Hoger onderwijs verdringt massaal beursstudenten

Sinds academiejaar 2016-2017 is het aantal beursstudenten dat vroegtijdig zijn of haar studies staakt gestegen met 23,6%. Een opvallende trend, aangezien de dropout bij de groep zonder studietoelage over die periode slechts met 1,7% toenam. Ook studenten met een functiebeperking vallen steeds vaker uit het systeem. De dropout stijgt voor die groep met 10,8%.

De stijging is het grootst binnen de hogeschoolopleidingen. Waar de dropout bij beursstudenten binnen de universiteiten met 16,3% toenam is dat voor hogeschoolopleidingen een stijging van 26,4%. De cijfers vloeien voort uit een parlementaire vraag van Vooruit, die Veto exclusief kon inkijken. 'Een ding is duidelijk: het virus treft niet iedereen even hard, de ongelijkheden zijn enkel vergroot', aldus Vooruit-parlementslid Katia Segers.

In totaal levert dat jaarlijks rond de 12.500 studenten op die vroegtijdig hun studies moesten afronden, met een algemene stijging van 6,25% over de periode van vier jaar. De algemene trend is bijna volledig te wijten aan de sterke stijging van uitvallers bij de groep beursstudenten: van 2.478 in 2016-2017 naar 3.062 in covidjaar 2019-2020.

'Verontrustend'

'Dit is verontrustend', reageert professor onderwijseconomie Ides Nicaise. 'Hoger onderwijs blijft een zware investering, hoe dan ook. In die zin is het interpreteerbaar dat beursstudenten meer vatbaar zijn voor dropout.' Een stelling die wordt onderschreven door Ann De Schepper, vicerector aan de UAntwerpen en voorzitter van een werkgroep rond studiekosten binnen de Vlor: 'In een recent onderzoek zegt bijna de helft van de bevraagde studenten dat de studiekosten te hoog zijn. Dat betekent dat het hoger onderwijs toch minder democratisch is dan we dachten.’

De Vlor publiceerde vorige week een advies rond betaalbaarheid van hoger onderwijs op basis van cijfers van de Studiekostenmonitor. Uit dat onderzoek bleek dat studiekost nog steeds een impact heeft op de studiekeuze van studenten. Voor 7% van de studenten speelt de betaalbaarheid nog steeds een 'grote tot zeer grote rol' in de keuze voor een studierichting, voor 12% in de keuze voor een universiteit of hogeschool.

Een kleine 50% vindt de studiekosten te hoog, 30% van de studenten vindt de kosten moeilijk betaalbaar. 'Nochtans zijn de inschrijvingsgelden op zich niet verschrikkelijk hoog vergeleken met onze buurlanden', weet De Schepper. Het advies van de Vlor pleit voor grotere transparantie over de volledige studiekosten, ondersteuning waar nodig en reflectie binnen de hogeronderwijsinstellingen. 'We zouden er op zijn minst voor moeten zorgen dat alle informatie beschikbaar is en studenten zo nodig financieel ondersteund worden. En ook dat we in de hogescholen en universiteiten gaan kijken of al die kosten wel noodzakelijk zijn.'

De hogere dropout bij beursstudenten is ook de KU Leuven niet ontgaan, bevestigt vicerector Onderwijsbeleid Tine Baelmans. 'We proberen bij elke maatregel die we nemen er rekening mee te houden dat deze trend niet verder verergert en bij voorkeur verbetert. Ook de impact op studiekost wordt voortdurend mee bekeken.'

Complexe problematiek

Volgens Nicaise is de problematiek wel complexer dan de studiekost an sich: 'Er is een soort trade-off tussen studeren en werken. De indirecte kosten van hoger onderwijs betekenen dat je een hele tijd geen loon kan verdienen.' Die investering weegt zwaarder op jongeren waarvan het gezin van herkomst een lager inkomen heeft. 'Als ze dan bijklussen om de kosten te helpen dekken gaat dat weer ten koste van hun studierendement, met risico op afhaken.'

Baelmans treedt bij: 'Het is een hele waaier aan zaken, bijvoorbeeld ook het extra werken maakt dat je minder tijd aan de studie kan besteden.'

Een van de gevolgen is dat studenten met een studietoelage een aanzienlijk lager studierendement behalen. Hoewel het studierendement in covidjaar 2019-2020 voor de meeste studenten gevoelig verbeterde, gebeurde dat niet voor de studenten met een studietoelage.

'We hebben op alle universiteiten moeten constateren dat een goede computer en goed internet niet overal aanwezig is', stelt Katia Segers, naast parlementslid voor Vooruit ook professor bedrijfscommunicatie aan de VUB. Segers pleit voor goed en gratis internet op alle campussen, meer ICT-ondersteuning voor universiteiten en hogescholen en incentives voor telecomoperatoren om kosteloos internet aan te bieden aan mensen in geldnood. 'Die digitale kloof is er nog altijd.'

Uit schattingen van de KU Leuven blijkt dat studenten met een studietoelage ook vaak studenten met een migratieachtergrond zijn. Voor die groep spelen volgens Nicaise ook andere factoren parten: eenzaamheid, taalbarrières of het opleidingsniveau van de ouders. De laatste jaren nam het aandeel studenten met een migratieachtergrond effectief toe: 'Misschien vindt men makkelijker de toegangspoort dan vroeger, maar botst men later op meer problemen', denkt Nicaise.

Onderzoek

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts vindt het voorlopig nog te vroeg om verregaande conclusies aan de cijfers te koppelen. 'Het lijkt altijd verleidelijk om snel oorzaken aan te duiden, maar eigenlijk is voor dit soort dingen grondig en kwalitatief onderzoek nodig voor je er echt uitspraken over kan doen', stelt woordvoerder Michaël Devoldere. 'Er is wel onderzoek aan de gang, zowel kwantitatief als kwalitatief en op basis daarvan zal het beleid waar nodig bijgestuurd worden.' Dat is ook hoognodig, meent onderwijseconoom Nicaise: 'Er is de laatste twintig jaar amper onderzoek gedaan rond de democratisering van het onderwijs.'

Devoldere benadrukt dat de Vlaamse Regering al heel wat werk heeft gestoken in een verbeterd klimaat voor kansengroepen. 'We zetten zowel in op een betere studie-oriëntatie als op een betere ondersteuning van studenten.' Devoldere wijst daarbij op de groep studenten met een functiebeperking. 'We hebben de dienstverlening daar nog maar net structureel verruimd met online dienstverlening en voegen daar nu ook een buitenlands luik aan toe.'

Bij Vooruit ziet men meer heil in een herziening van het financieringssysteem: 'We moeten vooral de begeleiding van de kansengroepen via studietrajectbegeleiding versterken', verklaart Segers. 'De universiteiten en hogescholen zijn daar eigenlijk onvoldoende voor gefinancierd. Het is gewoon te veel werk voor het aantal mensen dat er is.'