'Ik heb geen probleem met radicaliteit, wel met extremisme'

U heeft in uw lezing een pleidooi gehouden voor het lokale bestuur. Heeft u met pijn in het hart de burgemeesterssjerp afgegeven?
'Ik ben altijd heel graag burgemeester van Mechelen geweest. Ik ben een geboren en getogen Mechelaar. Als je mij eerlijk vraagt wat ik het liefst doe: burgemeester zijn. Maar gelet op de verkiezingsresultaten van mei vorig jaar en gelet op het feit dat onze samenleving in de knoop zit met zichzelf, heb ik die kans wel gegrepen. Ik heb gezegd: "Ik wil minister worden op één voorwaarde: dat ik minister kan zijn van Integratie en Inburgering." Ik denk, met de ervaring die ik in Mechelen heb opgedaan, ook een positief antwoord op de huidige problemen te kunnen geven.'

U waarschuwde ook voor de gevaren van angst en de radicale oplossingen die mensen aanwenden om daaraan tegemoet te komen. Een sneer naar de klimaatjongeren?
'Er zijn in onze samenleving grote uitdagingen. Klimaat is misschien wel de allergrootste. Je moet die ernstig nemen, maar de vraag is: hoe los je dat op? Is dat met radicale oplossingen? Een radicale, weliswaar karikaturale oplossing, zou kunnen zijn: we gaan terug naar het stenen tijdperk. Ik denk dat niemand daarvoor pleit. Ik denk dat we met rationele en coherente oplossingen moeten komen, die verder gaan dan de politiek vandaag oplevert. Dat is mogelijk met een doordacht en gedurfd beleid.'

(denkt na) 'Misschien was "extreme oplossingen" beter, want ik heb geen probleem met radicaliteit, wel met extremisme. Een extremisme dat veel andere dingen onder druk zet, een oplossing die dingen weggooit die we niet willen weggooien. Het sociale zekerheidssysteem, de menselijke solidariteit... Je zou veel dingen kunnen opofferen voor doelstellingen die je nastreeft. En ik denk dat je net met respect voor onze grondwaarden oplossingen moet zoeken, ook op vlak van klimaat.'

U heeft het ook gehad over diversiteit. In Mechelen zijn er veel initiatieven om gemeenschappen bij elkaar te brengen…
(onderbreekt) 'Mensen. Om mensen bij elkaar te brengen. Ik heb Mechelen nooit gezien als een stad van gemeenschappen. Voor mij is een stad altijd een stad van burgers, die allemaal gelaagd zijn. De grote fout van klassieke linkse en rechtse politici, is dat ze denken dat ze gemeenschappen en hun leiders bij elkaar moeten brengen. Daardoor word je blind voor de diversiteit binnen elke gemeenschap. Ik ben geïnteresseerd in de unieke mens die iedereen is. Met die mens wil ik spreken. Dat is een benadering die een platform creëert waarop samenleven mogelijk wordt. Op zo’n moment kan je ook aan iedereen vragen om inspanningen te doen.'

'Er was onlangs een politica van vreemde origine die zei: "We moeten blij zijn dat we überhaupt in dit land mogen leven." Wat krijgt een kind dan te horen? "Jij zal altijd, wat je ook doet, tweederangsburger zijn. Jij hoort er op het einde van de dag niet bij." Onaanvaardbaar. Als we van een diverse samenleving een succes willen maken, dan moet iedereen meehelpen.'

Als we nadenken over diversiteit, komen we al heel snel uit bij migratie. In Vlaanderen zijn er veel gezinnen die nog steeds in de illegaliteit leven, jaar na jaar een aanvraag doen, maar toch niet worden aanvaard. Wat valt daaraan te doen?
'Hoe diverser de samenleving, hoe strenger wij de spelregels moeten bewaken. Waarom? Als je in een homogene samenleving zit, zijn er heel veel regels die je impliciet meekrijgt, omdat die soms cultuurgebonden zijn. In een diverse samenleving is dat minder het geval. Daar moet je dus veel meer de spelregels, die de vrijheid van iedereen garanderen, navolgen.'

'Mensen die op de vlucht zijn voor politiek geweld of andere vervolging moeten hier onderdak kunnen vinden. Die kúnnen ook asiel krijgen. We hebben daar een procedure voor. Sommige mensen worden afgewezen, waarvan men zegt: "U komt niet in aanmerking voor het statuut van politiek vluchteling. Eigenlijk moet u terugkeren naar het land van herkomst." Die mensen staan voor een keuze: ofwel keer je terug, ofwel kies je voor een bestaan in de illegaliteit. Dat blijven evident mensen, maar zij bevinden zich in een situatie buiten de wet.'

'Individueel is dit dramatisch. Ik heb die mensen als burgemeester in de ogen gekeken. Ik heb medelijden gehad, maar ik heb nooit de lafheid betoond hen niet te zeggen dat er maar twee wegen waren: ofwel de legale, en dat betekent terugkeren naar het land van herkomst, ofwel om in de illegaliteit te leven, met alle risico’s van dien. Dat is de situatie. En daar bestaat geen wonderoplossing voor. Ik wacht nog altijd op die partij die mij de wonderoplossing zegt. Er is dan ook geen enkele partij die pleit voor open grenzen. Geen enkele.'

Wij hebben vernomen dat u zich achter Bart Tommelein schaart als toekomstig voorzitter van Open VLD. Kan u daar iets meer over vertellen?
'Ik heb gezegd dat er volgens mij twee waardevolle kandidaten zijn waarvan ik denk dat het tussen hen gaat: Bart Tommelein en Egbert Lachaert. Beide behoren al jaren tot het establishment van de partij en hebben daarin al grote verantwoordelijkheden gedragen, en daarbij heb ik gezegd veel sympathie te hebben voor Bart Tommelein. Daar zijn twee redenen voor. Ten eerste is hij iemand die een winnaar is en Oostende heeft veroverd op Johan Vande Lanotte. Hij is daar van 20 naar 30 procent gegaan, en onze partij heeft mensen nodig die ons terug omhoog kunnen duwen. Als burgemeester heeft hij ook wel voeling met het lokale, een zekere kijk op de samenleving en hij heeft ervaring.'

'Ten tweede is hij minister geweest en heeft in die periode toch wel indruk gemaakt met de liberale realisaties die hij gedaan heeft. Een voorbeeld is de periode waarin de klimaatdiscussie in het Vlaams parlement in een impasse zat door de zogeheten Turteltaks. Hij is erin geslaagd die taks af te schaffen en ervoor te zorgen dat investeringen in wind- en zonne-energie opnieuw sexy werden. Iemand die lokaal goed verankerd is en het liberale programma niet alleen met woorden, maar ook met daden kan realiseren, dat heeft voor mij toch wel indruk gemaakt, zonder iets negatiefs te zeggen over Egbert Lachaert die ik ook een sterk politicus vind. Zonder stemadvies te geven natuurlijk, want dat willen onze leden niet.'

In de Duitse deelstaat Thüringen is Thomas Kemmerich van de partij FDP, die tot dezelfde Europese partijfractie behoort als Open VLD, verkozen tot minister-president met steun van de extreemrechtse AfD. Vindt u dat gepast voor een liberale partij?
'Ik vind het heel gepast voor een liberaal dat hij binnen de 24 uur zijn ontslag aangeboden heeft.'

Maar hij wist natuurlijk wel wat er zou gebeuren?
'Excuseer? Ik denk dat u daar niet goed over geïnformeerd bent. Er was een tweede ronde en er was een kandidaat van de AfD die nog altijd kandidaat was tegen hem, en in een geheime stemming hebben alle AfD’ers voor Kemmerich gestemd, ook de AfD-kandidaat.

(Veel media, waaronder The New York Times en Der Spiegel, melden dat de lokale FDP-afdeling wel degelijk wist dat de AfD voor hun kandidaat Thomas Kemmerich zou stemmen, red.)

Nog één laatste vraag: welke raad heeft u nog voor ons studenten? Wat kunnen wij concreet doen om de samenleving wat gastvrijer te maken?
'Je engageren. Ik wijs hierbij op het citaat van John F. Kennedy: "Ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country." Dat kan heel uiteenlopend zijn: enerzijds studeren en jezelf als mens en intellectueel verrijken om de samenleving te kunnen vatten.'

'Weet ook dat je macht hebt om dingen te veranderen en dat niet alles boven je hoofd gebeurt. Ik heb hier ook gezeten als student en heb dat altijd geloofd. Ik denk dat je jezelf de vraag moet stellen: "Hoe kan ik een steentje bijdragen?" Daarvoor zijn er veel projecten en het is niet moeilijk om ze te vinden.'

'Je moet revolteren: weet dat 37% van de 0- tot 5-jarigen in Vlaanderen een migratieachtergrond heeft en kijk eens rond in de aula. Stel je de vraag waar zij zijn en hoe je ervoor kan zorgen dat ze wel tot hier geraken. Dat kan bijvoorbeeld door je in te spannen ten aanzien van die ene student of middelbare scholier die uit een milieu komt waar men misschien niet dezelfde skills heeft gekregen als jij. Weet dat zowel in de Thora als in de Koran staat: 'Wie één mens redt, redt de hele mensheid.' Ik denk dat dat de taak is van elk van ons. En natuurlijk zorgen dat Veto een blad is dat altijd een beetje kritisch blijft.' (lacht)