Gerenommeerde politicologe keert terug naar Leuven: 'Canada is veel com­plex­er dan België'­

Stemmen vrouwen minder coherent dan mannen? Helemaal niet. En bepaalt je sociale identiteit steeds minder het stemgedrag? Ook niet. De jonge, Belgische politicologe Ruth Dassonneville weerlegde in haar onderzoek verschillende van zulke veelgebruikte stellingen in de politieke wetenschappen. 

Ze specialiseerde zich onder andere in correct voting — de theorie die nagaat of kiezers stemmen naar hun persoonlijke voorkeuren. Na negen jaar aan de universi­teit van Montréal, haalt de KU Leuven de gerenommeerde academica terug naar haar alma mater.

'Ik zat als professor aan de Universiteit van Montréal op een geweldige plek', vertelt Dassonneville bij een kop koffie. 'Ik had veel tijd om aan onderzoek te doen, en kon samen­werken met heel fijne collega's. Maar het was ver van huis. Ik kwam op een punt waarop ik een keuze moest maken: blijf ik hier voor altijd, of ga ik naar huis?' 

Het werd het laatste. Net voor de feestdagen keerde Ruth Dassonneville terug naar België, doordat de KU Leuven haar binnenhaalt als wissel op de toekomst aan de Faculteit Sociale Wetenschappen. De eerste jaren zal ze zich vooral focussen op haar rol als sterke kracht van de nieuwe onderzoeksgroep aan de Faculteit Sociale Wetenschappen: 'Verkiezingen en Democratie'. 

Nadat ze in Leuven haar doctoraat had behaald, specialiseerde ze zich in Canada verder in stemgedrag en opkomst bij verkiezingen. 'Ik zie mezelf vooral als een verkiezingsonderzoeker. Historisch gezien had je aan de KU Leuven sterk die focus op verkiezingen, maar die is langzaamaan wat verdwenen. Dat wil ik terugbrengen: het is een beetje mijn niche. (lacht) Ik zal in de master daar ook een vak over geven. Les­geven over een onderwerp dat heel dicht bij mijn eigen onderzoek ligt, is bovendien extra leuk.'

Wat is een centraal inzicht uit uw onderzoek?
Ruth Dassonneville: 'Een moeilijke vraag. (lacht) Ik heb enkele jaren geleden een boek geschreven over electorale volatiliteit. We zien bijvoorbeeld dat partijen die een verkiezing winnen, de volgende dan weer grandioos verliezen. Ik heb daar een verkla­ring voor proberen te vinden. Wat is er veranderd?'

Zegt u het maar.
'Vaak wordt de stelling naar voren geschoven dat kiezers meer beïnvloed raken door partijleiders, door events in de campagne of de economische situatie, en niet meer door hun sociale identiteit.'

'Maar voor die vermeende evolutie is eigen­lijk weinig empirisch bewijs. Ik schuif een alternatief naar voren: sociale identi­teiten zijn nog steeds belangrijk, maar raken steeds meer in conflict met elkaar. Een kiezer krijgt zo verschillende tegenovergestelde signalen.'

De kiezer weet dus steeds minder op basis van zijn sociale identiteit op wie hij wil stemmen.
'Precies. Ze spelen nog een rol, maar zijn afhankelijk van welke identiteit een kiezer op een bepaald moment het belangrijkste vindt. Sociale klasse speelt net zoals religie nog steeds een rol, maar evengoed gender. Ook zijn er veel generationele verschillen.'

'Dat creëert echter de situatie dat een jonge, maar katholieke kiezer zich het hoofd breekt over op welke partij hij nu moet stemmen. Zo stemt die de ene keer misschien op cd&v, maar bij een andere verkiezing dan weer bijvoorbeeld op Vooruit of Groen.'

Profilering

Dat is materie die de nieuwe onderzoeks­groep zal behandelen. Wat willen jullie anders doen? 
'Het doel van de onderzoeksgroep is om een nieuwe impuls te geven aan onderzoek over stemgedrag en opkomst: in België, maar evengoed vergelijkend onderzoek tussen verschillende landen. We willen ons ook nadrukkelijker profileren als een groep die onderzoek doet naar verkiezingen en publieke opinie.'

Willen jullie ook meer aandacht opeisen in de media? De KU Leuven stelt zich wat dat betreft traditioneel meer terug­houdend op.
'In Montréal belden journalisten me soms op bij verkiezingen en vroegen ze me hoe ik iets kon verklaren. Ik antwoordde vaak: "Dat weet ik helemaal niet!" Je hebt daar niet per se de data direct voor handen, waardoor je er geen wetenschappelijk gefundeerde uitspraken over kan doen. Je kan hypotheses formuleren, maar ik vertrek liever van wetenschappelijke bevindingen, in plaats van dat ik on the spot commentaar moet geven, die bovendien heel onzeker van aard is.'

'We zouden ons wel iets meer kunnen profi­leren. Maar er zijn verschillende manieren om dat te doen. Zelf ben ik een grote aan­hanger van heldere wetenschaps­communicatie, en minder van het geven van politiek commentaar in de media. Dat betekent: op basis van onderzoek dat je hebt geleverd, je bevindingen vertalen naar een breder publiek op een toegankelijke manier.'

'Ik wil dus gerust optreden in de media, maar enkel wanneer ik het gevoel heb dat ik er echt iets over kan zeggen en het kan kaderen, maar puur commentaar geven zal ik nooit doen. Mijn sterkte ligt niet in commentaar geven, wel in onderzoek doen. Gelukkig ben ik een beetje onder de radar van Vlaamse journalisten gebleven doordat ik in Canada werkzaam was.' (lacht)

Eenvoudig doch complex

U leerde zowel België als Canada goed kennen: beiden federale landen. Zijn ze even complex?
'De structuur in Canada is eenvoudiger, maar het partijsysteem is eigenlijk com­plexer. In Québec zijn de partijen die deel­nemen aan de provinciale verkiezingen bijvoorbeeld volledig anders dan de partijen die deelnemen aan de federale verkiezingen.'

De regeringsvorming in België heeft wel erg lang geduurd. Is dat ondertussen iets 'normaal'?
'Ik denk niet dat we zulke lange regerings­vormingen moeten normaliseren, maar de realiteit is dat dat ondertussen wel gebeurd is. Dat is een reden voor bezorgdheid. Het lijkt erop dat externe druk de enige manier is om de formatie nog te kunnen versnellen, zoals de Europese Commissie of de finan­ciële markten. Maar het systeem draait ondertussen wel verder: het is niet het einde van de wereld als je even geen regering hebt.'

Er is dus geen 'crisis van de representatieve democratie'?
'Nee. Het is begrijpelijk dat partijen schrik hadden om compromissen te sluiten met de gemeenteraadsverkiezingen in het verschiet (de Vlaamse regering werd vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen gevormd, red.). Politiek strategisch gezien is dat iets heel logisch, maar in een ideale wereld gaat het natuurlijk veel sneller, en hebben politieke partijen die electorale schrik niet.'

'Door de fragmentatie van de partijsystemen wordt het wel moeilijker om meerderheden te vormen die ideologisch coherent zijn en waarin iedereen zich kan vinden en voldoen­de trofeeën bevat waarmee partijen kunnen uitpakken. Bovendien is het gemakkelijker als iedereen cadeaus kan geven, dat gaat in de huidige economische context van West-Europa niet.'

Ambitie

Hoe verschilt het hoger onderwijs­systeem in Canada van dat van België?
'Doctoraatsstudenten kunnen bijvoorbeeld al vanaf hun derde jaar lesgeven. Je hebt dus meer mensen die les kunnen geven, wat toelaat dat studenten in kleinere groepen les kunnen krijgen. Er zijn ook meer incentives om op een interactieve manier les te geven, doordat de evaluatiemodaliteiten moeten variëren. Dat betekent dat er niet meer dan vijftig procent van het eindresultaat op één evaluatie mag staan, zoals een eindexamen of schrijfopdracht.'

Zijn er dan ook grote verschillen tussen Belgische en Canadese studenten?
'Zeker, maar die zijn gewoon het gevolg van het systeem. Een belangrijk verschil is dat niet iedereen een master doet na een bachelor. Daarnaast wordt de master in Montréal opgesplitst in een professiona­liserende master, met stage en zonder masterproef, en een onderzoeksmaster dat vaker een voorbereiding op een doctoraat is.'

'Ook beurzen zijn belangrijker in Canada, zelfs op bachelorniveau. Studenten moeten ook meer hun plan trekken dan Belgische studenten. Bijna alle bachelorstudenten werken: er zijn slechts weinig studenten die fulltime studeren.'

'Het academiejaar is ook anders gestructu­reerd, waardoor de houding van professoren anders is. De twee examen­weken komen meteen na de dertien lesweken, zonder blokperiode. Dat zorgt ervoor dat je examens op een andere manier opstelt, want je kan niet verwachten dat studenten alles van­buiten hebben geblokt. Er is ook geen tweede zit, wat zorgt dat je anders gaat verbeteren. De gevolgen van een buis zijn veel groter.'

Zijn studenten ambitieuzer in Canada?
'Er zijn zeker meer incentives om ambitieu­zer te zijn in Canada. Als je een master wilt doen, moet je er keihard voor werken. In Québec heb je ook maar vijf jaar middelbaar, waarna je twee jaar een college hebt, een soort van tussenschool, vooraleer je gaat studeren aan de universiteit. In die twee jaar kan je van alles proberen: daardoor zijn hun uiteindelijke studiekeuzes ook meer door­dacht, en is er geen eerste mijlpaal nodig.'

Binnenkort zijn het rectorsverkiezingen. Als onderzoeker naar stemgedrag gaat u goed nadenken over uw keuze?
'Uiteraard, we moeten correct stemmen.' (lacht)