Hoe de Leuvense gemeentepolitiek stabieler dan ooit lijkt te zijn

1. Vooruit, Groen en cd&v hebben zich aan elkaar vastgeklonken. Of niet?

Verkiezingsdag, iets na acht uur 's avonds. Hoewel Lorin Parys (toen nog bij N-VA) met elf zetels héél dicht kwam bij het marktleiderschap in Leuven in 2018 en nog een coalitie op poten probeerde te zetten, wandelde de nieuwe Leuvense Vooruit-kopman Mohamed 'Mo' Ridouani al samen met zijn nieuwe coalitie van Vooruit, Groen en cd&v de Grote Markt op. Vooruit verloor tijdens de gemeenteraads­verkiezingen van 2018 dan wel haar voorsprong op de andere partijen – de partij zakte van 16 naar 14 zetels – maar bleek toch weer de grootste. 

Groen haalde toen haar beste score ooit met tien zetels, en kon voor het eerst tot het bestuur toetreden. Ook cd&v, waarmee de partij al dertig jaar lang samen bestuurt, mocht terug aanschuiven. 'De kans is heel groot dat de coalitie hetzelfde blijft voor de volgende zes jaar', zegt journalist Luc Vanheerentals, die recent het boek Leuven zoals het is: Doorlichting aan vooravond verkiezingen 2024 schreef. 'Vooruit en Groen hebben de facto een akkoord gesloten om de volgende twee legislaturen samen te besturen.' 

Toch heeft burgemeester Ridouani cd&v nodig in haar coalitie, weet Vanheerentals. 'Je zit hier in Leuven met de KU Leuven en het hoofdkwartier van de Boerenbond, waardoor de katholieke zuil nog erg sterk is. Als Ridouani cd&v laat vallen, verliest hij een evenwicht.' Dat bevestigt ook Vooruit: 'In een stad als Leuven met een sterke katholieke instellingen, hebben we er geen baat bij om cd&v te lossen', aldus cultuurschepen Bert Cornillie, ook professor Spaanse taalkunde aan de KU Leuven. 

'Wij zijn er om de scherpe kantjes van het progressieve bestuur af te veilen', zegt Dirk Vansina, cd&v-lijsttrekker en schepen van Openbare Werken en Jeugd. 'Zonder ons wordt het bestuur radicaler. Wij zorgen dat het beleid realistisch is, en menselijk blijft.'

Al kan het best zijn dat Vooruit toch cd&v uit haar coalitie kiepert, zegt Vanheerentals. Zo haalt Vooruit maar liefst 28 procent in de Stadspeiling van De Standaard, en zou ze met Groen (12 procent) wel eens aan een meerderheid kunnen komen. 25 procent van de bevraagden gaf immers aan het nog niet te weten. 

Maar die mogelijkheid wuift Cornillie weg: 'Wij hebben goed samen­gewerkt in dit college. We verdedigen dan ook de tripartite. Waarschijnlijk scoort cd&v ook nog een stuk beter, omdat ze heel aanwezig is op het terrein en een grote aanhang heeft bij verenigen.'

2. Mobiliteit is de zwakke plek van het stadsbestuur

De Stadspeiling van De Standaard mag dan wel een potentiële monsterscore voor Vooruit voorspellen, toch is nog steeds een kwart van het electoraat onbeslist. 'N-VA brengt de zwakke punten onder de aandacht: de zone 30, het omstreden mobiliteitsplan in Kessel-Lo en de uitbreiding van het betalend parkeren in Leuven', vertelt Vanheerentals. 'Als N-VA er nog in kan slagen om die thema's onder de aandacht te brengen, kan ze nog wel eens verras­send uit de hoek komen.' 

'Al meer dan een jaar ga ik op huisbezoeken en hoor ik wat er leeft', zegt Zeger Debyser, lijsttrekker voor N-VA, alsook professor virologie aan de KU Leuven. 'Neem bijvoorbeeld de frustratie rond het nieuwe circulatieplan in Kessel-Lo. Daarin overdrijft het stadsbestuur echt. Groen gaat wat dat betreft de dogmatische kant op.' 

Toch denkt Groen niet dat haar gedurfde beleid de partij stemmen zal kosten, zegt lijsttrekker David Dessers, en schepen van Mobiliteit. 'We zijn blij dat de portefeuille van Mobiliteit bij ons was. We waken over de groene component in het bestuur. We hebben ook altijd de steun van de hele coalitie gehad in onze plannen.'

3. Het effect van de afschaffing van de opkomstplicht valt moeilijk in te schatten

De electorale gevolgen van de afschaffing van de opkomstplicht – een beslissing uit 2021 van oud-minister voor Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld) – vallen moeilijk in te schatten. Toch wordt in het KU Leuven-onderzoek De breuklijnen voorbij?, van de hand van onder andere Bart Meuleman en Cecil Meeussen, een kleine tip van de sluier opgelicht. 

Daaruit blijkt dat Vlaams Belang het meeste nadeel zou halen uit de afschaffing: slechts 36 procent zou nog steevast aan verkiezingen zonder opkomstplicht deel­nemen. Ter vergelijking: zeker 74 procent van de Groen-kiezers zou nog steeds komen opdagen aan het (lokale) stemhokje. Van de Vooruit- en cd&v-kiezers zou nog respectievelijk 59 en 54 procent gaan stemmen, wanneer dat niet verplicht is. 

De afschaffing van de opkomstplicht gaat Vlaams Belang zwaar parten spelen, denkt ook Vanheerentals. 'De typische Vlaams Belang-kiezer zal – zeker in Leuven – niet inzien waarom hij zou moeten gaan stemmen. De partij heeft maar een zetel, en lijsttrekker Britt Huybrechts zie ik nergens opduiken in het straatbeeld. Het draait eerder om welke kiezer het meest gemotiveerd is om te gaan stemmen.'

'Als ik dan zie hoe je voor ocharme vijf kilometer per uur te snel rijden, al een boete van vijftig euro krijgt, zou dat misschien wél iets concreet kunnen zijn dat iemand kan overtuigen om te gaan stemmen', gaat Vanheerentals verder. 

Toch lijkt het alsof de Leuvense politici niet meteen heel hard bezig zijn met potentiële kiezers te mobiliseren. 'Ik ben radicaal tegen de afschaffing van de opkomstplicht', zegt cd&v-lijsttrekker Dirk Vansina. 'En natuurlijk proberen we zoveel mogelijk mensen te overtuigen om te gaan stemmen, maar in de eerste plaats om op onze partij te stemmen.'