Een gezonde geest in een gezond lichaam?

Het studentenleven is een boeiende periode. Je gaat op kot, leert nieuwe mensen kennen, ontwikkelt jezelf persoonlijk, en werkt aan je toekomst: voor veel studenten zijn dat positieve ontwikkelingen, maar voor sommigen is het vooral een stressvol gebeuren.

Het is een periode van veel veranderingen en nieuwe informatie, wat frustratie en onzekerheid kan opleveren. De helft van de eerstejaarsstudenten ervaart psychische klachten, één student op de tien heeft al eens aan zelfdoding gedacht. De meest voorkomende psychische klachten zijn verslaving aan alcohol en drugs, depressie en angststoornissen. De vraag is wat maakt dat zoveel studenten die mentale problemen ervaren.

Mens sana in corpore sano

Het verhaal van mentale gezondheid is multigedetermineerd. ‘Het zijn veel factoren samen die ervoor zorgen dat iemand zich beter of minder goed voelt’, stelt Glenn Kiekens, doctoraatsonderzoeker bij de onderzoeksgroep Maatschappelijke Geestelijke Gezondheidszorg. ‘In onderzoek zien we dat de uitspraak ‘een gezonde geest in een gezond lichaam’ zeker opgaat. Belangrijke aspecten die de mentale fitheid kunnen bevorderen zijn voldoende beweging en een gezond eetpatroon, maar uit onderzoek bij studenten komt ook sociale verbondenheid naar voren als protectieve factor.’

Naast de algemene gezondheid, spelen er ook enkele risicofactoren mee. ‘Vaak is het zo dat studenten die in het verleden traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt zoals misbruik en pesterijen het moeilijker hebben aan de universiteit en meer mentale gezondheidsklachten aangeven’, stelt Kiekens.

Let’s talk about mental health

Volgens onderzoek van de Vlaamse Jeugdraad voelt zestig procent van de Vlaamse jongeren zich slecht omdat ze niet voldoen aan de verwachtingen van hun omgeving. ‘De lat ligt soms hoog van buitenaf, en soms legt men de lat zelf hoog: het is vaak moeilijk dat onderscheid te maken, maar dat resulteert wel in het feit dat er veel druk ervaren wordt’, stelt Rikka De Roy, diensthoofd van het Studentengezondheidscentrum. Die druk kan het gevolg zijn van de combinatie van werk, school en andere engagementen maar ook van sociale media: ‘Daar krijgen ze constant te maken met hoe goed iedereen bezig is en ze spiegelen zich daaraan.’

Aan het Studentengezondheidscentrum wordt ook familietherapie aangeboden: ‘Het is mooi te zien hoeveel druk kan wegvallen na een paar gesprekken. Jongeren zijn vaak heel loyaal aan hun ouders, zien hen ontzettend graag en willen het daarom goed doen voor hen. Dat geeft druk. Ouders willen graag het beste voor hun kinderen en kunnen soms die druk verhogen zonder dat zo te bedoelen. Door open samen in gesprek te gaan, worden aan beide kanten de verwachtingen bijgesteld en geëxpliciteerd. Dan zie je dat de druk verandert bij ouders en studenten zelf. Dat geldt eigenlijk bij veel andere omstandigheden ook.’ Praten blijkt dus belangrijk.

Het stigma rond mentale gezondheid vormt echter een groot obstakel. ‘Veel studenten met angst en depressie geven aan dat ze het probleem liever alleen willen oplossen, omdat ze zich schamen om er met anderen over te spreken’, aldus Kiekens. ‘In onze huidige maatschappij zijn we vaak niet goed in aangeven wanneer het even minder goed gaat. We leven een beetje in een ‘gelukscultuur’ waarin altijd alles geweldig is, waardoor het moeilijk of not done is om aan te geven dat het moeilijk gaat. Als je een been breekt, ga je ook naar de dokter. We zouden ons moeten afvragen waarom we die reflex om hulp te zoeken niet hebben wanneer het mentaal niet goed gaat met ons.’

De taboes rond psychologische problemen zorgen ervoor dat studenten de stap naar hulp niet zetten en ze zichzelf isoleren. Het initiatief MindMates van de KU Leuven wil daar iets aan veranderen. Hun workshops en campagnes brengen studenten kennis en vaardigheden over mentale gezondheid bij, zodat ze zichzelf en hun sociale omgeving beter kunnen ondersteunen. ‘Door met z’n allen het taboe rond emotionele moeilijkheden te reduceren en er open over te praten, kunnen we aan studenten tonen dat het onderwerpen zijn waarover gesproken mag worden en hiermee dus bepaalde drempels weghalen’, zegt Samira Akhtar, psycholoog aan het Studentengezondheidscentrum en medewerkster bij MindMates.

De faculteiten

Opvallend is dat de faculteit Wijsbegeerte het meeste studenten in begeleiding heeft bij de psychologen van het Studentengezondheidscentrum. De ombudsdienst gaf twee jaar geleden ook aan dat de mentale gezondheid van studenten wijsbegeerte er slecht aan toe is. Drie vierde van de mails die de ombuds toen ontving, betroffen klachten van angst en depressie.

Volgens De Roy ligt het gedeeltelijk aan het feit dat er veel internationale studenten studeren: ‘Dat is een heel kwetsbare groep. Ze komen in een omgeving terecht waar ze weinig netwerk hebben, met een ander klimaat, een andere cultuur andere eet- en leefgewoonten. Ze hebben gebrek aan een gezin of netwerk, iemand om even een hart bij te luchten. Ook hebben ze het financieel soms moeilijk, waardoor de gelegenheid voor sociale activiteiten kleiner is.’ Mogelijk zou ook het karakter van filosofie een invloed hebben op de mentale gezondheid van studenten, omdat het noties als waarheid, realiteit en het menselijke bestaan bestudeert.

Naast de faculteit Wijsbegeerte hebben de faculteiten Letteren, Psychologische en Pedagogische Wetenschappen en Sociale Wetenschappen ook een grote groep studenten in behandeling. De rol van faculteiten zelf is moeilijk te bepalen. MindMates helpt faculteiten door onder andere personeelsleden te trainen in het stimuleren van verbondenheid onder studenten, in aandachtig zijn voor emotionele moeilijkheden bij studenten en hoe die te bespreken en in verwijzingen naar professionele hulp indien nodig.

Hulp zoeken

De stap zetten naar psychologische hulp is zwaar, maar het hoeft niet altijd moeilijk te zijn. Voor studenten in Leuven zijn er veel opties om begeleiding te krijgen voor hun mentale fitheid. Het psychologenteam van het Studentengezondheidscentrum biedt individuele begeleiding en talrijke groepstherapieën en trainingen over specifieke onderwerpen aan. Jaarlijks gaan er steeds meer studenten in begeleiding en de meeste studenten staan al een eind verder na twee of drie gesprekken.

Studenten met een moeilijke financiële situatie krijgen hulp van de Sociale Dienst, maar kunnen na verwijzing ook terecht bij het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, dat aan lage tarieven psychologische hulp biedt. Bovendien geeft MindMates gratis workshops aan studenten met mentale problemen en kunnen ze er gekoppeld worden aan een Buddy die hen ondersteunt, of zelf een Buddy worden.