Hoe hard pak jij een collega aan?

Als je als KU Leuven-personeelslid je beklag wil doen, kan je terecht bij de vertrouwenspersonen van het centrale meldpunt of bij een facultaire vertrouwensantenne. Als student kan je ook terecht bij een vertrouwenspersoon voor studenten.

De vertrouwenspersonen doen dit als volwaardige job, maar wat betreft de vertrouwensantennes en doctoraats-ombudspersonen gaat het om personeelsleden van de KU Leuven die deze functie erbij nemen.

Het zorgt ervoor dat melders op eieren moeten lopen. Veto sprak met een doctoraatsstudent die aan de eigen faculteit goed moest kiezen bij wie langs te gaan. 'Een van de ombudspersonen kende een promotor van mij erg goed', vertelt de student. 'Dus hij stond voor een dilemma. Waarom zou hij zijn relatie opofferen voor een willekeurige PhD'er?'

Vertrouwensnetwerk

De KU Leuven is trots op haar uitgebreide vertrouwensnetwerk, dat ze invoerde na de integratie van de KU Leuven-campussen in 2013. Vertrouwensantennes en ombudspersonen op de verschillende campussen en faculteiten houden een vinger aan de pols. In veel gevallen gaat het om academisch personeel, soms ook emeriti. In bepaalde gevallen zijn er verkiezingen voor de functie.

Daarbovenop is er sinds 2017 een centraal meldpunt aan de KU Leuven, bemand door Heidi Mertens, het hoofd van de Dienst Diversiteitsbeleid, en Mariam Chlioui. Het meldpunt maakt je wegwijs door de wirwar aan instanties binnen en buiten de KU Leuven waar je terecht kan met je melding.

Omdat dat meldpunt nog steeds ingebed zit in de universiteit, blijft er een drempel voor melders. Die drempel is waarschijnlijk vooral ingegeven door het wantrouwen tegen de tuchtprocedure aan de KU Leuven, terwijl dat maar een van de mogelijke uitkomsten is van een melding (zie inzet).

De rector beslist

De vertrouwenspersoon bekijkt samen met het slachtoffer wat er kan gebeuren om het gedrag te doen stoppen via formele of informele kanalen, vertelt Pol Ghesquière, ombuds- en vertrouwenspersoon voor het personeel aan de KU Leuven. In het informele traject kunnen dat gesprekken zijn met de dader.

Dat is bijvoorbeeld gebeurd bij een professor aan de faculteit Letteren, de zaak waarover HLN vorige week berichtte. De professor kreeg een remediëringstraject en collega's van hem kregen een training.

De enige manier om uiteindelijk tot een tuchtprocedure te komen, is een formele klacht van het slachtoffer. Als het slachtoffer geen formele klacht wil indienen, zijn de vertrouwenspersonen gebonden aan het beroepsgeheim. De klacht belandt in principe dan in de lade.

Al kan bij klachten uit verschillende hoeken wel onderzoek gebeuren door een vertrouwenspersoon of een externe partner zoals IDEWE, aldus vertrouwenspersoon Heidi Mertens. Bij complexe cases wordt er een zorgteam samengesteld met een casemanager. Er gebeurt dan een onderzoek in combinatie met afspraken over nazorg.

Als het wel tot een formele klacht komt, is het de rector die, in overeenstemming met het reglement voor ZAP aan de KU Leuven, de tuchtprocedure start. De zaak komt dan terecht bij de rector of het College van Decanen, afhankelijk van de ernst van het probleem en de vooropgestelde sanctie.

Leren van psychologen

Cijfers over hoe vaak een melding tot een tuchtprocedure komt zijn er niet. 'Dat staat zeker op ons verlanglijstje', zegt Heidi Mertens van het centraal meldpunt. Ze schat alvast dat het zeker niet om de helft van de gevallen gaat.

Dat is waarschijnlijk omdat de huidige, interne procedure weinig vertrouwen oproept – alsof de KU Leuven per se zijn eigen rechtbank wil spelen, klinkt het. Er bestaan nochtans alternatieven. Zo verwijst Maïka De Keyzer van vakbond ABVV naar de regulering voor psychologen in België: de Psychologencommissie heeft een onafhankelijke, sectorbrede tuchtraad die oordeelt over inbreuken op de deontologische code.

Ook bepaalde sportfederaties werken met externe tuchtprocedures, vult Annelies D'Espallier van de Vlaamse Genderkamer aan. 'Het is de moeite waard om te onderzoeken of dat voor hoger onderwijsinstellingen een meerwaarde kan zijn.' Een oproep waar veel actoren zich bij aansluiten.

Tuchtje komt zo

Tucht blijft een omslachtige affaire. Slachtoffers moeten soms erg lang wachten vooraleer een tuchtprocedure wordt voltooid. Het meest in het oog springende geval was een Gentse studente die al twee jaar in afwachting was van antwoord van de UGent.

Toch is het belangrijk om niet te snel overstag te gaan, meent onderwijsjurist Dylan Couck. Om een tuchtsanctie uit te spreken, moet je voldoende zeker zijn van de feiten. Onafhankelijk van deze casus moet er een evenwicht zijn tussen de doorlooptermijn van een procedure en de zekerheid over de tuchtfeiten, klinkt het.

Modern tuchtreglement

Op dit moment is het tuchtreglement voor academisch personeel niet helder over grensoverschrijdend gedrag, klaagt De Keyzer aan. Er ontbreekt een duidelijk deontologisch kader dat aangeeft wat voor soort gedrag grensoverschrijdend is. 'Als er meer helderheid is daarover, zal dat collega's aansporen om ongepast gedrag sneller te melden', aldus De Keyzer.

Ook rector Luc Sels lijkt die kritiek te erkennen. In een mail aan het personeel schreef hij twee weken geleden dat een herziening op de planning staat. Vorig jaar heeft de universiteit al het tuchtreglement voor studenten vernieuwd.

Het is uitkijken naar het resultaat van die vernieuwing. Komt er een grotere rol voor externe procedures? Worden de sancties strenger? Sels noemt in de mail een lijst aan zaken die 'aandacht' zullen krijgen bij de vernieuwing: 'de sancties, de uitklaring van bevoegdheden in tuchtzaken, de gevolgde tuchtprocedure en de doorlooptijd ervan, de bepalingen in verband met verjaring, hoe gecommuniceerd kan worden aan melders en indirecte betrokkenen, etc.'

De machtskloven aan de universiteiten zijn een keuze en het vergt een duidelijk tuchtreglement en een cultuuromslag om dat te veranderen.

Simpel wordt het niet. 'In tucht moeten situaties erg concreet omschreven worden. Open normen kunnen onderwerp vormen voor interpretatie, lijsten van tuchtfeiten daarentegen creëren de mogelijkheid dat je feiten vergeet en moeilijker kan reageren wanneer gedragsnormen wijzigen', meent Couck. Hij ziet meer heil in een aanvullende gedragscode die eventueel met concrete voorbeelden een toevoeging kan zijn aan een tuchtreglement.