interview> Interview: Klaus Welle
'Er heerst in Europa nog steeds een stabiele meerderheid langs het midden'
Donderdag verzorgde Klaus Welle, secretaris-generaal in het Europese Parlement, in het HIW een crash course over de stand van zaken in Brussel. Zijn these: de EU staat meer dan ooit voor een keerpunt.
Na een woelige cyclus begint het Europees Parlement nu aan haar negende legislatuur. Welke uitdagingen liggen er in het vooruitzicht?
Klaus Welle: 'Voor dit Parlement zal het vooral een uitdaging zijn de 63% 'nieuwe' parlementsleden te integreren in onze werking. Zo'n grote verschuiving hebben we nog niet meegemaakt, meestal zien we een vervanging van rond de 50%. Die integratie is in het bijzonder van belang gelet op de uitdagingen die ons de komende maanden te wachten staan, met op kop de beslissing rond het Meerjarig Financieel Kader (de Europese begroting, red.).'
'Het vorige parlement heeft al een deel van dat werk gedaan - van de 36 voorbereidende documenten werden er al 30 goedgekeurd - maar natuurlijk zijn dit cruciale beslissingen die bepalen waar het geld naartoe gaat. Ook de verkiezing van de nieuwe Commissie is een prioriteit, daar zitten we nu middenin. Tot slot komt ook het probleem van de brexit nog op ons bord, als dat al dan niet doorgaat.'
Het Europees Parlement krijgt vaak de kritiek te weinig democratisch te zijn. Is er nood aan een aanpassing in de verdragen om dit te verhelpen?
'Ik geloof dat die kritiek vaak gebaseerd is op misvattingen omtrent het parlement. In de domeinen waar de Unie veel bevoegdheden heeft, ervaar ik dat de Europese parlementsleden door hun grote vrijheid net bijzonder veel macht hebben vergeleken met nationale parlementsleden. In nationale systemen zijn parlementsleden vaak erg afhankelijk van hun regeringen, die verschillende methoden hebben uitgewerkt om het parlement koest te houden. Onze parlementsleden ervaren die druk niet en kunnen hun mandaat daarom vrijer uitoefenen.'
'Het is nagenoeg ondenkbaar om terug te gaan naar het intergouvernementalisme'
'Wat wel correct is, is dat er een heel aantal zaken zijn die nog geen bevoegdheden van de Unie zijn, en dat ook nooit zullen worden. Veel geldzaken, bijvoorbeeld rond de sociale zekerheid, vallen niet in de bevoegdheden van de Unie; maar waar men macht heeft staan de parlementariërs erg, erg sterk.'
Met de ondergang van het Spitzenkandidat-systeem verloor het parlement nochtans wat van die macht, nietwaar?
'Ondergang vind ik een te sterk woord, want het systeem is niet gefaald en zal gewoon blijven voortbestaan. Door dit mechanisme verliep het debat in de Europese Raad veel gestructureerder en we hebben daarom ook gezien dat twee van die Spitzenkandidaten voorgesteld zijn als vicevoorzitters van de Commissie, en eentje nog in de running is als parlementsvoorzitter.'
'Ik ben ervan overtuigd dat dit systeem zal overleven en er Spitzenkandidaten zullen zijn bij de verkiezingen van 2024 en 2029. Het is nagenoeg ondenkbaar om terug te gaan naar het intergouvernementalisme, dat zou ook niet in de geest zijn van het Lissabonverdrag.'
Waar liep het deze verkiezing dan mis?
'De keuze voor een Spitzenkandidat maakt men in het vervolg beter met zowel een meerderheid in het Parlement, als in de Raad in het achterhoofd. Jean-Claude Juncker was daarin bijvoorbeeld een ideale kandidaat: door zijn ervaring goed geïntegreerd in de Raad en bekend voor het Parlement. Het feit dat de huidige kandidaten geen voormalige premiers waren, maakte het moeilijker voor de Raad - naast enkele andere problemen. Een strategische keuze is dus essentieel; we werken niet in een unicameraal systeem.'
'Na mijn ervaringen met het Brexit-referendum ben ik volledig verlost van enige overtuiging dat referenda een goed idee zijn'
Voor het eerst zal Europa niet bestuurd worden door een meerderheid van christendemocraten en socialisten. Zal die machtswissel haar stempel drukken op het parlementaire werk van de komende jaren?
'Het klopt dat de EVP en de socialisten veel zetels zijn kwijtgespeeld, maar met Renew Europe (de liberale en pro-Europese fractie, red.) heeft een sterke centrumgroep dat verlies opgevangen, samen met de groene fractie. Ik denk, en dat is ook bewezen met de verkiezing van Commissievoorzitter Von der Leyen, dat er dus nog steeds een stabiele meerderheid langs het midden heerst in Europa.'
Tot slot: hoe evalueert u initiatieven voor directe democratie? Veel Europese landen experimenteren met referenda en online peilingen die een parlement machteloos maken.
'Ik kan niet voor iedereen spreken, maar na mijn ervaringen met het brexit-referendum ben ik volledig verlost van enige overtuiging dat referenda een goed idee zijn.'
De lezing van Klaus Welle werd verzorgd in het kader van het Wilfried Martens fonds.
