Engageren kan je leren

Dat KU Leuven service-learning lanceerde, kwam niet zomaar uit de lucht gevallen. Inspiratie haalde ze in Latijns-Amerika en de Verenigde Staten, waar deze vorm van leren al lange tijd populair is. Welke mogelijkheden zijn er bij ons en wat maakt deze vorm van leren zo waardevol? We duiken er even in.

Hoezo? Wat? Huh?

‘Service-learning is een onderwijsvorm waarin dienen, reflecteren en leren centraal staan’, lezen we op de website van KU Leuven. ‘Studenten dienen de maatschappij door zich in een concrete gemeenschap te engageren.’

Wat dit leren uniek maakt, bleek onder meer uit een bevraging van deelnemende studenten: ‘Er wordt meer gereflecteerd dan bij gewone vakken en dit zorgt voor inzicht in eigen persoon, je opleiding en je relatie tot de samenleving’, klinkt het bij Maaike Mottart, projectcoördinator. ‘Het belangrijkste concept lijkt eyeopener: dat kwam veel terug in de bevragingen. De universiteit is jammer genoeg vaak nog steeds een bubbel en service-learning is een perfecte manier om hier uit te breken.’

Ook projectmedewerker Sara Vantournhout benadrukt de uniciteit van service-learning: ‘Er is samenwerking, wederkerigheid en wederzijdse erkenning van expertise tussen de student en de maatschappelijke partner. De samenleving en de student zijn hierin complementair en het project is dus voor beide partners even relevant.’

Hoe meer, hoe beter

Dat ook de Leuvense studenten het aanbod van Service Learning kunnen smaken, blijkt alvast uit de cijfers. Vorig jaar namen in totaal ongeveer 450 studenten deel aan het uitgebreide aanbod aan vakken. ‘Ten opzichte van het startjaar in 2017, neemt de populariteit van de vakken toe’, zo stelt Nicolas Standaert, academisch verantwoordelijke: ‘Het vak voor de criminologen en theologen is hiervan een goede indicatie. Vorig jaar appliceerden ongeveer twintig mensen voor het vak, terwijl er dat dit jaar bijna honderd waren.’

Dat een service-learning vak gemiddeld meer werk en inzet vraagt, houdt ons dus niet tegen. ‘Veel werk schrikt niet noodzakelijk af. Als studenten een vak echt interessant vinden, vinden ze het vaak niet erg om er hard voor te werken’, merkt Standaert op.

Een enthousiaste studente die dit jaar deelneemt aan het service-learning vak van geschiedenis verklaart nader waarom ze koos voor deze uitdaging: ‘Het geeft me de kans om met mijn geschiedkundig onderzoek een bijdrage te leveren aan de maatschappij. Ik zie op die manier op korte termijn een positieve impact van mijn werk. Het maakt me gelukkig te weten dat ik met mijn passie iets goeds kan doen voor anderen.'

Een andere studente, die vorig jaar deelnam aan het vak Bridge, raadt iedereen om zo'n vak te integreren in zijn curriculum: 'Het was een onevenaarbare ervaring! Wat ik daar geleerd heb, leer je niet uit een boek of via een hoorcollege. Ik raad het iedereen aan, mensen uit alle studierichtingen. Je wordt volledig uit je comfortzone gehaald, maar krijgt zoveel liefde en levenswijsheid in de plaats!'

Ook aan de zijde van de docenten horen we positieve noten. Zoals Veerle Foulon, docent van het vak Bridge, stelt: ‘Studenten leren op dit moment van boeken en cursussen, maar ze vergeten om echt te leren van mensen. In deze vorm van leren, vertrek je van de praktijk en ontwikkel je daarop je professionele blik en dat is een goede volgorde.’

Voor ieder wat wils

Welke service-learning vakken er dan concreet bestaan aan de KU Leuven? Voor elke opleiding is er wel een gepaste variant.

Voor studenten farmaceutische wetenschappen is er het vak Bridge, staande voor de brug die ze slaan tussen de academische opleiding en de samenleving door Bewust te Reflecteren over Inzet en Dienstbaarheid bij kwetsbare groepen die Geneesmiddelen gebruiken en Ervaringen daarover willen delen. Bridge, dus.

Ook in de Leuvense gevangenis vindt service-learning plaats. Criminologen en theologen gaan samen met gedetineerden door middel van ethische reflecties en gevangenisliteratuur op zoek naar de zin en onzin van een gevangenisstraf.

De ingenieurs kunnen zich inzetten door entrepreneurship in practice, gaande van een project van Academics for Development tot inzet voor ontwikkelingssamenwerking via de organisatie Humasol. De focus ligt op streven naar een duurzamere en inclusievere samenleving in een interdisciplinaire context.

Ook voor de historici staan er uitdagingen op het programma. Zij krijgen beter inzicht in complexe sociale kwesties door contact met gemarginaliseerde groepen uit de samenleving, bijvoorbeeld vluchtelingen, kansarme kinderen, daklozen, prostituees, etc. Deze situaties plaatsen ze dan, historici zijnde, in een historisch én actueel perspectief.

Zelfs de cultureel geïnteresseerden komen aan hun trekken. Voor hen is er een vak dat focust op intercultural interaction and approaches. Na het bespreken van concepten, methoden en casussen uit interculturele studies wordt er een specifieke en actuele vraag geformuleerd, waarvoor de studenten in de samenleving op zoek gaan naar antwoord.

Sinologen onderzoeken in hun vak verscheidene sociale problemen in Chinese context, gaande van migrantenkinderen en vrouwenrechten tot milieu-gerelateerde zaken in het verre Azië.

De archeologen doen aan community archaeology: het brede publiek meer betrekken bij erfgoed en archeologie. Studenten ontwikkelen passende hands-on workshops voor kansarme kinderen rond maatschappelijke thema’s zoals voedselvoorziening. Ze werken met archeologisch materiaal uit verschillende periodes en zoeken naar patronen, betekenis en banden tussen verleden en heden.

Psychologen kunnen zich wekelijks inzetten als vrijwilliger in een maatschappelijke organisatie. Aan de hand van deze ervaring wordt gewerkt rond vragen als ‘Wat kan je voor de samenleving betekenen als psycholoog?’ en ‘Hoe geef je betekenis aan je werk als psycholoog?’.

Ook in de lerarenopleiding bestaat service-learning, met als thema ‘Jongeren, onderwijs en kwetsbaarheid’. De leraren in spe ondersteunen in samenwerking met organisaties jongeren met een lagere sociaal-economische status of van een etnisch-culturele minderheid. Ze gaan op zoek naar inzicht in de relatie tussen kwetsbaarheid, maatschappelijke ongelijkheid en onderwijs.

Handelswetenschappers kunnen kennis maken met maatschappelijk engagement door zich te engageren in bedrijfsprojecten in de sociale economie of door hun reeds opgebouwde kennis over business planning ten dienste te stellen van startende ondernemers uit een kansengroep.

Pedagogen stellen zich voor een geëngageerde bachelorproef ten dienste van een praktijkorganisatie die gericht is op vorming, onderwijs of ondersteuning van mensen met specifieke noden.

De industriële ingenieurs ontwikkelen in hun vak een website voor en met specifieke doelgroepen (nog in ontwikkeling).

Ook de FEB in Brussel kan niet ontbreken. Binnen het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen lossen ze business-gerelateerde vragen op, samen met een sociale onderneming of maatschappelijke organisatie (nog in ontwikkeling).

Last but not least, wordt er ook voor de toekomstige artsen gewerkt aan een Service Learning vak. Wat dit zal inhouden, is voorlopig nog niet bekend (nog in ontwikkeling).

Voor ieder(een) wat wils?

De oplettende lezer heeft misschien gemerkt dat er nog niet voor alle faculteiten een vak bestaat. Het service-learning team streeft ernaar om hier op lange termijn verandering in te brengen. ‘Het nieuwe onderwijsbeleidsplan van KU Leuven hoopt dat op termijn elke student een dergelijk maatschappelijk engagement kan aangaan tijdens zijn of haar loopbaan. We streven er dus naar om dit iedereen te kunnen aanbieden’, klinkt het bij Standaert.

Inspiratie voor nieuwe vakken moet niet alleen van docenten of de samenleving komen, maar ook van studenten zelf. Vantournhout benadrukt dit: ‘We willen de projecten meer onder de aandacht brengen, maar ook het directe engagement onder de studenten aanmoedigen. We willen hen meer betrekken bij het vormen van de vakken door zelf ideeën te laten aanbrengen, zoals bijvoorbeeld maatschappelijke vragen waarrond men wil werken. Studenten mogen gerust wat meer initiatief nemen.'