"Ik wil meer bevoegdheden én een grondwet"

Wat voor een student was Geert Bourgeois?

Bourgeois: "Ik was een zeer geëngageerde student. Ik was politiek actief onder andere in de VNSU (Vlaams nationale studenten unie, red.). Ik was ook iemand die veel uitging, met Pasen begon ik met studeren. Nu hebben jullie om de haverklap examens, dat zou voor mij een fataal systeem geweest zijn (lacht). "

U zat dus vaak op café. Dat is niet iets wat men vandaag in u zou zien?

Bourgeois: "Ja inderdaad, heel veel mensen hebben het er moeilijk mee zich dat voor te stellen, maar dat was wel de realiteit."

"Ik was werkstudent en werkte drie maanden per jaar als bouwvakker. Ik was bij de eersten die klaar waren met de examens in juni en dan ging ik werken tot begin oktober."

Op uw zeventiende was u al actief binnen de Volksunie. Wat vindt u van de student van nu, hecht u er veel belang aan dat wij politiek engagement opnemen?

Bourgeois: "Ja, eigenlijk wel. Ik heb graag dat mensen zich engageren en vooral dat ze een mening hebben. Ik heb zeer graag dat iemand een mening heeft, ook al is het mijn mening niet. Ik heb daar altijd alle respect voor. Ik kom liever iemand tegen met een uitgesproken mening die verschilt van de mijne dan iemand die helemaal geen mening heeft en die zo door het leven gaat. Ik vind dat je een betrokkenheid moet hebben in het leven, wat je later ook doet."

"Die samenleving is van ons, ze vraagt onze betrokkenheid. Ik kom zoveel jonge mensen tegen die zich niet eens bewust zijn van het ongelofelijke voorrecht dat we hebben in een vrije samenleving te leven met fundamentele rechten en vrijheden. Dus ja, ik hoop dat er heel veel engagement is."

Ervaart u een verschil tegenover vroeger ?

Bourgeois: ”Ik heb het gevoel dat het nu veel meer een race naar het diploma is, zonder engagement, zonder wat men dan tijdsverlies noemt of zijsporen, dat vind ik jammer. Ik vind dat als je uit een humaniora komt, van jou verwacht wordt een kritisch burger te zijn, een betrokken burger te zijn, je mening te vormen over allerlei zaken, en dat is voor mij bijzonder belangrijk in de samenleving. Als je dat niet hebt dan kan een samenleving ontsporen, waar gekken of losgeslagen idioten het voor het zeggen krijgen. "

Vlaamse media-aandacht

Vlaanderen kreeg meer bevoegdheden maar niet meer media-aandacht. Is daar een verklaring voor?

Bourgeois: ”Wel, mijn Waalse collega Paul Magnette heeft dezelfde klacht, als je het zo mag noemen, als Vlaanderen. Door de omstandigheden is alle aandacht gericht op federale thema's; denk aan terrorisme, aanslagen, radicalisering. 2015 is begonnen met de aanslag op Charlie Hebdo, het is geëindigd met de aanslag in de Bataclan, dus alles staat in het licht daarvan, van terrorisme en van Syrië. Daarnaast is er heel veel te doen om de taxshift, de grote fiscale hervormingen."

"Veiligheid, radicalisering, taxshift, concurrentiekracht, het zijn de laatste tijd allemaal federale thema's die aan bod komen. En, soms botst het eens federaal: media hebben jammer genoeg veel meer aandacht voor incidenten en accidenten dan voor het inhoudelijk werk."

Maar er was onlangs wel al een botsing ook in uw regering, waar toch ook aandacht naartoe is gegaan?

Bourgeois: "In mijn regering eigenlijk niet, moet ik zeggen. Ik vind wel dat het er soms over gaat in het parlement. Er zijn te heftige reacties van meerderheidsparlementsleden op collega-ministers. Dat is een probleem bij alle partijen."

"Ik wil u laten opmerken dat in de Wetstraat 16, voor de ministers binnengaan zij elk hun mening zeggen over een voorstel van een collega. Bij ons heb je dat niet. Als de collega’s binnenkomen op het Martelarenplein, gaan ze niet beginnen met vooraf commentaar te geven op punten die op de agenda komen."

Een niet nader genoemde burgemeester van Leuven heeft nogal scherpe kritiek op de Vlaamse regering. Hij noemt het in zijn eigen stijl een veredeld schepencollege. Lijdt Vlaanderen aan regulitis ?

Bourgeois: "Die kritiek van Tobback is totaal onterecht. Als er één partij in grote mate verantwoordelijk is voor de regulitis in Vlaanderen is het wel zijn partij, die een kwarteeuw Vlaanderen bestuurd heeft en altijd tot in de meeste onmogelijke details alles wou regelen. En dan heb ik het over de mensen betuttelen en controleren."

"Hij heeft daarnaast heel veel autonomie gekregen. De burgemeester staat wel met de hand open om allerlei subsidies binnen te rijven. Daarvan heeft hij gul geprofiteerd om Leuven goed uit te bouwen."

U wil niemand betuttelen?

Bourgeois: "De lijn doorheen mijn regeerakkoord is vertrouwen. Ik wil terug vertrouwen geven aan mensen. Ik ga ervan uit dat zij gekwalificeerd zijn. Je moet ophouden met mensen op te leggen van alles en nog wat plannen en rapporten te maken. Hetzelfde met de gemeenten, ik heb dertien plannen en rapporten voor de gemeenten afgeschaft. Dat zou mijnheer Tobback moeten weten. Vroeger moesten alle gemeenten in Vlaanderen elk jaar een rapport maken over wat ze wou doen in jeugdbeleid, cultureel beleid, milieubeleid, huisvestingbeleid noem maar op."

"En dan bovendien jaarlijks daarover een rapport bezorgen aan Vlaanderen, aan de keizerkoster in Brussel. Wel, dat is allemaal afgeschaft. Wij geven veel gemeentelijke autonomie. Het enige waar we nog op toezien is de wet: als er een klacht komt dat het gemeentebestuur de wet overtreedt treden we op. Maar voor de rest gaan we uit van de autonomie van de gemeenten: niet Brussel, maar de kiezer zal oordelen."

Vlaamse grondwet

Een Vlaamse grondwet, in hoeverre verschilt dat van het Handvest voor Vlaanderen, dat in 2012 al werd voorgesteld?

Bourgeois: "In heel veel opzichten. Toen het Handvest werd opgesteld was het de bedoeling om dat in een parlementaire resolutie te gieten."

"Een resolutie is een niet-bindende aanbeveling van het parlement aan de regering. Wij krijgen elke week wel een pak resoluties binnen van het Vlaams parlement. Je kan dit op geen enkele manier inroepen om je rechten te laten gelden. Volges Professor Soutiaux heeft het voorstel voor een Vlaams Handvest geen blijvende indruk achtergelaten. Een echte grondwet is natuurlijk helemaal anders: die verankert de rechten."

Wil u dan eerst meer bevoegdheden voor Vlaanderen of eerst een grondwet?

Bourgeois: "Mijn partij en ikzelf willen beiden. Ik wil dat er de volgende keer een parlement komt dat de grondwet kan herzien, waarbij dan bijkomende bevoegdheden worden overgedragen waaronder de bevoegdheid om een eigen grondwet te kunnen maken."

"Dat is in alle federale landen van de wereld het geval, Zwitserland, Duitsland, de Verenigde Staten, Australië, Oostenrijk. In al die landen hebben de deelstaten of de regio’s constitutieve bevoegdheid en die hebben wij niet. Dat is nochtans essentieel in een democratie. Vandaag zijn we een deelstaat met heel veel bevoegdheden maar we hebben nog niet de bevoegdheid om een grondwet te maken."

"Vlaanderen hoort bij de bakermat van de democratie en dat vergeten wij vaak. Er is verwezen naar de Blijde intrede, naar het charter van Kortenberg. Belforten vind je hoofdzakelijk terug in Vlaanderen."

"Het zijn symbolen van onze rechten en vrijheden. Heren moesten privileges geven aan de burgers. Die zeiden: ik betaal niet meer, ik betaal geen belasting als ik in ruil daarvoor geen rechten krijg, no taxation without representation."

Wat zou zo’n grondwet concreet toevoegen voor de Vlaamse burger qua rechten? Worden die dan niet in de Belgische grondwet of in Europese verdragen gegarandeerd ?

Bourgeois: "Ik vind dat in die grondwet ook de interne staatsordening in Vlaanderen aan bod moet komen. De bestuurlijke indeling in Vlaanderen, al dan niet de provincies, maar ook de tussenniveaus, steden en gemeenten."

"Maar een eigen Vlaamse grondwet moet vooral ook nieuwe en oude Vlamingen kunnen verenigen en verbinden. In een heterogene samenleving, zoals Vlaanderen er ook een is geworden, volstaat het niet meer enkel te verwijzen naar nationale factoren zoals verleden, taal en cultuur om het lidmaatschap van die gemeenschap te bepalen."

"In een diverse samenleving als de onze is immers ook een ‘constitutioneel patriottisme’ nodig: een identiteitsbesef vanuit het gedeelde heden en de gedeelde toekomst. Die Vlaamse Grondwet bevat dan onze gemeenschappelijke waarden en normen, onze rechten en vrijheden, onze eigen politieke instellingen en procedures."

Volgens onderzoek aan deze universiteit bleek dat de jongeren niet veel animo meer hebben voor de Vlaams nationalistische thematiek. Hoe denkt u die vlam brandende te houden?

Bourgeois: ”Dat schommelt, dat komt en gaat, het zit nu ook niet zozeer op de politieke agenda op het ogenblik. We spreken van een communautaire standstill."

“Wel, ik heb toch gezien dat mijn partij veruit de grootste partij is, niet alleen in Vlaanderen maar ook in België. Dat betekent dat we heel veel stemmen gehaald hebben, ook bij jongeren trouwens. Dus ik ben ervan overtuigd dat dat nog altijd een zeer zeer zeer zeer wervende kracht is. Het is een feit dat er op dit ogenblik weinig aandacht is voor het communautaire. Men heeft afgesproken werk te maken van andere thema’s en de grondwet is niet vatbaar voor herziening. Dus je kunt er storm tegen lopen maar je kan hem nu niet veranderen."