Dossier online naakt (deel 2): sexting

Sexting en naaktfoto’s zijn verre van onbekend terrein voor de meeste jongeren. Dat was de conclusie van onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen Joris Van Ouytsel, die verschillende onderzoeken deed naar het gedrag van jongeren op sociale media. Uit een studie bleek dat de helft van alle jongeren wel eens berichten naar elkaar stuurt over seks. Eén op vijf jongeren tussen 13 en 18 jaar verstuurde zelfs al naaktfoto’s, waarvan de helft binnen de context van wat de jongeren zelf als "relatie" omschreven.

Dat is niet verrassend, vindt Mariek Van Den Abeele. Zij onderzoekt het gebruik van sociale en mobiele media bij jongeren aan de Universiteit Gent. “Jongeren tasten sowieso hun grenzen af in hun seksuele ontwikkeling, en sexting behoort daarbij tot de mogelijkheden.”

Dat beaamt ook Katrien Symons, seksuoloog en doctor in de sociologie aan Odisee. Volgens haar doen volwassenen er ook aan, maar krijgt het fenomeen enkel negatieve aandacht wanneer het bij jongeren gebeurt. Vlaamse of nationale gegevens over sexting bij jongvolwassen zijn er dan ook (nog) niet.

Zelfs onderzoek naar sexting bij jongeren tussen 13 en 18 is in België relatief nieuw. Van Ouytsel weet waarom. “Als ik scholen bezoek en het onderwerp sexting aanbreng, vragen leerkrachten me achteraf soms of ik hun leerlingen niet op verkeerde ideeën breng.” De taboesfeer die rond het onderwerp heerst, bevordert het onderzoek ernaar niet.

Apps

De jongeren die Van Ouytsel interviewde, stuurden enkel naaktfoto’s via smartphone of apps zoals Whatsapp of Snapchat, niet via de computer. “Met dat soort apps voelen jongeren zich veiliger en hebben ze meer controle,” legt Van Ouytsel uit.

Smartphones en sociale media vormen voor jongeren ook gewoon een deel van hun dagelijks leven. “Voor hen vervaagt het verschil tussen de online- en de offline-wereld,” vertelt Symons. “Sexting online of via smartphone is dan gewoon een verderzetting van waar jongeren sowieso al mee bezig zijn.”

Voor homoseksuele jongeren is Grindr, een dating-app voor homo’s, een handig sexting-medium. Steven* is 21 en stuurde al enkele foto’s door via Grindr. “Via Grindr flirt ik met mannen die ik niet ken,” vertelt hij, “en om het extra opwindend te maken, wissel ik dan soms naaktfoto’s uit. Het geeft een extra stimulans en is een leuke afwisseling voor porno.” Hij vindt dat sexting iets positief kan zijn voor jongeren die seks leren ontdekken. “Het geeft je meer realistische verwachtingen van seks en van hoe andere lichamen eruit zien.”

Toch zijn er nog andere manieren om aan sexting te doen dan foto’s doorsturen. Judith* stuurde zelf nog nooit foto’s door via sociale media, maar ze deed wel al aan webcamseks met haar vriend en houdt soms seksueel getinte sms-gesprekken.

“Ik denk dat sexting een manier is om je eigen seksualiteit te ontwikkelen,” zegt Judith. “Anderzijds biedt het in een (seks)relatie de mogelijkheid om je band te versterken. Zeker geschreven sexting kan heilzaam zijn, omdat je elkaars fantasieën kan aftoetsen en eigen verlangens kan meedelen, wat in real life soms wat eng kan lijken.”

“Zeker voor meisjes denk ik dat dat een meerwaarde is,” vindt Judith. “In porno ligt de focus vaak op mannelijk genot, wat zich jammer genoeg ook uit in onze echte sekslevens."

Gelijkwaardigheid

Ook Marlies* stuurt soms naaktfoto’s van zichzelf naar haar lief, via Snapchat. Ze zijn al enkele jaren samen en voor haar is het een leuke manier om hem te verrassen. “Ik ben er pas mee begonnen toen we al even samen waren en stuur er ook alleen maar naar hem,” vertelt ze. Haar lief stuurt ook foto’s van zichzelf terug naar haar. “Het moet van twee kanten komen.”

Dat beaamt ook Van Ouytsel. “Dat beiden aan sexting doen lijkt mij maar niet meer dan normaal, dat zorgt voor een wederkerigheid en gelijkwaardigheid binnen de relatie. Het gebeurt soms dat meisjes foto’s krijgen van jongens en hun dan min of meer te verplichten zelf zo’n foto te sturen.”

Aan sexting zijn namelijk ook gevaren verbonden, maar die worden vaak overdreven vinden zowel Van Ouytsel en Symons. “Volwassenen focussen zich vooral op de risico’s, terwijl het voor jongeren gewoon een andere manier is om zich uit te drukken,” vertelt Symons. “Ze zijn lang niet zo naïef als volwassenen soms denken.”

“Als je kijkt naar de cijfers, loopt het ook niet zo vaak mis,” zegt Van Ouytsel. “Er zijn enkele gevallen waar het wel misloopt en die worden dan zeer breed uitgesmeerd, bijvoorbeeld in schoolverband.”

Tijdens zijn onderzoek merkte van Van Ouytsel op dat jongeren die aan sexting doen regelmatig binnen een bepaald profiel passen. “Het zijn vaak sensatiezoekers, die impulsief en spontaan zijn, en sexten voor de kick en de spanning die het geeft.” Ook wie vaak porno kijkt, verstuurt vaker foto’s en vraagt er ook meer.

Sexting is bovendien gelinkt aan vormen van controle, zoals het controleren van elkaars e-mails of berichten in een relatie. Mensen die dus druk ervaren binnen een relatie zullen waarschijnlijk ook druk ondervinden om aan sexting te doen, al is hierover verder onderzoek vereist.

“Dat plaatst sexting natuurlijk terug in negatieve hoek,” zegt Van Ouytsel, “want ik wil duidelijk maken dat sexting grotendeels past binnen een normale adolescentie. Het is gemakkelijk én veilig om te experimenteren via sexting en kan dus zeker positief zijn.”

Victim blaming

Tips om sexting veilig te doen, focussen zich vooral op de verstuurder. Dat lijkt logisch, maar wanneer het misloopt, is het niet de fout van de persoon die de foto’s verstuurde, vinden de experts. “Het slachtoffer wordt vaak meer gestraft dan de dader,” vindt Van Den Abeele. “We moeten echt af van dat victim blaming. Mensen moeten vooral weten dat ze geen klootzak moeten zijn en geen foto’s van anderen moeten doorsturen. De daders moeten ook weten dat ze strafbaar zijn, en dat ook voor hen de gevolgen zwaar kunnen zijn.”

Ook is er vaak een verschil tussen hoe jongens en meisjes veroordeeld worden. “Er wordt een dubbele standaard gehanteerd,” gaat Van Den Abeele verder. “Meisjes ervaren veel meer reputatieschade wanneer er naaktfoto’s van hen lekken dan jongens. Ze worden gezien als sletten, terwijl jongens dan eerder als hengsten gezien worden.” Dat ligt in het verlengde van wat er ook offline gebeurt. Jongens die meisjes in bed krijgen worden gefeliciteerd. Meisjes die vaak van bedpartner wisselen, worden scheef bekeken.

Tips kunnen dus stigmatiseren, maar kunnen ook handig zijn. Als conclusie geven alle experts de volgende tip mee: zorg dat je zelf niet herkenbaar bent of dat de achtergrond van de foto of video niet identificeerbaar is. Voor de rest: keep on sexting.