'Het was 50 jaar geleden ondenkbaar dat KU Leuven en de UC Louvain samen hun verjaardag zouden vieren'

Mei '68 en 'Leuven Vlaams' klinkt velen bekend in de oren. De Vlaamse Beweging had ook op Leuven en haar universiteit een grote impact. Die valt te ontdekken in de nieuwe Digitale Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, die op 29 januari voorgesteld werd. 

Het is al de derde uitgave van de bekende encyclopedie, na eerdere edities in 1975 en 1998. Jo Tollebeek, cultuurhistoricus, lid van de kernredactie van de encyclopedie en auteur van een recente geschiedenis van de universiteit, vindt het wel degelijk relevant dat er in 2024 opnieuw een encyclopedie over de Vlaamse beweging gelanceerd wordt. 

'De huidige editie is niet enkel gedrukt, maar digitaal toegankelijk en makkelijk doorzoekbaar. De redactie is bovendien nog kritischer en genuanceerder dan bij de al kritische editie van 1998.' 

Leuven Vlaams

Wie het over Leuven en de Vlaamse beweging heeft, zegt al vlug Leuven Vlaams. Tollebeek ziet Leuven Vlaams niet als een keerpunt. 'Vanaf de late negentiende eeuw en zeker vanaf de Eerste Wereldoorlog was het doel van de Vlaamse beweging in Leuven om zo veel mogelijk Nederlandstalige colleges in te richten.' 

'Die doelstelling evolueerde geleidelijk naar de wil van een totale vernederlandsing van Leuven', zegt Tollebeek. 'Op dat vlak was Leuven Vlaams geen keerpunt, maar het eindpunt van een lange evolutie.' Tollebeek beschrijft hoe de beweging van 1968 al vlug overging in een sociale beweging, en de minder algemene Vlaamse grieven achter zich liet: 'Het KVHV en het NSV hebben lang niet dezelfde impact of insteek van de Vlaamse beweging van vóór 1968.'

Toch hecht Tollebeek een historische waarde aan de gebeurtenis in de vorm van een symbooldossier. De relatie tussen de KU Leuven en de nieuwe UCL in Louvain-la-Neuve was daardoor bijvoorbeeld lang bijzonder slecht. Dat veranderde volgens Tollebeek vanaf het rectoraat van Marc Vervenne (2005-2009) en na het verdwijnen van een generatie hoogleraren bij wie de taalkwestie en de splitsing van de Leuvens universiteit nog gevoelig lagen. 

Beide beschouwen elkaar nu als zusteruniversiteiten en volgens de historicus is het 'ondenkbaar dat ze apart het zeshonderdjarig bestaan zouden vieren.' De KU Leuven en UC Louvain vieren dit en volgend jaar dan ook wel degelijk samen hun verjaardag, met een gedeeld Patroonsfeest.

Proffen met een mening

De KU Leuven kende ook generaties aan professoren die actief waren binnen de Vlaamse beweging, met bijvoorbeeld de Vlaamse Leergangen en de Club van Leuven. Die tijd is volgens Tollebeek grotendeels voorbij. 'Het doel van de Vlaamse beweging in Leuven is immers al bereikt: er is een Nederlandstalige universiteit en wetenschap en onderwijs zijn nu Vlaamse bevoegdheden.'

Het verzet tegen de vermeende verengelsing van de universiteit, vandaag een bekend debat, leeft volgens Tollebeek bijvoorbeeld slechts bij een kleine groep: 'De discussie doet zich meer voor tussen de Vlaamse rectoren en Ben Weyts dan binnen de universiteit zelf.' Bij de studenten laat vooral de conservatief-chritstelijke KVHV zich uit over de kwestie.

Bekende Vlamingen en flandriens

De belangrijkste toevoeging van de encyclopedie is volgens Tollebeek een breder beeld op de beweging: 'Naast de klassieke lemma’s over politiek, zijn er nu veel meer lemma’s over economie en cultuur, met bijvoorbeeld aandacht voor de metaforen, stereotypen, mythes en vijandbeelden die altijd in de Vlaamse beweging hebben gecirculeerd.' 

Tollebeek heeft het over de 'culturalisering' van de encyclopedie, en dat vindt hij positief. 'Tekenend daarvoor is de aandacht voor het banale nationalisme met lemma’s over de Bekende Vlaming en de flandrien.'

De historicus raadt de studenten die zich willen verdiepen in de beweging eerst de algemene artikelen aan, die ook gepubliceerd werden in boekvorm. Voor de gedetailleerde lemma’s, van Vlaamse eetcultuur tot collaboratie en Het Verhaal van Vlaanderen, is er de digitale versie.

Dat de encyclopedie minder media-aandacht geniet dan de Canon of Het Verhaal van Vlaanderen, vindt Tollebeek niet erg. Dat was naar eigen zeggen ook niet de bedoeling: 'De encyclopedie is een onderzoeksinstrument, een gebruiksvoorwerp, geen politiek project.' 

De encyclopdie wil met andere woorden niet bijdragen tot een Vlaams gemeenschapsgevoel. Volgens Tollebeek staat het werk sterk als een veelzijdig, wetenschappelijk doorwrocht product.