gemeenschap onderkend is, blijkt wanneer we onze getuigen ernaar vragen. ‘Ik heb nog niet gehoord over de Joodse gemeenschap’, vertelt Ryan. ‘Ik was op de International Days, maar heb hen niet gezien. Misschien zou het goed zijn als de universiteit meer informatie geeft over de verschillende religieuze organisaties. Niet dat je moet aanduiden tot welke religie je behoort, maar dat je verschillende groeperingen krijgt waarbij je kan aanvinken in welke je interesse zou hebben. Of het sturen van een brief of email in het begin van het jaar.’

Studenten die wel hun weg vinden naar de Joodse gemeenschap kunnen terecht op een geheime Facebookpagina. Volgens Doyle is het belangrijk dat die pagina geheim is: ‘Niet lang nadat onze gemeenschap opgericht was, zijn de aanslagen op het Joodse museum gepleegd. Uit veiligheidsredenen hebben we de pagina daarom geheim gemaakt.’

Op die pagina spreken Joodse studenten, doctoraatstudenten en families af om samen te komen en sabbat of een Joodse feestdag te vieren. Een synagoge is er niet in Leuven. De universiteit stelt wel een ruimte beschikbaar voor de samenkomsten van de Joodse gemeenschap. Voor Ohel Yachdav is dat voldoende, vertelt Doyle: ‘Wij zijn geen streng religieuze types, wij zijn gewoon mensen die Joodse dingen samen willen doen. Ohel Yachdav is voor Joden van alle strekkingen en is op alle niveaus egalitair.'

Cultureel Joods

Dat strookt met de Joodse studenten in Leuven, maar misschien niet met het beeld dat opduikt bij de meeste mensen wanneer ze het woord ‘Joods’ horen. ‘De perceptie van de meeste mensen over Joden is het beeld van de orthodoxe Joden, maar het Jodendom heeft onder andere ook een sterke liberale tak’, verklaart Doyle.

Ook Ryan en Rebecca behoren tot die liberale tak. ‘Ik ben vooral een culturele Jood’, vertelt Ryan. ‘Ik vier de grote feestdagen wel, maar eet bijvoorbeeld niet koosjer. Mijn eerste rabbijn vertelde me dat het doel van ons geloof is om elk aspect ervan in vraag te stellen, maar het wel hoog te houden.’

Het Joods-zijn zorgt ook niet voor problemen bij hun medestudenten. ‘Het maakt mensen niet uit dat ik Joods ben. Ik was een beetje bang toen ik naar Europa kwam door de antisemitische verhalen, maar mensen zijn gewoon verrast wanneer ze ontdekken dat ik Joods ben. Meer niet’, aldus Ryan.

‘In Nederland kreeg ik vijandige opmerkingen en op de basisschool werd ik soms in elkaar geslagen. Ik zit nu in een andere omgeving, dus ik weet niet of het verschil te wijten valt aan het verschil tussen België en Nederland, of door de universitaire context’, verhaalt Rebecca.

‘De enige keer dat ik openlijk antisemitisme zag, was in Polen,’ vertelt Ryan. 'In Krakau waren er Davidsterren doorstreept waar dan swastika’s rond getekend waren. Hier in Leuven heb ik echter nooit een vorm van discriminatie ondervonden. Dat kan misschien ook zijn doordat Joden niet echt herkenbaar zijn wanneer ze geen keppel dragen.’

Examenfaciliteiten op religieuze feestdagen

Religieuze studenten kunnen examenfaciliteiten aanvragen zodat hun examens niet vallen op religieuze feestdagen. Al hebben Joodse studenten naast feestdagen ook sabbat, een rustdag die ingaat op vrijdagavond en tot zaterdagavond duurt. 'De opperrabbijn heeft een oproep gedaan aan de universiteiten om die rustdag te respecteren, maar als universiteit kunnen we dat niet garanderen’, vertelt Mertens. ‘We vragen aan de ombudsdienst om rekening te houden met sabbat, maar het is geen recht van de student om dat automatisch verplaatst te zien. Praktisch gezien is dat heel moeilijk. Dat is wel de vraag die we het meest krijgen vanuit de Joodse gemeenschap.’

Het liberale Jodendom dat door de meeste Leuvense studenten belijd wordt, toont echter dat dat niet voor elke Joodse student een probleem is. ‘Ik werk doorheen het jaar ook op sabbat omdat ik niet de luxe heb om een volledige dag niets te doen’, zegt Rebecca. ‘Ik zou het dan hypocriet vinden om voor de examens een speciale behandeling aan te vragen. Ik denk wel dat het een pijnpunt zou zijn voor de mensen die ik ken uit mijn gemeenschap in Amsterdam.’

Het geloof kan een leidraad zijn in het leven van mensen, maar heeft voor sommige mensen vooral een plaats in de achtergrond. Een belangrijk onderdeel van het leven, maar niet de grootste focus. ‘Veel mensen, ook Joodse studenten, zijn bezig met het gewone leven, met studeren’, besluit Doyle.

Joodse studenten die in contact willen komen met de Joodse gemeenschap kunnen zich wenden tot 'Ohel Yachdav' op Facebook of contact opnemen met Brian Doyle (ohelyachdav@gmail.com).

*Rebecca is een gefingeerde naam.