Helft eerstejaarsstudenten heeft psychische klachten

De helft van de eerstejaarsstudenten aan de KU Leuven geeft aan psychische klachten te hebben, dat komt voort uit een vragenlijst die alle nieuwkomers aan die universiteit kunnen invullen. Van alle studenten aan de KU Leuven heeft 5%, ongeveer 2.000 personen, matige tot ernstige psychische problemen. Dat blijkt uit onderzoek van professor Ronny Bruffaerts van de onderzoeksgroep Psychiatrie. Het gaat dan bijvoorbeeld over psychische stoornissen zoals een depressie, eetstoornis of alcoholverslaving. De schattingen aan de KU Leuven zijn dan nog eerder laag in vergelijking met buitenlands onderzoek.

Studenten met een psychische stoornis hebben dubbel zoveel kans om de universiteit te verlaten zonder diploma. Soms loopt het nog veel slechter af, want iemand met een psychische stoornis heeft tot vijf keer meer kans op suïcidaliteit.

Zelfdoding is, na verkeersongevallen, de tweede belangrijkste doodsoorzaak bij 15- tot 24-jarigen. Een student op tien heeft al eens aan zelfdoding gedacht. Een op honderd ondernam al een poging.

Suïcidaliteit en psychische problemen komen vaker voor bij 18- tot 24-jarigen dan in de rest van de bevolking. Studenten vormen dus een risicogroep. Overigens hebben leeftijdsgenoten die niet studeren nog een iets hoger risico.

Moeilijke studententijd

Waarom is de studententijd zo’n gevaarlijke periode? ‘Net als de puberteit is de studententijd een overgangsperiode die altijd wat gepaard gaat met veranderingen op emotioneel vlak’, vertelt professor Bruffaerts.

Die overgangsperiode, de studententijd, betekent meer zelfstandigheid, nieuwe sociale en intellectuele uitdagingen en veel mogelijkheden. Je moet dus in een relatief korte periode je plaats vinden in een nieuwe omgeving, maar dat is niet altijd gemakkelijk.

Dat ondervond ook KU Leuven-student Julie, die kampt met depressies, zelfdodingsgedachten en een eetstoornis waarbij ze zichzelf soms uithongert. Zij was bang om op kot te gaan en deed hard haar best om erbij te horen.

Ook ex-student Robin herkent dat gevoel: ‘Mijn vertrouwde omgeving van de middelbare school werd helemaal afgebroken en ik moest van nul herbeginnen in een compleet andere setting. Dat was heel moeilijk en zorgde voor stress.’

Om die overgangsperiode toch goed door te komen is verbondenheid cruciaal. ‘Een goede band met het thuisfront en met medestudenten is zeer belangrijk en werkt beschermend tegen emotionele problemen’, aldus professor Bruffaerts. Julie en Robin hadden dat geluk niet. Ze konden moeilijk over diepe gevoelens praten met hun ouders of vrienden.

Na drie jaar studeren belandde Robin in een zware depressie, maar een gebrek aan verbondenheid was zeker niet de enige oorzaak. De scheiding van zijn ouders, zijn perfectionisme en angsten uit het verleden speelden ook een rol. In 85% van de emotionele problemen is er niet één oorzaak. Het gaat bijna altijd over een samenloop van diverse omstandigheden en verschillende risicofactoren.

Die risicofactoren verschillen bovendien sterk van student tot student, vertelt Bruffaerts: ‘Een slecht examen kan voor de ene een boost geven om het de volgende keer beter te doen, maar voor een kotgenoot kan het de druppel zijn, waardoor die in een depressie raakt. Je kunt dus niet zomaar zeggen dat studiedruk leidt tot een depressie, want voor sommigen gaat dat op en voor anderen helemaal niet.’

Geen diploma

Voor Julie was haar eerste examenreeks wel die druppel: ‘Ik slaagde voor al mijn examens, maar ik was helemaal op. Zo begon ik uitgeput aan het tweede semester en kreeg mijn eetstoornis mij sterker in de greep.’ In haar tweede jaar werd Julie vijf maanden opgenomen in een psychiatrische instelling. Daardoor miste ze een semester, maar voor het overige zit ze nog altijd op haar normale studietraject. ‘Ik zie mezelf afstuderen.’

Daarin is Robin door zijn depressie niet geslaagd. ‘Door de energie en de tijd die ik moest steken in beter worden, maakten mijn punten een vrije val. Zo kreeg ik faalangst en moest ik stoppen met studeren. Ik heb alleen een secundair diploma, maar ik werk nu wel halftijds en heb een bedrijfje opgericht.’

Robin is verre van een alleenstaand geval. De kans om geen diploma te halen is dubbel zo groot bij studenten met een psychische stoornis. Als je ooit een poging tot zelfdoding ondernam, zelfs jaren eerder, dan haal je gemiddeld 8% lagere punten ten opzichte van een student zonder zelfmoordpoging.

Hulp zoeken

De cijfers zijn hoog en het probleem complex. Oplossingen liggen niet voor de hand, maar professor Bruffaerts legt de nadruk op kleine gebaren en sensibilisering bij alle studenten: ‘We vragen elkaar ‘ça va?’ en dan verwachten we dat de ander ‘ja’ zegt. Maar o wee als die ‘nee’ zegt. Dan haakt de helft af. Eigenlijk is dat vreemd. We zouden in staat moeten zijn om daarmee om te gaan en er ruimte en tijd voor te maken.’ Verbondenheid met studiegenoten werkt beschermend tegen emotionele problemen.'

Julie beaamt dat: ‘Studenten moeten meer écht durven vragen hoe het met iemand gaat. Het feit dat je doorvraagt, maakt meestal iets los bij die persoon. ‘Ah die geeft precies wel om mij. Het kan hem of haar precies wel iets schelen.'' Tips om te luisteren naar iemand met problemen lees je hier.

Je kunt ook zelf bezig zijn met je eigen mentale gezondheid. Net als je fysieke conditie is het iets waar je, tot op zekere hoogte, aan kan werken. Ook je persoonlijke risicofactoren achterhalen is een goed idee. ‘Je moet proberen om je eigen kwetsbaarheid te ontdekken, te benoemen en erop te anticiperen. Als je van jezelf weet dat het voor jou niet goed is om wekenlang geen mensen te zien, dan moet je daarop letten’, geeft Bruffaerts voor sommigen misschien een tip voor de donkere examenperiode.

Is het toch te donker in je hoofd? Zoek professionele hulp. Klop aan bij het studentengezondheidscentrum, ga naar de huisarts of bel een van de noodnummers. ‘Eens je echt in een depressie zit, raak je er met vrienden alleen niet uit’, vertelt Robin.

Bruffaerts besluit: ‘Studenten met emotionele problemen zoeken heel vaak geen hulp. Ze zijn daarin slechter dan de rest van de bevolking, al betert het wel als ze verder komen in hun studies.’

Zelf hulp nodig?

Bel 106 of surf naar tele-onthaal.be.
Bel 1813 of surf naar zelfmoord1813.be.

Het studentengezondheidscentrum van de KU Leuven kan je bereiken op 016/32.44.20 tijdens de werkuren.