Factcheck: netto meer overhouden aan studententaks?

Vakbond ACV wil dat er sociale bijdragen komen op onder andere studentenjobs, zo heeft het vorige week aangekondigd. Ze plannen een campagneweek over het voorstel in de eerste week van het nieuwe academiejaar.

Studenten moeten volgens het plan voortaan ook de volle bijdrage van 13,07% betalen, in plaats van hun huidige 2,71%. Daarmee genieten ze tegelijk van een werkbonus die de sociale bijdragen op lage lonen compenseert. 'Met de overstap op een regulier statuut zouden studenten ook van alle sociale rechten genieten, met name verzekering tegen werkloosheid, ziekte, en ouderdom – het pensioen', zo benadrukt Sem Vandekerckhove, verbonden aan de onderzoeksgroep arbeid en organisatie van het Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA).

Netto meer geld?

Het voorstel van ACV werd in de pers al snel benoemd als een belasting. Daar ergerde de christelijke vakbond zich stellig aan. Nelis Jespers, stafmedewerker bij Jong ACV, beweerde zelfs het tegendeel op Twitter: een student zou netto meer loon krijgen.

Dat laatste is een optimistische formulering, aangezien het deels gaat om een zogenaamd 'uitgesteld loon'. Vandekerckhove: 'Dit soort berekeningen is altijd hocus pocus. Men kiest voor een beter statuut, maar is dat met of zonder toegevingen? Betaalt men hogere sociale bijdragen, dan komt de vergoeding eigenlijk later. Tenzij je nooit een uitkering zal nodig hebben of met je latere inkomen al snel het plafond van de sociale zekerheid bereikt.'

Wel is het zo dat afhankelijk van de hoogte van het loon de sociale bijdragen, net zoals voor studentenjobs, beperkt blijven, en de werkgever ook vakantiegeld moet uitbetalen. 'Als men studenten volledig in het regulier statuut inkantelt is de werknemersbijdrage beperkt, maar de rechten waarvan men dan geniet moeten wel ergens opgehoest worden', aldus Vandekerckhove.

De student zal wel voorstander zijn

De timing van het voorstel is niet geheel toevallig. 'Momenteel ligt het voorstel nog op tafel van de werkgelegenheidsconferentie, waar verschillende partijen en sociale partners erop kunnen reageren', aldus Jespers. Die conferentie, ingesteld op initiatief van minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS), werd op 7 en 8 september georganiseerd.

Pas begin oktober volgt een peiling naar de ontvangst van het voorstel onder de studenten zelf. Was het niet beter eerst naar hen te luisteren? 'We hebben het voorstel vooraf al wel gepitcht in kleinere groepjes studenten', verdedigt Jespers zich.

Jespers twijfelt er bovendien niet aan dat studenten een voorstander zullen zijn. De ervaringen van de coronapandemie vormden de katalysator. 'We ontvingen het afgelopen jaar via onze hulplijn verschillende telefoons van studenten die zonder werk zaten, maar daardoor ook zonder inkomen.' Een student kon immers niet rekenen op het stelsel van tijdelijke werkloosheid zoals dat wel gold voor reguliere werknemers.

Oneerlijke concurrentie

Professor Ive Marx (UAntwerpen) wijst op de betekenis van het voorstel binnen de bredere discussies over de onderfinanciering van de sociale zekerheid. 'Is het wel rechtvaardig voor andere arbeiders dat het studentenstatuut en studentenarbeid geregeld is zoals vandaag?' Het voorstel van ACV zet aan tot debat.

De pensioendiscussie is dan nooit veraf. Vandekerckhove: 'Als studenten nu volledige sociale lasten moeten betalen, wordt er verwacht dat een volgende generatie over 40 à 45 jaar dat ook zal doen.' Het zijn immers de volgende generaties die het pensioen van de huidige generatie studenten zullen moeten bekostigen.

Door de vergrijzing is dat vandaag al een enorm hoge kost: 'In het licht van het pensioendebat lijkt het me gemakkelijker om de loopbaan te verlengen door er vroeger aan te beginnen dan door er op latere leeftijd langer mee door te gaan.' Toch beklemtoonde de Vlaamse Jeugdraad op Radio 1 dat studenten vandaag nog niet met hun pensioen bezig zijn, en er dus andere argumenten nodig zijn om hen te overtuigen van de voordelen van het voorstel.

Voordelen en nadelen

Een essentiële vraag is of studenten er nu net op voor- of achteruit zouden gaan. 'Studentenjobs zijn vandaag in feite reguliere arbeid beginnen vervangen, omdat het aantal uren dat gewerkt mag worden doorheen de jaren gevoelig is uitgebreid', vertelt Vandekerckhove. De discussie gaat dan al snel over de eerlijkheid van een systeem waarin een student, die goedkoper is voor een werkgever, sneller aangenomen zal worden dan een laaggeschoolde of langdurig werkloze.

Marx beklemtoonde resoluut de 'fairheid' van het systeem: 'Er zijn studenten die het niet breed hebben, maar ook evenzeer arbeiders. Waarom moeten die dan wel een bijdrage leveren?' Vandekerckhove doelt op hetzelfde: 'Als er geen verschil is in de prestaties hoeft er wat mij betreft ook geen verschil te zijn in de statuten.'

'Studenten zijn enorm flexibele werknemers', benadrukt Marx, 'ze kunnen snel en massaal ingezet worden.' Een voordeel, al stelt hij zich ook de vraag of anderen net dat werk niet meer nodig hebben. Beide experts delen in se de visie van het ACV, bij monde van Jespers: 'Het studentenstatuut is financieel eigenlijk niet voordelig voor een student. Studenten werken steeds meer, ook tijdens examens of lessen. Studentenwerk moet dan ook beloond worden als gewoon werk.'

Vandekerkchove zag wel voordelen: 'Studenten hebben er baat bij dat we de arbeidswetgeving vereenvoudigen. Zo kunnen we de lasten gelijker spreiden en de sociale zekerheid schragen, zonder absurde formules zoals het afkopen van je studiejaren.'

Studentenwerkloosheid

De vrees dat studenten moeilijker aangenomen worden met sociale bijdragen, blijkt evenwel niet helemaal ongegrond. 'De vraag naar studentenarbeid zal dalen als de prijs ervan stijgt. Dat valt te verwachten en dat is ook allicht de bedoeling van het voorstel', duidt Vandekerckhove.

Hoewel Jespers benadrukt dat een student goedkoper blijft voor een werkgever, zullen studenten net als andere werknemers langer naar werk moeten zoeken. Toch stelt Vandekerckhove gerust: 'Wat vakantiejobs betreft zou het geen probleem mogen zijn, want reguliere werknemers nemen ook vakantie en moeten dan vervangen worden.'

Een andere kritiek besloeg dan weer de studenten die hun loon gebruiken om hun studies te betalen. Wat met hen? Jespers: 'Studenten die met hun loon een kot moeten betalen, komen er in wezen beter uit. Ze houden immers meer over, hun loon stijgt. Het voorstel is misschien wel net voor hen gemaakt.'

Vandekerckhove verwerpt dat: 'Voor studenten die integraal moeten opdraaien voor de studiekost ziet het er op korte termijn misschien slechter uit, maar nu is het zo dat zij na het contingent van 475 werkuren al onder de normale sociale zekerheid vallen. Voor hen is het verschil dus minder drastisch dan voor de studenten die inkomens combineren.'

Die laatste categorie is een niet onbelangrijke groep: naast de student staan vaak de ouders ook voor een deel in voor onder meer de kothuur. 'Als studenten minder zouden bijverdienen en dus over minder inkomen beschikken, kunnen de kotbazen dezelfde huurprijzen niet meer vragen', beweert Vandekerckhove. De Leuvense woningmarkt kan daardoor deels verlicht worden. Het was voor Marx ook nog onduidelijk of er nog steeds een limiet op het aantal gewerkte uren zou staan voor studenten zoals dat vandaag het geval is.

Op de politieke tekentafel

Toch achten zowel Marx als Vandekerckhove het onrealistisch dat het voorstel ook effectief zal doorgevoerd worden. Volgens Marx is studentenarbeid electoraal een te gevoelig onderwerp, wat ook al te merken was door de politieke reacties die er, vooral vanuit liberale hoek, kwamen. Vandekerckhove deelt die mening: 'Verworven rechten aan elke zijde zijn moeilijk om op te geven, en wellicht zijn er ook actoren die weigerachtig staan tegenover elke "grote kuis".'

De hervorming zal eerder stap voor stap gebeuren, met een primaire keuze voor iets als ecocheques of de hervorming van bepaalde premiestelsels. Toch zijn beide economen het eens: de wildgroei aan extralegale verloningen en sociale kortingen hebben hun limiet bereikt.

Jespers kondigt zo aan dat het ACV aan het begin van het nieuwe academiejaar een actieweek organiseert in elke Vlaamse studentenstad. Op 1 oktober zal er naar de mening en bezorgdheden van de Leuvense student geluisterd worden. Verdere details daarover zijn nog niet bekend.